Προστιθέμενη αξία στον τρόπο που αποτυπώνεται και αναλύεται η δαπάνη υγείας στην Ελλάδα, θα προσφέρει η υιοθέτηση του Συστήματος Λογαριασμών Υγείας, ως προς τον ακριβή προσδιορισμό του ύψους της δαπάνης και την κατανομή της σε επί μέρους δραστηριότητες. Αποτελεί σημαντική μεταρρύθμιση που θα συμβάλει στην ορθολογική χρήση των πόρων στην υγεία, στην εξάλειψη ων στρεβλώσεων και στην εφαρμογή τεκμηριωμένων πολιτικών υγείας.

Με το μεταρρυθμιστικό αυτό έργο για πρώτη φορά στη χώρα μας υπολογίζονται οι δαπάνες υγείας με βάση το Διεθνές Σύστημα Λογαριασμών Υγείας (ΣΛΥ) - System of Health Accounts του ΟΟΣΑ, το οποίο χρησιμοποιούν οι 35 χώρες του ΟΟΣΑ και η Eurostat, ενώ επιτρέπει τον ακριβή υπολογισμό της συνολικής, της δημόσιας και της ιδιωτικής δαπάνης υγείας.

Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο Καθ. Λ. Λιαρόπουλος: «Με το νέο Σύστημα μέτρησης της δαπάνης υγείας, ο Υπουργός, ο Τύπος και όλοι εμείς θα γνωρίζουμε πόσα χρήματα ξόδεψε το κράτος, η Κοινωνική Ασφάλιση και εμείς από τους προϋπολογισμούς μας για ποιες υπηρεσίες υγείας και σε ποιούς προμηθευτές υπηρεσιών και προϊόντων. Από του χρόνου, θα πρέπει να έχουμε και πληροφόρηση για το ποιές κατηγορίες πολιτών επιβαρύνονται πραγματικά και για ποιές υπηρεσίες επιβαρύνονται, καθώς επίσης θα μπορεί να γίνει και σύγκριση με συστήματα υγείας άλλων χωρών.»

Τα αναλυτικά στοιχεία παρουσιάστηκαν σε ημερίδα από τον Ομ. Καθηγητή κ. Λυκούργο Λιαρόπουλο και την κα Όλγα Σίσκου, Επιστημονική Συνεργάτη του Εργαστηρίου, ενώ για τη σημασία του νέου Συστήματος Λογαριασμών Υγείας για την άσκηση πολιτικής υγείας μίλησαν ο κ. Κυριάκος Σουλιώτης, Επ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και ο κ. Χαράλαμπος Οικονόμου, Αν. Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου.

Ο Πρόεδρος του ΕΟΦ, Καθηγητής Ιατρικής του ΕΚΠΑ κ. Γιάννης Τούντας στο σύντομο χαιρετισμό του ανέφερε : «ένα μέγεθος που δε μετριέται δεν μπορεί να ελεγχθεί. Ένας λόγος που δε μπορούσαμε να ελέγξουμε τις δαπάνες υγείας όλα αυτά τα χρόνια είναι γιατί δεν είχαμε αξιόπιστη καταμέτρηση των στοιχείων. Αυτή όμως η αδυναμία αντιμετωπίζεται τώρα αποτελεσματικά με την εφαρμογή του Συστήματος Λογαριασμών Υγείας με ευθύνη του Καθ. Λιαρόπουλου και των συνεργατών του και η οποία μπαίνει σε εφαρμογή εναρμονίζοντας τη χώρα μας με τις άλλες χώρες της Ευρώπης & του ΟΟΣΑ.»

Το έργο αναπτύχθηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, μέσω του Εργαστηρίου Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας με βάση τη μεθοδολογία του ΟΟΣΑ, ήταν αντικείμενο μνημονίου συνεργασίας μεταξύ του Πανεπιστημίου Αθηνών, του Υπουργείου Υγείας και της ΕΛΣΤΑΤ και εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ. Το Σύστημα Λογαριασμών Υγείας – ΣΛΥ προτάθηκε για εφαρμογή από τον ΟΟΣΑ το 2000 και τέθηκε σε εφαρμογή το 2003. Η χώρα μας είναι η τελευταία από τις 35 χώρες που το έχουν εφαρμόσει.

Η Δρ. Όλγα Χρ. Σίσκου, συντονίστρια της ομάδας εργασίας και επιστημονική συνεργάτης του εργαστηρίου Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας του ΕΚΠΑ, ανέφερε: «Απώτερος σκοπός του έργου, είναι τα οικονομικά δεδομένα συνδυαστικά με στοιχεία μη οικονομικών παραμέτρων να αξιοποιηθούν στην πράξη, ώστε η παροχή της υγειονομικής φροντίδας να είναι προσβάσιμη και αποτελεσματική για το σύνολο των δικαιούχων, με κόστος που η κοινωνία μπορεί να επωμιστεί. Τα αποτελέσματα της συνήθους μικροκομματικής, ενίοτε διαισθητικής και σπανίως τεχνοκρατικής προσέγγισης των θεμάτων υγείας κατά το παρελθόν, ήταν τέτοια, ώστε πλέον να έχουμε απολέσει ως χώρα τη δυνατότητα αυτόβουλης άσκησης πολιτικής υγείας. Ελπίζουμε το ΣΛΥ να συμβάλει στην αλλαγή σελίδας στον τρόπο λήψης των αποφάσεων και σύντομα η τεκμηρίωση να είναι η κατευθυντήρια δύναμη του εθνικού υγειονομικού σχεδιασμού.»

Ο κ. Χαράλαμπος Οικονόμου, Επ. Καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο δήλωσε: «Ένα βασικό ερώτημα στη διαμόρφωση πολιτικής υγείας είναι ο καθορισμός και η επίτευξη συγκεκριμένων στόχων. Είναι αναγκαία η παρακολούθηση των χρηματοδοτικών ροών στον τομέα υγείας γιατί έτσι επιτυγχάνεται καλύτερη πληροφόρηση, διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων, καλύτερη διακυβέρνηση και αξιολόγηση για κάθε μεταρρυθμιστική παρέμβαση. Ο συνδυασμός δε των οικονομικών δεδομένων των Εθνικών Λογαριασμών Υγείας με άλλα κοινωνικά δεδομένα μπορεί να προσφέρει μια πολυδιάστατη εικόνα της επίδοσης του Εθνικού Συστήματος Υγείας ενώ αυξάνεται στην παρούσα δυσμενή οικονομική συγκυρία όπου καλούμαστε να λάβουμε δύσκολες αποφάσεις.»

Ο κ. Κυριάκος Σουλιώτης, Επ. Καθηγητής Πολιτικής Υγείας, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, στην ομιλία του δήλωσε : «Με την ολοκλήρωση του έργου του νέου Συστήματος Λογαριασμών Υγείας το οποίο είναι εναρμονισμένο με το διεθνές πρότυπο “System of Health Accounts” του ΟΟΣΑ, η κεντρική διοίκηση μπορεί αφ’ ενός να σταθεί με τεκμήρια έναντι των προκλήσεων της εποχής (πχ. διαπραγματεύσεις με τους δανειστές) και αφ’ ετέρου να υποστηρίξει το διαφαινόμενο κενό στο διαθρωτικό εγχείρημα του ΕΟΠΥΥ, ήτοι την αλλαγή του χρηματοδοτικού υποδείγματος. Είναι προφανές ότι μια τέτοια κρίσιμη και αναγκαία προσπάθεια μεταρρύθμισης καθίσταται ορθολογική μόνο όταν συνοδεύεται από αξιόπιστα δεδομένα για την κατανομή των (σπάνιων) πόρων. Την προϋπόθεση τη διασφάλισε μετά από χρόνια η επιστημονική κοινότητα. Τη μεταρρύθμιση θα πρέπει να την αναλάβει η κεντρική διοίκηση η οποία πλέον γνωρίζει.»


Το Σύστημα Λογαριασμών Υγείας (ΣΛΥ) και η Εφαρμογή του στην Ελλάδα για τα έτη 2003-2011

Το ΣΛΥ είναι τρόπος αποτύπωσης της δαπάνης στις τρεις διαστάσεις της οικονομικής δραστηριότητας στην Υγεία: α/ είδος των υπηρεσιών (Health Care) –τι παράγεται, β/ φορείς χρηματοδότησης (Health Financing) – ποιος πληρώνει και γ/ πάροχοι των υπηρεσιών υγείας (Health Provider) – ποιός παράγει.

1. Η Εξέλιξη της Δαπάνης Υγείας σε Σύγκριση με το ΑΕΠ (2003-2011)



Το ΣΛΥ επιτρέπει τον ακριβή υπολογισμό της συνολικής, της δημόσιας και της ιδιωτικής δαπάνης υγείας. Τα δεδομένα αυτά επιτρέπουν, για πρώτη φορά, την ορθή σύγκριση με την εξέλιξη του ΑΕΠ στην Ελλάδα.

· Το ενδιαφέρον είναι ότι μεταξύ 2005 και 2009, όταν το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά €38,1 δις, τα €7,2 δις (ή το 18,9%), ήταν η αύξηση στη δαπάνη υγείας. Από αυτά, τα €6,8 δις ήταν η αύξηση στη δημόσια δαπάνη υγείας, δηλαδή 17,8% της συνολικής αύξησης του ΑΕΠ. Είναι ενδιαφέρον ότι, ως προς το ΑΕΠ, το 2011 γυρίσαμε 5 χρόνια πίσω στο 2006. Η δαπάνη υγείας (τόσο η συνολική, όσο και η δημόσια) αυξήθηκε με ταχύτερο ρυθμό από ότι το ΑΕΠ.

· Στο χρονικό διάστημα 2005-2009 το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 19,7%, ενώ η Συνολική Δαπάνη Υγείας κατά 45% και η Δημόσια Δαπάνη Υγείας κατά 73%. Θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε αν άλλος τομέας έχει δείξει παρόμοια συμπεριφορά.

· Στο διάστημα 2009 - 2011, το ΑΕΠ μειώθηκε κατά €22,6 δις (ή 9,8%), ενώ η Συνολική Δαπάνη Υγείας ΣΔΥ μειώθηκε κατά €4,4 δις (ή 18,9%).

Έτσι, από μηχανή «ανάπτυξης», η υγεία μεταβλήθηκε σε εργαλείο δημοσιονομικής εξυγίανσης. Αν η προηγούμενη διόγκωση οφείλονταν σε σπατάλη και διαφθορά, αυτή είναι καλή εξέλιξη. Αν όμως η μείωση της δαπάνης είναι «άρνηση υπηρεσίας» λόγω υποχρηματοδότησης, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι αρνητικά για το επίπεδο της υγείας του ελληνικού λαού.



2. Η Εξέλιξη της Δαπάνης κατά Κατηγορία Υπηρεσιών Υγείας

· Οι δύο κύριες κατηγορίες της δαπάνης υγείας είναι η ενδονοσοκομειακή και η φαρμακευτική με την πρώτη να υπερέχει σταθερά και με αυξητική τάση.

· Μεταξύ του 2005 και του 2009, η διαφορά της ενδονοσοκομειακής δαπάνης από τη φαρμακευτική αυξήθηκε από €1 δις σε περίπου €2 δις, λόγω και της αύξησης ορισμένων ιατρικών μισθολογίων και κάποιων λειτουργικών δαπανών στα δημόσια νοσοκομεία.

· Αντίθετα, η εξωνοσοκομειακή φροντίδα (στην οποία περικλείεται και η διαγνωστική – εργαστηριακή) δείχνει σαφή υποχώρηση. Ενώ το 2005 υπερέχει σε σχέση με τη νοσοκομειακή κατά €600 εκ, το 2009 υστερεί κατά €2 δις. Στην κατηγορία αυτή εντάσσεται το μεγαλύτερο μέρος της δαπάνης που αναφέρεται στη δευτερογενή πρόληψη η οποία σχετίζεται με τη διαμόρφωση της νοσηρότητας στη χώρα.

3. Η κατανομή της Δημόσιας δαπάνης κατά είδος υπηρεσιών (€ και % ΑΕΠ)

Εικόνα : Δημόσια Ενδονοσοκομειακή, Δημόσια Φαρμακευτική, Δημόσια Εξωνοσοκομειακή Δαπάνη και Δημόσια Δαπάνη για Λοιπές Υπηρεσίες σε δις €


· Στην Εικόνα φαίνεται η ταχεία αύξηση της δημόσιας δαπάνης μεταξύ 2005 και 2009. Φαίνεται ότι η δημόσια ενδονοσοκομειακή δαπάνη αυξήθηκε κατά 79% από €3,9 δις σε €7 δις, σε μόλις τέσσερα χρόνια.

· Μεταξύ 2008 και 2009, η δημόσια ενδονοσοκομειακή δαπάνη αυξήθηκε κατά €900 εκ. Μερική εξήγηση μπορεί να δοθεί και από την αύξηση στις αποδοχές των Αναπληρωτών Διευθυντών Γιατρών στα νοσοκομεία του ΕΣΥ, που προήχθησαν μαζικά στο βαθμό του Διευθυντή.

· Η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη, αντίστοιχα αυξήθηκε από €3,6 δις το 2006 σε €5,2 δις το 2009, δηλαδή κατά 44%, προσθέτοντας €400-€600 εκ. ετησίως.

· Η πτώση και των δύο μεγεθών μετά το 2009 είναι εμφανής, ενώ προβληματίζει η πτώση της εξωνοσοκομειακής δαπάνης, κατά €500 εκ από το 2009 έως το 2011. Δεδομένου ότι μεγάλο μέρος της καλύπτει οδοντιατρικές και υπηρεσίες δευτεροβάθμιας πρόληψης, (πχ. εργαστηριακές διαγνωστικές υπηρεσίες και εξετάσεις) προκαλούνται ερωτήματα ως προς τις μακροχρόνιες συνέπειες στην υγεία του πληθυσμού.

· Είναι εμφανής η σταθερά ανοδική πορεία της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης κατά 0,2% του ΑΕΠ κάθε έτος από το 2005 έως το 2009. Μετά το 2009 η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη μειώθηκε κατά 0,2% του ΑΕΠ, ενώ εντονότερη ήταν η μείωση και της δημόσιας ενδονοσοκομειακής κατά 0,5% του ΑΕΠ από το 2009 έως το 2011, ως αποτέλεσμα των δραστικών περικοπών που επιβλήθηκαν από την Τρόικα και στις δύο κατηγορίες δαπάνης.

· Από τα δεδομένα προκύπτει ότι τα νοικοκυριά χρηματοδοτούν σε πολύ μεγάλο βαθμό τους παρόχους εξωνοσοκομειακής φροντίδας. Η Κοινωνική Ασφάλιση, παρά την παρουσία του ΙΚΑ με τις δομές του, «σηκώνει» μόλις το ¼ του συνολικού βάρους των €5δις - €6 δις για εξωνοσοκομειακή φροντίδα.

· Το μεγάλο μέρος της δαπάνης των νοικοκυριών είναι προς οδοντιατρεία, στα οποία κατευθύνονται περίπου €1,5 - €2 δις ετησίως. Τα έτη 2005-2009 η δαπάνη των νοικοκυριών προς οδοντιατρεία παρέμενε σχεδόν αμετάβλητη κοντά στα €2 δις. Το 2010 μειώθηκε και το 2011 έπεσε κάτω από €1,5 δις λόγω της οικονομικής κρίσης.