Αγωνιώδεις εμπειρίες που δεν αποτελούν ασθένειες, είναι, όμως, συμπτώματα, τα οποία δεν απειλούν τη ζωή. Επηρεάζουν, ωστόσο, την ποιότητα της.

Η φύση έχει προνοήσει να δημιουργεί ένα σύνθετο μηχανισμό, οποίος αφ’ ενός φροντίζει να μας κάνει να διατηρούμε την όρθια στάση και αφ’ ετέρου να ρυθμίζουμε τη βάδιση και τις αλλαγές της θέσης μας. Αυτό επιτυγχάνεται με τη συνεργασία των δύο λαβυρίνθων. Το αυτί αποτελείται από τον πρόσθιο λαβύρινθο που χρησιμεύει για την ακοή (κοχλίας) και τον οπίσθιο λαβύρινθο που χρησιμεύει για την ισορροπία-αίθουσα και ημικύκλιοι σωλήνες, των δύο ματιών και των ερεθισμάτων που υπάρχουν στους μύες του αυχένα, του κορμού και των άκρων. Όλα αυτά τα ερεθίσματα καταλήγουν, αφού περάσουν από κατώτερα κέντρα, στον εγκέφαλο όπου γίνεται η τελική επεξεργασία των πληροφοριών και δίνονται οι εντολές στα κινητικά συστήματα (στους μύες του σώματος) για να αλλάξει στάση στο σώμα. Οποιαδήποτε βλάβη στις οδούς αυτές της ισορροπίας οδηγεί σε αίσθημα ιλίγγου ή ζάλης.


Ως ίλιγγο ορίζουμε το αίσθημα της περιστροφής του περιβάλλοντος γύρω από τον άρρωστο ή της περιστροφής του αρρώστου γύρω από το περιβάλλον.Ο ίλιγγος είναι το πλέον αγωνιώδες σύμπτωμα της διαταραχής της ισορροπίας και κατά κανόνα οφείλεται σε πρόβλημα του λαβυρίνθου. Η ζάλη, αντιθέτως, είναι ένα πιο σύνθετο ενόχλημα που μπορεί να περιλαμβάνει το αίσθημα απώλειας της ισορροπίας , την ψευδαίσθηση ότι κάποιος σπρώχνει τον άρρωστο, ότι το κεφάλι του είναι ελαφρύ, ότι δεν έχει σταθερό βάδισμα, ότι το κεφάλι του κινείται και το σώμα του είναι ασταθές.


Τι προκαλεί τη ζάλη και τον ίλιγγο


Ο ίλιγγος δεν είναι νόσος αλλά σύμπτωμα και πρέπει να βρεθεί η αιτιολογία του για να μπορέσει να αντιμετωπιστεί. Δεκάδες αίτια ιλίγγου και ζάλης περιγράφονται. Για λόγους ευκολίας χωρίζουμε τα αίτια σε περιφερικής αιτιολογίας (όταν η βλάβη είναι στο λαβύρινθο-αυτί) και σε κεντρικής αιτιολογίας (όταν η βλάβη είναι στα κατώτερα κέντρα του εγκεφάλου), ενώ ζάλη μπορεί να προκαλέσουν και καρδιολογικά ή ορμονολογικά προβλήματα και πολλά φάρμακα.


Αίτια περιφερικής αιτιολογίας


Στην κατηγορία αυτή περιγράφονται όλα τα αίτια ιλίγγου που σχετίζονται με το αυτί και το λαβύρινθο. Είναι τα συχνότερα αίτια ιλίγγου και ζάλης.


1. Καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσης.


Είναι το συχνότερο αίτιο ιλίγγου και εκδηλώνεται με απότομο, έντονο ίλιγγο , ναυτία, εμετό και κρύο ιδρώτα και προκαλείται σε απότομη στροφή του κεφαλιού απότομη έγερση από το κρεβάτι ή απότομο σκύψιμο. Η κρίση του έντονου ιλίγγου διαρκεί λίγα δευτερόλεπτα και ακολουθεί αστάθεια και ζάλη. Η αιτία του ιλίγγου θέσης είναι ξεκαθαρισμένη.Οκάθε λαβύρινθος έχει σωλήνες με υγρό η μετακίνηση του οποίου δίνει πληροφορίες για τη θέση του κεφαλιού. Όταν μικροί λίθοι ασβεστίου περάσουν στον ένα από τους δύο ημικυκλικούς σωλήνες προκαλείται ίλιγγος θέσης λόγω ασύμμετρης μετακίνησης του υγρού στον ημικύκλιο σωλήνα που έχει τους λίθους ασβεστίου. Έτσι με απλούς χειρισμούς στην κεφαλή μπορούμε να οδηγήσουμε τους λίθους αυτούς στην αρχική τους θέση και να λύσουμε μόνιμα το πρόβλημα.



2. Αισθουσαία νευρωνίτιδα.


Πρόκειται για απότομη πτώση της λειτουργίας του ενός από τους δύο λαβυρίνθους. Εκδηλώνεται με απότομο ίλιγγο, ναυτία, εμετό και αστάθεια. Τα έντονα αυτά συμπτώματα διαρκούν για 3-7 ήμερες. Μετά ξεκινά η διαδικασία της αντιρρόπησης από τον άλλο λαβύρινθο, τα μάτια, τους υποδοχείς στους μύες τον εγκέφαλο. Μέχρι να επιτευχθεί αυτό δίνουμε στον άρρωστο φάρμακα που σταματούν τα συμπτώματα. Η πλήρης αποκατάσταση μπορεί να κρατήσει μέχρι και τρεις μήνες. Παράγοντες, όπως η στέρηση ύπνου, το αλκοόλ ή το στρες επιβραδύνουν την διαδικασία και μπορεί να επαναφέρουν, σε πολύ μικρότερο βαθμό, τα συμπτώματα.


3.Νόσος Μeniere.


Είναι μια βλάβη του λαβύρινθου που χαρακτηρίζεται από επεισόδια ιλίγγου μαζί με μείωση της ακοής, βουητά και μπούκωμα στο αυτί. Η αιτιολογία της είναι άγνωστη και αποδίδεται σε μεγάλη συγκέντρωση υγρού στον κοχλία και το λαβύρινθο. Η θεραπεία συνίσταται σε αποφυγή αλατιού, καφεΐνης, αλκοόλ και χορήγηση διουρητικών και κορτιζόνης.


4. Ωτοσκλήρυνση.


Είναι κληρονομική νόσος που προσβάλλει το αυτί και προκαλεί βαρηκοΐα, βουητά και κρίσεις ιλίγγου και ζάλης.Ηθεραπεία συνίσταται στην εκτέλεση της αναβολεκτομής για τη βελτίωση της βαρηκοΐας και των εμβοών.


5.Περιλεμφικό συρίγγιο.


Πρόκειται για κατάσταση όπου υπάρχει έλλειμμα στο τοίχωμα των σωλήνων του λαβυρίνθου. ανευρίσκεται σε άτομα που έχουν υποβληθεί σε ωτοχειρουργικές επεμβάσεις ή που έχουν υποστεί κατάγματα οστών του κρανίου. Εκδηλώνεται με βαρηκοΐα, ίλιγγο, ζάλη, βουητά σε καταστάσεις έντονης πίεσης . Η θεραπεία της νόσου είναι η αποκατάσταση του ελλείμματος στο λαβύρινθο χειρουργικά.


6. Ωτοτοξικότητα-λαβυρινθοτοξικότητα.


Κάποια φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν βλάβη στην ακοή και την ισορροπία. Επειδή η βλάβη είναι συνήθως και στους δύο λαβυρίνθους, η αντιρρόπηση δεν είναι εύκολη και μπορεί να παραμείνει μόνιμη βλάβη στο βάδισμα και την όραση σε κίνηση.


7.Ακουστικό νευρίνωμα.


Είναι καλοήθης όγκος του νεύρου της ισορροπίας (αιθούσαιο νεύρο). Εκδηλώνεται με μονόπλευρα βουητά και βαρηκοΐα, αστάθεια κ σπανιότερα ίλιγγο. Η θεραπεία του είναι χειρουργική, ενώ εναλλακτικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία.


Ίλιγγος Κεντρικής Αιτιολογίας


Σε αυτή την κατηγορία αιτιών ανήκουν τα προβλήματα που οφείλονται στα κέντρα της ισορροπίας τα οποία βρίσκονται μετά τον λαβύρινθο στην πορεία των πληροφοριών προς τον εγκέφαλο.


1.Ημικρανιακός ίλιγγος.


Η ημικρανία είναι ένα συχνό και βασανιστικό πρόβλημα που προσβάλλει ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού. Το 25%των ασθενών με ημικρανία κάποια στιγμή θα υποστούν επεισόδιο ιλίγγου ή ζάλης. Η ζάλη που προκαλεί η ημικρανία μπορεί χρονικά να προηγείται, να έρχεται ταυτόχρονα ή και να έπεται της ημικρανίας, ενώμπορεί να έχει και ποικίλους χαρακτήρες. Η θεραπεία συνίσταται στη θεραπεία της ημικρανίας.


2.Σκλήρυνση κατά πλάκας.


Είναι νόσος των νεαρών ηλικιών με συχνότερη εμφάνιση μεταξύ 20-30 ετών. Η ζάλη και ο ίλιγγος μπορεί να είναι και το πρώτο σύμπτωμα εμφάνισης της νόσου, ενώ μπορεί να εμφανιστεί συχνά κατά τη διάρκεια της. Η βλάβη οφείλεται στην προσβολή των κέντρων της ακοής και ισορροπίας από τις απομυελινωτικές πλάκες της νόσου. Η θεραπεία του ιλίγγου είναι κατ’ ουσίαν η θεραπεία της νόσου.


3.Σπονδυλοβασική ανεπάρκεια.


Παρατηρείται συνήθως σε άτομα μεγάλης ηλικίας κ με σοβαρά προβλήματα στα αγγεία του τραχήλου, τα οποία δίνουν αίμα στο λαβύρινθο. Στη σπονδυλοβασική ανεπάρκεια διαταράσσεται η παροχή αίματος στο λαβύρινθο και το στέλεχος με αποτέλεσμα ζάλη, διαταραχές στην όραση και στην ομιλία, ή και προσυγκοπτικό επεισόδιο. Η θεραπεία της κατάστασης αυτής είναι δύσκολη.


4.Αυχενικός ίλιγγος.


Είναι η πλέον παρεξηγημένη οντότητα που υπάρχει. Πολλοί παλαιότερα απέδιδαν τον ίλιγγο

θέσης σε «αυχενικό σύνδρομο». Σήμερα γνωρίζουμε ότι αυτές οι περιπτώσεις ήταν καλοήθεις παροξυσμικοί ίλιγγοι θέσης. Επίσης, ο έντονος αυχενικός ερεθισμός, όπως μετά από ένα χτύπημα στο κεφάλι μπορεί να αφήσει αστάθεια. Όμως, πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι τα ενοχλήματα απο τραυματισμό στο κεφάλι περνούν μετά από 2-3 εβδομάδες.


5.Όγκοι εγκεφάλου.


Είναι ο μεγάλος φόβος όλων των ασθενών που έρχονται στο γιατρό με ίλιγγο. Βέβαια, η πραγματικότητα είναι ότι είναι αρκετά σπάνιοι. Φαίνεται να ευθύνονται για λιγότερο από το 1%των ιλίγγων. Συνήθως προκαλούν ζάλη, ναυτία και εμετό. Η θεραπεία συνίσταται στη χειρουργική αφαίρεση του όγκου.


6. Αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια.


Στα πλαίσια ενός εγκεφαλικού επεισοδίου είναι δυνατό να υπάρχει ζάλη. Τα υπόλοιπα συμπτώματα καθοδηγούν τη διάγνώση. Στην περίπτωση μόνιμης βλάβης οι ασκήσεις αποκατάστασης μπορεί να βοηθήσουν.


7. Ψυχογενής ίλιγγος.


Αποτελεί διάγνωση αποκλεισμού όλων των οργανικών αιτιών. Οι ασθενείς έχουν μια ασαφή

εικόνα που όμως επιδεινώνεται με το στρες και την έντονη και γρήγορη αναπνοή (υπεραερισμός).Ο έλεγχος του άγχους μπορεί να αμβλύνει τα συμπτώματα της ζάλης.


Η επίδραση της ηλικίας στο σύστημα της ισορροπίας


Η ηλικία επιφέρει αρκετές μεταβολές τόσο στο αιθουσαίο σύστημα (μείωση των αισθητηριακών κυττάρων και των κεντρομόλων νευρώνων, μείωση της ωτοκονίας, κυρίως στο σφαιρικό κυστίδιο), όσο και άλλες παράλληλες εκφυλιστικές αλλοιώσεις στα υπόλοιπα αισθητηριακά όργανα και στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Στα ηλικιωμένα άτομα είναι συχνή η αστάθεια ιδίως κατά τη βάδιση. Κατά το βάδισμα διστάζουν, κάνουν πλάγια βήμα και προσηλώνουν το βλέμμα σε ένα σημείο για να επιτύχουν καλύτερο έλεγχο. απ


Πως προσεγγίζεται ο ασθενής με ίλιγγο και ζάλη


Το πιο σημαντικό μέρος της εξέτασης του ασθενούς με ίλιγγο είναι το λεπτομερές ιστορικό. Ο χρόνος εμφάνισης, η διάρκεια, ο ακριβής τύπος της ζάλης ή ιλίγγου, η ύπαρξη άλλων συμπτωμάτων, όπως βουητά, βαρηκοΐα η μπούκωμα στο αυτί και ο αριθμός των κρίσεων παίζουν τεράστια σημασία για τη διάγνωση. Επίσης πρέπει να αναζητηθούν και να αποκλειστούν όλα τα άλλα ιατρικά προβλήματα (καρδιολογικά, αιματολογικά, ορμονολογικά) που μπορεί να προκάλεσαν τα συμπτώματα, ενώ ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε και την πιθανότητα να σχετίζεται η ζάλη με λήψη φαρμάκων. Από κει και πέρα ο ιατρός, αφού κάνει μια λεπτομερή εξέταση, θα χρησιμοποιήσει το σύνολο των σύγχρονων και παλαιότερων εξετάσεων ελέγχου του λαβυρίνθου που θα στηρίξουν τη διάγνωση της αιτίας του ιλίγγου και της ζάλης (ακοόγραμμα, νυσταγμογραφία, ακουστικά προκλητά δυναμικά, κοχλιογραφία, δοκιμασία ταλαντευόμενου εδράνου, προκλητά αιθουσαία μυογενή δυναμικά, ισορροπομετρία). Επίσης εναπόκειται στη κρίση του ιατρού να ζητήσει και απεικονιστική εξέταση(αξονική ή μαγνητική τομογραφία).


Από τη στιγμή που θα τεθεί η διάγνωση και βρεθεί το αίτιο που προκαλεί τη ζάλη ή τον ίλιγγο, τότε η θεραπεία στηρίζεται στην επίλυση του αιτίου αυτού, με τους τρόπους που αναφέρθηκαν ανά αίτιο. Η φαρμακευτική αγωγή εξατομικεύεται αναλόγως της περίπτωσης και πάντα απαιτείται καλή συνεργασία-σχέση ιατρού ασθενούς.


Νικόλαος Κανέλης
Διευθυντής Ωτορινολαρυγγολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου Metropolitan

---

Διαβάστε περισσότερα άρθρα...