Ορισμός

Η οστεοπόρωση είναι η αραίωση του οστίτη ιστού και η απώλεια της οστικής πυκνότητας- μάζας, με τη πάροδο του χρόνου.


Εναλλακτικοί ορισμοί

Λεπτά -αδύναμα οστά.


Αίτια, συχνότητα και παράγοντες κινδύνου

Η οστεοπόρωση είναι ο συνηθέστερος τύπος οστικής ανωμαλίας.

Η οστεοπόρωση εμφανίζεται όταν ο οργανισμός παύει να παράγει ικανοποιητική ποσότητα οστίτη ιστού (θεμέλια οστική ουσία), όταν υπέρ-απορροφάται οστίτης ιστός από τον οργανισμό ή όταν συμβαίνουν και τα δύο.

Το ασβέστιο και ο φώσφορος αποτελούν δύο μέταλλα, ουσιώδη για τον σχηματισμό των οστών. Καθ’ όλη η διάρκεια της νεαρής ηλικίας, ο οργανισμός χρησιμοποιεί τα παραπάνω μέταλλα για να παράγει οστίτη ιστό. Η μειωμένη πρόσληψη ή η δυσαπορρόφηση ασβεστίου από τον οργανισμό, μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχή της οστικής παραγωγής και του οστίτη ιστού.

Με τη πάροδο του χρόνου, είναι πολύ πιθανό, το ασβέστιο κι ο φώσφορος να επαναπορροφούνται από τα οστά πίσω στον οργανισμό, με αποτέλεσμα ο οστίτης ιστός να καθίσταται αδύναμος. Επομένως τα οστά γίνονται εύθραυστα κι ευάλωτα σε σκελετικά κατάγματα, ακόμη και χωρίς την πρόκληση τραυματισμών.

Συνήθως, η παραπάνω απώλεια συμβαίνει σταδιακά, με το πέρασμα της ηλικίας. Σε πολλές περιπτώσεις, το άτομο μπορεί να υποστεί κάποιο σκελετικό κάταγμα, χωρίς καν να γνωρίζει ότι πάσχει από οστεοπόρωση. Ωστόσο κατά τη χρονική στιγμή που θα συμβεί κάποιο κάταγμα, η πάθηση ήδη βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο και η ζημιά είναι σοβαρή.

Οι κύριες αιτίες εμφάνισης της νόσου, είναι η μείωση των οιστρογόνων στις γυναίκες, κατά την εμμηνόπαυση και η μείωση της τεστοστερόνης στους άνδρες. Οι γυναίκες άνω των 50 ετών, καθώς και οι άνδρες άνω των 70 ετών, διατρέχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης της οστεοπόρωσης.

Άλλες αιτίες περιλαμβάνουν:

• Την καθήλωση στο κρεβάτι
• Χρόνια ρευματοειδής αρθρίτιδα, χρόνια νεφρική διαταραχή, διατροφικές διαταραχές
• Η φαρμακευτική λήψη κορτικοστεροειδών (πρεδνηζόνη, μεθυλπρεδνηζολόνη) καθημερινά για διάστημα μεγαλύτερο των 3 μηνών ή η λήψη αντιεπιλληπτικών σκευασμάτων
• Ο υπερπαραθυροειδισμός

Οι λευκές γυναίκες, κυρίως εκείνες με θετικό οικογενειακό ιστορικό, διατρέχουν κάποιο κίνδυνο εμφάνισης της πάθησης. Άλλοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:

• Απουσία του καταμήνιου κύκλου (αμηνόρροια) για μεγάλες χρονικές περιόδους
• Κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ
• Θετικό οικογενειακό ιστορικό
• Ιστορικό ορμονοθεραπείας για καρκίνο του προστάτη ή καρκίνου του μαστού
• Χαμηλό σωματικό βάρος
• Κάπνισμα
• Ανεπαρκής ποσότητα ασβεστίου στη διατροφή

Συμπτώματα

Δεν υπάρχουν συμπτώματα στα πρώιμα στάδια της νόσου.

Τα συμπτώματα που εμφανίζονται σε προχωρημένο πλέον στάδιο της νόσου, περιλαμβάνουν:

• οστικό άλγος ή ευαισθησία
• κατάγματα σε μικροτραυματισμούς (περιφερικό τμήμα της κερκίδας – κάταγμα του Colle – ή του αυχένα του μηριαίου) ή χωρίς τραυματισμούς, δηλ. (σφηνοειδές) κάταγμα σπονδύλου της θωρακικής μοίρας
• ελάττωση αναστήματος (έως και 15 εκατοστά) με τη πάροδο του χρόνου
• άλγη χαμηλά στην σπονδυλική στήλη, που οφείλονται σε κατάγματα σπονδύλων
• αυχενικό άλγος που οφείλεται επίσης σε κατάγματα σπονδύλων
• υπέρμετρη ραχιαία κύφωση (καμπούρα της γριάς)

Σημεία και παρακλινικές εξετάσεις

Η μέτρηση της μεταλλικής οστικής πυκνότητας (ειδικότερα το πυκνόμετρο ή η απορρόφηση ακτίνων διπλής ενέργειας – DEXA) γίνεται για την έγκαιρη διάγνωση της ύπαρξης χαμηλής οστικής μάζας, προκειμένου να εκτιμήσει ο θεράπων ιατρός σας, το επερχόμενο κίνδυνο κατάγματος. Για περισσότερες πληροφορίες για το πότε θα πρέπει να υποβληθείτε στη συγκεκριμένη εξέταση, βλ. «μέτρηση οστικής πυκνότητας ή οστική πυκνομετρία».

Ένας ειδικός τύπος υπολογιστικής τομογραφίας της σπονδυλικής στήλης που φανερώνει την απώλεια της μεταλλικής οστικής πυκνότητας, η ποσοτική αξονική τομογραφία , χρησιμοποιείται σε σπάνιες μόνο περιπτώσεις.

Σε σοβαρές περιπτώσεις, η ακτινογραφία μηρού ή της σπονδυλικής στήλης, αποκαλύπτει κάποιο κάταγμα ή καθίζηση σπονδύλου. Ωστόσο οι απλές ακτινογραφίες δεν αποτελούν διαγνωστικές εξετάσεις της οστεοπόρωσης.

Ίσως χρειαστείτε και περαιτέρω αιματολογικές εξετάσεις κι εξετάσεις ούρων, αν υπάρχει η υπόνοια συσχέτισης της απώλειας της οστικής μάζας στον οργανισμό, με κάποια παθολογική κατάσταση, εν αντιθέσει, αν παρατηρείται απλά, η συνήθη απώλεια της οστικής μάζας, με τη πάροδο της ηλικίας.


Θεραπεία

Σκοπός της θεραπείας είναι:

• η ρύθμιση του πόνου που προκαλεί η πάθηση - ανακούφιση συμπτωμάτων
• να αναστείλει ή να επιβραδύνει το ρυθμό απώλειας της οστικής μάζας
• η πρόληψη σκελετικών καταγμάτων με τη λήψη φαρμακευτικών σκευασμάτων για την ενδυνάμωση των οστών
• η ελαχιστοποίηση της πιθανότητας των πτώσεων, άρα και του καταγματικού κινδύνου

Υπάρχουν διαφορετικά είδη θεραπευτικής αγωγής της οστεοπόρωσης, συμπεριλαμβανομένου και τις αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες και πλήθος φαρμακευτικών σκευασμάτων.

Τα φαρμακευτικά σκευάσματα για ενδυνάμωση των οστών, λαμβάνονται όταν:

• η διάγνωση της οστεοπόρωσης τέθηκε μετά από μέτρηση της οστικής πυκνότητας
• μετά από μέτρηση της οστικής πυκνότητας τίθεται η διάγνωση της οστεοπενίας (λεπτά οστά/ ελαφρά-μέτρια απώλεια οστικής μάζας, αλλά όχι οστεοπόρωση σοβαρή απώλεια οστικής μάζας) ή υπάρχει σκελετικό κάταγμα.

ΔΙΦΩΣΦΟΝΙΚΑ

Τα δισφωφονικά αποτελούν τα φάρμακα πρώτης επιλογής στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και για την πρόληψη και για τη θεραπεία της οστεοπόρωσης.

• Τα διφωσφονικά που λαμβάνονται δια του στόματος, περιλαμβάνουν την αλεντρονάτη (Fosamax), την ιμπαντρονάτη (Boniva) και τη ρισεντρονάτη (Actonel). Τα περισσότερα από αυτά λαμβάνονται δια του στόματος, συνήθως μια φορά την εβδομάδα ή μια φορά το μήνα.
• Τα ενδοφλέβια λαμβανόμενα δισφωφονικά λαμβάνονται λιγότερο συχνά.

ΚΑΛΣΙΤΟΝΙΝΗ

Η καλσιτονίνη είναι ένα φαρμακευτικό σκεύασμα που επιβραδύνει το ρυθμό της οστικής απώλειας κι ανακουφίζει από το οστικό άλγος (αναλγητική δράση). Κυκλοφορεί σε μορφή ενδομυϊκής ένεσης ή σε μορφή ρινικού σπρέι. Οι κύριες παρενέργειες που μπορεί να προκαλέσει αυτό το σκεύασμα, είναι ο ρινικός ερεθισμός στην περίπτωση χρήσης του σπρέι ή ναυτία από την ενδομυϊκή ένεση.

Η καλσιτονίνη φαίνεται να είναι λιγότερο δραστική από τα δισφωφονικά.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΟΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Σπάνια χρησιμοποιούνται πια τα οιστρογόνα ή η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (HRT), για την πρόληψη της οστεοπόρωσης και δεν ενδείκνυται ως θεραπεία σε γυναίκα ήδη πάσχουσα από τη νόσο. Σε κάποιες περιπτώσεις, κατά τις οποίες σημειώθηκε βελτίωση της ασθενούς που λαμβάνει θεραπεία υποκατάστασης με οιστρογόνα και αδυνατεί να λάβει άλλη θεραπευτική αγωγή πρόληψης ή αγωγής της οστεοπόρωσης, ο ιατρός ίσως συστήσει τη συνέχιση αυτής της αγωγής. Αν επιθυμείτε τη λήψη αυτής της θεραπείας, συζητείστε με το θεράπων ιατρός σας, τους παράγοντες κινδύνου.

ΠΑΡΑΑΘΥΡΟΕΙΔΕΙΣ ΟΡΜΟΝΕΣ

Η τεριπαρατίδη (Forteo) εγκρίνεται ως θεραπευτική αγωγή των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών, πάσχουσες από σοβαρή οστεοπόρωση και διατρέχουν υψηλό καταγματικό κίνδυνο. Το φαρμακευτικό αυτό σκεύασμα λαμβάνεται υποδόρια, σε καθημερινές δόσεις. Ο κάθε ασθενής μπορεί να κάνει την ένεση μόνος του κατ’ οίκον.

ΡΑΛΟΞΙΦΑΙΝΗ

Η ραλοξιφαίνη (Evista) χρησιμοποιείται για την πρόληψη και τη θεραπεία της οστεοπόρωσης. Η ραλοξιφαίνη είναι σκεύασμα παρόμοιο με την ταμοξιφαίνη, σκεύασμα ευρέως χρησιμοποιούμενο για την αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού. Η θεραπεία με ραλοξιφαίνη, μπορεί να μειώσει την πιθανότητα των σπονδυλικών καταγμάτων κατά 50% περίπου. Ωστόσο δεν αποφαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο άλλων σκελετικών καταγμάτων, όπως τα κατάγματα του ισχίου. Ενδέχεται να παίζει προληπτικό ρόλο στις καρδιακές παθήσεις και στον καρκίνο του μαστού. Ωστόσο υπολείπεται σε ερευνητικές μελέτες.

Η πιο σοβαρή παρενέργεια που μπορεί να προκαλέσει η ραλοξιφαίνη, είναι η μικρή πιθανότητα θρόμβωσης των φλεβών των κάτω άκρων (εν των βάθη φλεβική θρόμβωση) ή των πνευμόνων (πνευμονική εμβολή).


ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

Η τακτική σωματική άσκηση, μπορεί να μειώσει την πιθανότητα σκελετικών καταγμάτων σε ασθενείς που πάσχουν από οστεοπόρωση. Μερικές από τις προτεινόμενες ασκήσεις περιλαμβάνουν:

• Ασκήσεις καύσης λίπους – περπάτημα, τζόγκινγκ, τένις, χορός
• Ασκήσεις αντίστασης – ελεύθερα βάρη, όργανα με βάρη, λάστιχα
• Ασκήσεις ισορροπίας – tai chi, yoga
• Ποδηλασία σε καθηλωμένο ποδήλατο
• Όργανα κωπηλασίας

Αποφύγετε ασκήσεις που ενέχουν κίνδυνο πτώσης ή ασκήσεις υψηλής σωματικής σύγκρουσης που μπορούν να οδηγήσουν σε κατάγματα.

ΔΙΑΙΤΑ

Λαμβάνεται καθημερινά τουλάχιστον 1200 mg.ασβεστίου και 800-1000 U.I βιταμίνη D3. Η βιταμίνη D3 βοηθά τον οργανισμό στην απορρόφηση του ασβεστίου. Ο ιατρός σας μπορεί να σας συστήσει συμπληρώματα διατροφής για τη λήψη της απαιτούμενης βιταμίνης D3 και ασβεστίου.

Ακολουθήστε μια διατροφή που να σας παρέχει την απαιτούμενη ποσότητα ασβεστίου, βιταμίνης D3 και πρωτεΐνης. Κάτι τέτοιο μπορεί να μην αρκεί για την πλήρη αναστολή της απώλειας της οστικής μάζας, παρέχει ωστόσο στον οργανισμό επαρκή ποσότητα μετάλλων για τον σχηματισμό και τη συντήρηση των οστών.

Τροφές υψηλής περιεκτικότητας σε ασβέστιο είναι:

• Τυρί
• Παγωτό
• Φυλλώδη πράσινα λαχανικά, όπως το σπανάκι κι κράμβη / λαχανίδες
• Γάλα χαμηλά σε λιπαρά
• Σολομός
• Σαρδέλες (με τα κόκαλα)
• Τόφου (προϊόν από το γάλα της σόγιας)
• Γιαούρτι

ΔΙΑΚΟΠΗ ΑΝΘΥΓΙΕΙΝΩΝ ΣΥΝΗΘΕΙΩΝ

Σταματήστε το κάπνισμα. Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ. Η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει βλάβες στα οστά και σας θέτει σε κίνδυνο πτώσης κι ενδεχόμενου κατάγματος.

ΠΡΟΛΗΨΗ ΠΤΩΣΕΩΝ

Είναι πολύ σημαντικό να προληφθούν ενδεχόμενες πτώσεις. Αποφύγετε τα ηρεμιστικά σκευάσματα κι εξασφαλίστε ασφαλές περιβάλλον εντός του σπιτιού προς αποφυγή πρόκλησης καταγμάτων. Σιγουρευτείτε ότι η όραση σας είναι σε καλή κατάσταση. Άλλοι τρόποι αποφυγής των πτώσεων περιλαμβάνουν:

• Αποφύγετε να περπατάτε μόνοι σας τις μέρες εξαιρετικού ψύχους
• Τοποθετείστε μπάρες στο λουτρό
• Φορέστε υποδήματα πλήρως ανατομικά και κατάλληλα για εσάς

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ

Ο ιατρός σας μπορεί να παρακολουθεί και να αξιολογεί τη θετική αντίδραση σας στη θεραπευτική αγωγή, με μια σειρά μετρήσεων της μεταλλικής οστικής πυκνότητας, κάθε 1-2 χρόνια.

Οι γυναίκες που λαμβάνουν θεραπεία υποκατάστασης με οιστρογόνα, οφείλουν να κάνουν τακτικές μαμμογραφίες, εξετάσεις πυελικής χώρας κι εξετάσεις ΠΑΠ.

ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ

Δεν υπάρχει χειρουργική επέμβαση για την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης. Ωστόσο υπάρχει η λεγόμενη σπονδυλοπλαστική, η οποία είναι μια μη χειρουργική, ελάχιστα επεμβατική μέθοδος η οποία χρησιμοποιείται για τη σταθεροποίηση ενός η περισσοτέρων επώδυνων σπονδύλων, οι οποίοι αποδυναμώθηκαν και συμπιέστηκαν (κάταγμα) από οστεοπόρωση. Η συγκεκριμένη επέμβαση, μπορεί να βοηθήσει και στην πρόληψη καταγμάτων των αδύναμων σπονδύλων, μέσω ενδυνάμωσης των οστών στη σπονδυλική στήλη.

Η επέμβαση αυτή περιλαμβάνει την ενέσιμη εισαγωγή του ειδικού πολυμερές (κολλητική ουσία ταχείας σκλήρυνσης) στους σπονδύλους που είναι πορώδες (τμήματα που έχουν υποστεί κάταγμα ή αδύναμα), καλύπτει αυτά τα κενά που υπάρχουν και κάνει τον σπόνδυλο πιο σταθερό και πιο ανθεκτικό σε μελλοντικό κάταγμα. Μια παρόμοια επέμβαση που λέγεται κυφοπλαστική, έγκειται στη διόρθωση του σχήματος του σπονδυλικού σώματος, με τη βοήθεια ειδικού μπαλονιού και την έγχυση ενισχυτικών ουσιών εντός του σπονδυλικού σώματος έπειτα από την ανάταξη του (το ειδικό μπαλόνι αφαιρείτε κατά τη διάρκεια της επέμβασης).


Πρόγνωση

Η λήψη φαρμακευτικών σκευασμάτων προς αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης, μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των καταγμάτων, όμως οι σπόνδυλοι που έχουν ήδη υποστεί ρήξη, δεν μπορούν να αποκατασταθούν.

Κάποια άτομα που πάσχουν από οστεοπόρωση μπορεί να είναι ανίκανα σε μεγάλο βαθμό, λόγω των εύθραυστων κι αδύναμων οστών τους. Τα κατάγματα ισχίου, έχουν επιζήμιες συνέπειες, μιας και καθιστούν άνω του 50% των ασθενών ανήμπορους να περπατήσουν μόνα τους. Το τελευταίο αποτελεί και τον κυριότερο λόγο εισαγωγής των ασθενών σε κλινικές.

Η οστεοπόρωση, αν και είναι μια πάθηση που εξασθενεί τον οργανισμό, δεν επηρεάζει το μέσο όρο ζωής.


Επιπλοκές

• Συμπιεστικό σπονδυλικό κάταγμα
• Ανικανότητα, οφειλόμενη στη σοβαρή αδυναμία των οστών
• Κάταγμα ισχίου και καρπού
• Απώλεια ικανότητας βάδισης λόγω κατάγματος ισχίου

Επικοινωνία με τον οικογενειακό σας ιατρό

Καλέστε τον οικογενειακό σας ιατρό αν παρουσιάζετε συμπτώματα ή αν επιθυμείτε να ελέγξει ο ιατρός σας την κατάσταση της πάθησή σας.


Πρόληψη

Το κάλσιο είναι ουσιώδες για την ανάπτυξη και τη συντήρηση γερών οστών. Ωστόσο ο οργανισμός χρειάζεται και βιταμίνη D, γιατί βοηθά στην απορρόφηση του κάλσιου. Αν ακολουθείτε μια υγιείς και καλά ισορροπημένη διατροφή, μπορείτε να λάβετε αυτά, καθώς κι άλλα θρεπτικά συστατικά, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής σας.

ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ

• Αποφύγετε την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
• Διακόψτε το κάπνισμα
• Τακτική σωματική άσκηση

Υπάρχουν διάφορα εγκεκριμένα φαρμακευτικά σκευάσματα για την πρόληψη της οστεοπόρωσης.