Στο πλαίσιο των Ετήσιων συνεδρίων Εφηβικής Ιατρικής που διοργανώνει η Μονάδα Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», με τη συνεργασία Διεθνών Επιστημονικών φορέων, διενεργείται το 6ο Εντατικό Σεμινάριο στην Εφηβική Ιατρική – 6th “State of The Art” Adolescent Medicine Course, στις 12-13 Απριλίου 2013, στο Ξενοδοχείο LEDRA MARRIOTT.

Το 6ο Εντατικό Σεμινάριο Εφηβικής Ιατρικής αποκτά ιδιαίτερη σημασία για τον επιστημονικό κόσμο, δεδομένων των συνεχώς αυξανόμενων αναγκών της ηλικιακής αυτής περιόδου. Οι έφηβοι αποτελούν τον καθρέφτη της κοινωνικής πραγματικότητας στην οποία αναπτύσσονται, και δεδομένης της δυσκολίας των σύγχρονων συνθηκών (κρίση θεσμών, οικονομική δυσχέρεια, βομβαρδισμός μηνυμάτων κ.α.), τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν αυξάνονται και η φροντίδα τους αποτελεί πλέον προτεραιότητα για κάθε Ευρωπαϊκή χώρα.

Tο πρόγραμμα του σεμιναρίου επισυνάπτεται και περιλαμβάνει ποικίλα και εξαιρετικά ενδιαφέροντα θέματα σχετικά με την καθημερινότητα της εφηβικής ηλικίας. Συμμετέχουν και οι ίδιοι οι έφηβοι και επισυνάπτονται δύο από τις πιο ενδιαφέρουσες συμμετοχές τους με θέμα την οικογενειακή κρίση – διαζύγιο και τους βασικούς κανόνες «προσωπικής ευτυχίας στην εφηβεία».


Βασικά σημεία των εισηγήσεων είναι τα παρακάτω:

1. Διάλεξη: Εξελικτική Θεωρία - Ανδρέας Κυριάκου, Παιδίατρος, Μακάρειο Νοσοκομείο Λευκωσίας, Κύπρος

Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης του ανθρώπου η παιδική ηλικία και η εφηβεία προστέθηκαν ως νέα στάδια στην αύξησή του. Έτσι, ο σύγχρονος άνθρωπος παρουσιάζει τέσσερις παρατεταμένες και διακριτές φάσεις αύξησης πριν από την ενηλικίωση: τη βρεφική φάση, που διαρκεί για 30-36 μήνες στις παραδοσιακές κοινωνίες και τελειώνει με τον απογαλακτισμό, την παιδική ηλικία, διάρκειας περίπου 3 ετών, τη μέση παιδική ηλικία, διάρκειας 4-5 ετών και την εφηβεία, που διαρκεί για 3-5 έτη.

Η φάση της εφηβείας είναι μοναδική για το ανθρώπινο είδος. Προστέθηκε κατά την εξέλιξή του πριν από 100 000 χρόνια δίνοντας στον άνθρωπο υψηλότερο ανάστημα. Το γεγονός αυτό δίνει στα άρρενα τη δυνατότητα αντιμετώπισης των εχθρών και προτίμηση από τα θήλεα, ενώ στα θήλεα αυξάνει της πιθανότητες επιτυχημένης εγκυμοσύνης. Η επιτάχυνση του ρυθμού της αύξησης και η σεξουαλική ωρίμανση θα φέρουν στη συνέχεια νέες ευθύνες: την προστασία του συντρόφου, εγκυμοσύνη, το μεγάλωμα του παιδιού.

Η είσοδος στην εφηβεία παρατηρείται σήμερα σε μικρότερη ηλικία, παρουσιάζοντας μια σταθερή τάση μείωσης. Ειδικότερα για την ηλικία εμφάνισης εμμηναρχής, η τάση μείωσης εμφανίζεται από το μέσο του 19ου αιώνα και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Φαίνεται πως η νωρίτερη εμμηναρχή αποτελεί προσαρμογή στα θετικά σήματα από το περιβάλλον για το ισοζύγιο ενέργειας και οφείλεται στη βελτίωση της διατροφής και της υγείας του παιδιού στο διάστημα αυτό. Η νωρίτερη είσοδος στην εφηβεία δίνει τη δυνατότητα για μεγαλύτερη διάρκεια αναπαραγωγικής περιόδου, σε περιβάλλον θετικού ισοζυγίου ενέργειας.



Κατά τις τελευταίες δεκαετίες αντιμετωπίζουμε μια ιδιόμορφη μετάβαση στην εφηβεία. Η νωρίτερη εμφάνιση της εφηβείας σε συνδυασμό με την αποδοχή ενός ατόμου ως ενήλικα σε μεγαλύτερη ηλικία από ότι στο παρελθόν έχει οδηγήσει σε αναντιστοιχία: η βιολογική ωρίμανση συμβαίνει σημαντικά νωρίτερα από την ψυχοκοινωνική ωρίμανση για πρώτη φορά στην εξελικτική ιστορία του ανθρώπου. Το φαινόμενο αυτό, που παρουσιάζεται τα τελευταία εκατό χρόνια, δημιουργεί σημαντική πίεση στους σύγχρονους έφηβους και στο ρόλο τους στην κοινωνία. Στις ακραίες μορφές του φαινομένου αυτού βρίσκονται τα παιδιά με ενωρίς ήβη, τα οποία παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά ριψοκίνδυνης συμπεριφοράς, αποπειρών αυτοκτονίας και διατροφικών διαταραχών. Είναι γεγονός ότι τα άτομα δεν είναι ώριμα ούτε για να αναλάβουν το ρόλο του ενήλικα, ούτε για να προχωρήσουν σε αναπαραγωγή αμέσως μετά την ολοκλήρωση της εφηβείας. Στις παραδοσιακές κοινωνίες απαιτούνται περίπου 4 χρόνια μετά την ολοκλήρωση της εφηβείας για να ξεκινήσει η αναπαραγωγή. Στις Δυτικές κοινωνίες αυτό συμβαίνει αργότερα, κατά την 3η δεκαετία ζωής, γεγονός που πιθανώς σχετίζεται με την ηλικία ολοκλήρωσης της ωρίμανσης του εγκεφάλου. Φαίνεται λοιπόν πως στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους έχει προστεθεί ένα νέο στάδιο: αυτό που συνδέει την εφηβεία με την ενηλικίωση.

2.Διάλεξη: Διάλεξε στάση: Αντισύλληψη ή Ανασφάλεια - Πάνος Αντσακλής, Μαιευτήρ-Γυναικολόγος, Επιστ. Συνεργάτης Α΄ Μαιευτικής & Γυναικολογικής Κλινικής Παν/μίου Αθηνών, Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα»

Η Α’ Μαιευτική & Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών του Νοσοκομείου Αλεξάνδρα, και συγκεκριμένα το Κέντρο Οικογενειακού Προγραμματισμού, υπεύθυνος του οποίου είναι ο Επικ. Καθηγητής κος Πέτρος Δρακάκης, μέσω της εκστρατείας Ενημέρωσης για την Αντισύλληψη «Διάλεξε Στάση: Αντισύλληψη ή Ανασφάλεια;», προσπαθεί να συμβάλλει στην ενημέρωση γύρω από θέματα αντισύλληψης και να έρθει πιο κοντά στους νέους, στοχεύοντας στην καλύτερη επικοινωνία και κατ’ επέκταση στην καλύτερη ενημέρωσή τους.

Σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση αυτή παίζει και η καθημερινή άμεση επαφή με δεκάδες νέες και νέους μέσα από την επίσημη ιστοσελίδα της καμπάνιας, το your-life.gr. Μέσω της ιστοσελίδας αυτής ο κάθε ενδιαφερόμενος έχει τη δυνατότητα να θέσει τα προσωπικά του ερωτήματα για θέματα που αφορούν για ότι έχει να κάνει με την αντισύλληψη κυρίως, αλλά και τη σεξουαλική τους υγεία γενικότερα και λαμβάνουν από μας τις απαντήσεις μέσα σε 48 ώρες.


3.Διάλεξη: Το κάπνισμα στην Εφηβεία - Χριστίνα Γκράτζιου, Πνευμονολόγος, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών

Το κάπνισμα πήρε διαστάσεις πανδημίας τον 21ο αιώνα, αποτελώντας την κυριότερη αιτία πρώϊμης θνησιμότητας στις αναπτυσσόμενες χώρες. Το κάπνισμα ευθύνεται για 1 θάνατο κάθε 48 δευτερόλεπτα, πάνω από 5.5 εκ θανάτους διεθνώς με 700.000 θανάτους στην Ευρώπη με σημαντική νοσηρότητα από καρδιαγγειακά , αναπνευστικά νοσήματα και καρκίνο όλων των οργάνων του σώματος με σημαντικό κόστος υγείας και επίπτωση στη ποιότητα ζωής του πληθυσμού ενώ 80-100.000 νέοι έφηβοι εθίζονται στο κάπνισμα κάθε χρόνο. Το κάπνισμα σκοτώνει τους μισούς από τους χρήστες του και είναι το μοναδικό προιόν που σκοτώνει όσους το χρησιμοποιούν σωστά.

Ασφαλώς το καλύτερο μέσον προστασίας από τις ασθένειες που προκαλεί το τσιγάρο είναι η πρόληψη δηλαδή να μη ξεκινήσουν τα παιδιά μας και οι νέοι το κάπνισμα. Αναμφισβήτητα όμως η διακοπή του καπνίσματος των ενηλίκων είναι χρήσιμη και σαν μέσο πρόληψης της έναρξης του καπνίσματος των παιδιών και των εφήβων αλλά και για την υγεία των ήδη καπνιστών.



Σημεία Κλειδιά των Διεθνών Θεραπευτικών Οδηγιών για τη Διακοπή του καπνίσματος

1. Η εξάρτηση από τον καπνό είναι μια χρόνια κατάσταση, που συχνά απαιτεί επανειλημμένες παρεμβάσεις. Ωστόσο, σήμερα υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες που μπορούν να οδηγήσουν σε μακροχρόνια ή μόνιμη αποχή από το κάπνισμα.

2. Εφόσον υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες για τη διακοπή του καπνίσματος, κάθε ασθενής που καπνίζει θα πρέπει να ενημερώνεται για αυτές και να ακολουθεί, ανάλογα με την επιθυμία ή όχι να διακόψει, κάποια από τα ακόλουθα:

3. α) οι ασθενείς που επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα, θα πρέπει να συμβουλεύονται να λάβουν κάποια από τις ενδεδειγμένες ως αποτελεσματικές θεραπείες και

4. β) οι ασθενείς που δεν επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα θα πρέπει, με κατάλληλη ενημέρωση από το γιατρό, να κινητοποιούνται ώστε να προσπαθήσουν να διακόψουν το κάπνισμα. (σχήμα 1)

5. Είναι σημαντικό να υπάρχει καλή καταγραφή των καπνιστών και των θεραπειών που λαμβάνουν για τη διακοπή του καπνίσματος σε όλα τα επίπεδα των συστημάτων υγείας. Αυτό σημαίνει καλή εκπαίδευση των γιατρών αλλά και νοσηλευτών που ασχολούνται με τον τομέα αυτό, αλλά και βελτίωση/ανάπτυξη των υπηρεσιών που θα υποστηρίζουν αυτά τα προγράμματα.

6. Υπάρχει πολύ μεγάλη σχέση ανάμεσα στην ένταση της θεραπείας και την αποτελεσματικότητά της για τη διακοπή του καπνίσματος. Οι θεραπείες που γίνονται σε προσωπικό επίπεδο (ατομικά ή σε μικρές ομάδες, ή μέσω τηλεφωνικής επαφής) είναι αποτελεσματικές και η αποτελεσματικότητα αυτή αυξάνει ακόμη περισσότερο με τη αύξηση της έντασης της θεραπείας (το χρόνο που αφιερώνεται σε κάθε συνάντηση, τον αριθμό των επισκέψεων).

7. Τρεις τύποι συμβουλευτικής και συμπεριφορικής θεραπείας έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικοί, ώστε να χρησιμοποιούνται σε ασθενείς που επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα: α) πρακτικές συμβουλές (επίλυση προβλημάτων, καλλιέργεια δεξιοτήτων), β) παροχή κοινωνικής στήριξης, ως μέρος της θεραπείας και (κατά τη διάρκεια της θεραπείας) και γ) εξασφάλιση της κοινωνικής στήριξης και μετά τη θεραπεία.

8. Σήμερα υπάρχουν πολλές αποτελεσματικές φαρμακευτικές θεραπείες για τη διακοπή του καπνίσματος. Εκτός των ειδικών περιπτώσεων, αυτές οι θεραπείες θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σε όλους τους καπνιστές που επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στους καπνιστές που ανήκουν σε ειδικούς πλυθησμούς, π.χ. με ιατρικές αντενδείξεις, με χαμηλή καπνιστική συνήθεια (< 10 τσιγάρα/ημέρα), τις έγκυες/θηλάζουσες γυναίκες, τους έφηβους.

9. Οι πρώτης γραμμής θεραπευτικές φαρμακολογικές παρεμβάσεις που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές για τη διακοπή του καπνίσματος, είναι η βαρενικλίνη ,η υδροχλωρική βουπροπιόνη, η τσίχλα νικοτίνης, η εισπνεόμενη από το στόμα νικοτίνη, το ρινικό εκνέφωμα νικοτίνης και τα αυτοκόλλητα νικοτίνης.

10. Όλες οι θεραπείες της εξάρτησης από τον καπνό είναι αποτελεσματικές τόσο κλινικά, όσο και οικονομικά. Για αυτό το λόγο, τα ειδικά προγράμματα διακοπής καπνίσματος και τα φαρμακευτικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για αυτό το σκοπό θα πρέπει να καλύπτονται από τους ασφαλιστικούς φορείς.

11. Η συμβουλευτική παραίνεση και η θεραπευτική παρέμβαση πρέπει να αποτελούν μέλημα και φροντίδα κάθε ιατρού προς τον ασθενή του, έτσι ώστε να μειωθεί η έκταση της καπνιστικής συνήθειας και το μέγεθος της παγκόσμιας «επιδημίας» που προκαλεί το κάπνισμα.

12. Η Οργάνωση και λειτουργία Ειδικών Κέντρων Διακοπής Καπνίσματος όπου εφαρμόζονται ειδικά προγράμματα θεραπευτικής βοήθειας των καπνιστών με όλες τις σύγχρονες προσεγγίσεις μπορεί να βοηθήσει ακόμη περισσότερο στο στόχο αυτό.

4. Διάλεξη: Επιδημιολογικά στοιχεία για τη χρήση ουσιών στους εφήβους - Άννα Κοκκέβη, Ομότιμη Καθηγήτρια Ψυχιατρικής Παν/μίου Αθηνών



Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, η έρευνα στο μαθητικό πληθυσμό διεξάγεται σταθερά ανά τετραετία στο πλαίσιο της Πανευρωπαϊκής έρευνας για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών στο σχολικό πληθυσμό – έρευνα ESPAD – δίνοντας τη δυνατότητα σύγκρισης των αποτελεσμάτων για τους 16χρονους εφήβους μεταξύ των 40 περίπου χωρών που συμμετέχουν στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα.


Τα παρακάτω ευρήματα αφορούν τον μαθητικό πληθυσμό της χώρας το 2011.


Κάπνισμα

Ένας στους 5 (20%) μαθητές ηλικίας 13-19 ετών είναι καπνιστές (έχει καπνίσει μέσα στον τελευταίο μήνα), ενώ ένας στους 7 (14%) είναι συστηματικός καπνιστής (καπνίζει καθημερινά). Προς το τέλος της εφηβείας καπνίζει συστηματικά ένας στους 4 μαθητές ηλικίας 17-18 ετών και πάνω από τους μισούς μαθητές 19 ετών.



Οινοπνευματώδη ποτά

Έχουν καταναλώσει οινοπνευματώδη ποτά έξι στους 10 (61%) μαθητές ηλικίας 13-19 ετών μέσα στον τελευταίο μήνα ενώ ένας στους 10 (11%) αναφέρει πως ήπιε με συχνότητα πάνω από 2 φορές την εβδομάδα. Πάνω από δυο φορές την εβδομάδα πίνει σχεδόν ένας στους 5 εφήβους 17-18 ετών και ένας στους 4 ηλικίας 19 ετών.



Παράνομες ουσίες («Ναρκωτικά»)

Ένας στους 7 (15,2%) μαθητές ηλικίας 15-19 ετών έχει κάνει χρήση (έστω και μία φορά) κάποιας παράνομης ουσίας, κυρίως κάνναβης, ενώ η πλειονότητά τους έχει επαναλάβει τη χρήση. Έχει κάνει χρήση κάνναβης μέσα στον τελευταίο χρόνο το 14% των μαθητών και μέσα στον τελευταίο μήνα το 8%.

Οι διαχρονικές συγκρίσεις 1984-2011 για τη χρήση ουσιών από τους μαθητές 15-19 ετών δείχνουν πως για τον καπνό υπήρξε μεγάλη αύξηση των καπνιστών μεταξύ του 1984 και 1998 η οποία ακολουθήθηκε από προοδευτική καθοδική πορεία από το 2003 έως το 2011. Για τη χρήση οινοπνευματωδών υπήρξε τάση μείωσης της ευκαιριακής κατανάλωσης αλκοόλ η οποία ήταν εντονότερη στην Αθήνα ενώ αντίθετα παρατηρήθηκε αυξητική τάση στη τετραετία 2007-2011 σε Θεσσαλονίκη και άλλα αστικά και ημιαστικά κέντρα. Μέσα στην 25ετία 1984-2011 σχεδόν τριπλασιάζεται η χρήση ναρκωτικών ενώ η μεγαλύτερη αύξηση αφορά στη συστηματικότερη χρήση.


Συγκρίνοντας τους εφήβους ηλικίας 16 ετών στη χώρα μας με αυτούς των ευρωπαϊκών χωρών που συμμετέχουν στην έρευνα ESPAD, η Ελλάδα βρίσκεται, για τις περισσότερες κατηγορίες ουσιών που εξετάζονται, μεταξύ των χωρών με ποσοστά χρήσης χαμηλότερα του γενικού μέσου όρου.