Στις 7-8 Οκτωβρίου 2011 πραγματοποιούνται στην Αθήνα, στο Ξενοδοχείο Divani Caravel, οι εργασίες του 12ου Διεθνούς Συνεδρίου Επεμβατικής Καρδιολογίας, που διοργανώνεται από την Α′ Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, με τη συνεργασία του Mount Sinai Hospital, New York, USA. Στο Συνέδριο θα συμμετέχουν κορυφαίοι επεμβατικοί καρδιολόγοι από την Ελλάδα, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Θα πραγματοποιηθούν 12 Στρογγυλά Τραπέζια και 3 Συνεδρίες με παρουσίαση περιστατικών από Νοσοκομεία της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.

Ομιλητές θα είναι οι κ. Χριστόδουλος Στεφανάδης, Πρόεδρος Συνεδρίου AICT 2011, Καθηγητής Καρδιολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Α′ Καρδιολογικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, 'Ιπποκράτειο' Γ.Ν.Α., κ. Χρήστος Πίτσαβος, Καθηγητής Καρδιολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Α′ Καρδιολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, 'Ιπποκράτειο' Γ.Ν.Α., κ. Κωνσταντίνος Τούτουζας, Επίκ. Καθηγητής Καρδιολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Α′ Καρδιολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, 'Ιπποκράτειο' Γ.Ν.Α. και Κωνσταντίνος Τσιούφης, Επίκ. Καθηγητής Καρδιολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Α′ Καρδιολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, 'Ιπποκράτειο' Γ.Ν.Α.

Αναλυτικά:

ΤΡΙΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΕΠΙΚΕΚΑΛΥΜΜΕΝΑ STENT

Είναι σήμερα ευρέως διαδεδομένο ότι τα stent που εκλύουν φαρμακευτικές ουσίες αναστέλλουν επιτυχώς την επαναστένωση σε ποσοστά 5-10%, αλλά έχουν το πρόβλημα της όψιμης θρόμβωσης. Το ποσοστό της όψιμης θρόμβωσης (θρόμβωση μετά το πρώτο 6μηνο, η οποία έχει θνητότητα 40-50%) αυξάνεται κατά 0.5% κάθε έτος συγκριτικά με τα μεταλλικά stent. Για την αντιμετώπιση αυτής της επιπλοκής, χορηγούνται μακροχρόνια αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα (ασπιρίνη και κλοπιδογρέλη). Για να μειωθεί ο κίνδυνος θρόμβωσης, η έρευνα εστιάστηκε τόσο στη βελτίωση του σχεδιασμού των stent, όσο και στη χρήση άλλων νεώτερων φαρμακευτικών ουσιών για την επικάλυψη των stent. Μία από αυτές τις ουσίες είναι το everolimus. Σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα της μελέτης (SPIRIT IV) που πραγματοποιήθηκε σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Ασίας, με το stent που εκλύει everolimus η επαναστένωση συμβαίνει μόνο σε ποσοστό 1.3%. Στους 6 μήνες μετά την τοποθέτηση των νέου τύπου stent παρατηρήθηκαν μέσα σε αυτά θρομβώσεις σε αναλογία 1 στους 200 ασθενείς, έναντι 1 στους 85 ασθενείς που παρατηρήθηκε στην ομάδα του παλαιότερου τύπου επικεκαλυμμένου με φάρμακο stent.

Μία εξίσου νέα ουσία στην εφαρμογή της, που τοποθετείται σε άλλο τύπο stent, η ουσία zotarolimus, βρέθηκε μετά από μελέτη διάρκειας 3 ετών ότι παρουσιάζει μηδαμινά ποσοστά θρόμβωσης του stent, που φτάνουν το 0.5% ανά έτος, αποτελέσματα πολύ ενθαρρυντικά για την περαιτέρω χρήση των νέων stent σε μεγάλο αριθμό ασθενών. Πρόσφατα, στο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Καρδιολογίας στη Γαλλία (ESC Congress, Αύγουστος 2011, Παρίσι) ανακοινώθηκε ότι τα τρίτης γενιάς επικεκαλυμμένα stent εμφανίζουνν ελάχιστα ποσοστά θρόμβωσης τα οποία μετά από ένα χρόνο παρακολούθησης των ασθενών είναι μικρότερα του 0.6%.

ΝΕΑ STENT ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΡΩΜΑΤΙΚΗΣ ΠΛΑΚΑΣ. ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Η ανάπτυξη νέων ειδικών stent, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ευάλωτη αθηρωματική πλάκα, έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα στην αντιμετώπιση της ευάλωτης αθηρωματικής πλάκας και τη μείωση του αθηρωματικού φορτίου. Είναι γνωστό ότι με τη χρήση των στατινών μειώνεται το αθηρωματικό φορτίο στις στεφανιαίες αρτηρίες κατά 8-9%. Το φαινόμενο όμως αυτό δεν περιορίζεται μόνο στις επικίνδυνες αθηρωματικές πλάκες. Στην Α′ Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών δημιουργήθηκε και εξελίχθηκε πρόσφατα ένας νέος τύπος stent που επενδύεται με τη φαρμακευτική ουσία μπεβασιζουμάμπη, η οποία αναστέλλει τη δημιουργία νεοαγγείων, με ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Από τις πρώτες μελέτες σε ανθρώπους που έχουν πραγματοποιηθεί κατά το τελευταίο έτος, φαίνεται ότι η ουσία αυτή έχει - όπως όλα τα νέα stent - πολύ μικρό ποσοστό επαναστένωσης (2-3%), ενώ παράλληλα μειώνει σε πολύ μεγάλο βαθμό τη δημιουργία νεοαγγείων. Με αυτό τον τρόπο διατηρεί την αθηρωματική πλάκα σταθερή και προλαμβάνει νέα εμφράγματα. Όπως παρουσιάσθηκε στο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Καρδιολογίας στη Γαλλία (ESC Congress, Αύγουστος 2011, Παρίσι), η πενταετής παρακολούθηση των ασθενών στους οποίους εμφυτεύθηκε αυτό το stent έδειξε ότι η χρήση τους είναι ασφαλής και ότι παρουσιάζουν ποσοστά επαναστένωσης ανάλογα με αυτά των άλλων stent, χωρίς να είναι απαραίτητη η λήψη διπλής αντιαιμοπεταλιακής αγωγής για διάστημα μεγαλύτερο των 2 ετών.


ΜΙΑ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΗ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΘΕΚΤΙΚΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ: Η ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΝΕΥΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΕΦΡΩΝ

Η ανθεκτική υπέρταση, η οποία ορίζεται σήμερα ως αρτηριακή πίεση που παραμένει αρρύθμιστη παρά τη λήψη 3 ή περισσοτέρων αντιυπερτασικών φαρμάκων στις μέγιστες ανεκτές δοσολογίες εκ των οποίων το ένα είναι διουρητικό, αφορά περίπου το 5-10% του συνόλου των υπερτασικών ασθενών. Σήμερα γνωρίζουμε ότι κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη της ανθεκτικής υπέρτασης παίζει η υπερδραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος. Με σκοπό, λοιπόν, το σημαντικό περιορισμό της διέγερσης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος στην ανθεκτική υπέρταση, αναπτύχθηκε μια νέα μέθοδος, η κατάλυση της συμπαθητικής νεύρωσης του νεφρού (renal sympathetic denervation - RSD) με τη διαδερμική εισαγωγή με τοπική αναισθησία ειδικού καθετήρα στις νεφρικές αρτηρίες και χρήση υψίσυχνου ρεύματος. Η διαδικασία είναι σχετικά απλή, ασφαλής και απαιτείται νοσηλεία μίας ημέρας. Οι ασθενείς που υποβλήθηκαν σε απονεύρωση της νεφρικής αρτηρίας παρουσίασαν σημαντική μείωση της συστολικής αρτηριακής πίεσης έως και 32 mmHg κατά μέσο όρο σε διάστημα παρακολούθησης 6 μηνών. Πρόσφατα πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο, στο Αιμοδυναμικό Εργαστήριο της Α′ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής του Ιπποκράτειου Νοσοκομείο Αθηνών, επιτυχής κατάλυση της συμπαθητικής νεύρωσης του νεφρού σε επιλεγμένους ασθενείς της Μονάδας Υπέρτασης με ανθεκτική υπέρταση (επίπεδα αρτηριακής πίεσης ιατρείου >180/100 mmHg, παρά τη λήψη άνω των 5 αντιυπερτασικών σκευασμάτων). Η θεραπευτική αυτή μέθοδος αντιμετώπισης της σοβαρής αρτηριακής υπέρτασης δημιουργεί μεγάλες προσδοκίες και ανοίγει νέους θεραπευτικούς δρόμους όχι μόνο για την μείωση της υψηλής αρτηριακής πίεσης, αλλά και για την αντιμετώπιση συνοδών καταστάσεων που αυξάνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Ταυτόχρονα, στην Α′ Καρδιολογική Κλινική έχει γίνει η πρώτη εφαρμογή σε πειραματικά μοντέλα για τη φαρμακευτική κατάλυση της συμπαθητικής νεύρωσης των νεφρών, κατά την οποία χρησιμοποιείται μια ειδική τεχνική για την τοπική εναπόθεση vincristin στις νεφρικές αρτηρίες. Η συγκεκριμένη φαρμακευτική ουσία έχει την ιδιότητα να καταλύει τις νευρικές ίνες των νεφρικών αρτηριών. Τα πρώτα πειραματικά αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα ικανοποιητικά. Αναμένονται τα πρώτα κλινικά αποτελέσματα με μεγάλο ενδιαφέρον.


ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΘΗΡΩΜΑΤΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΤΟΥ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΥ

Η «ευάλωτη» αθηρωματική πλάκα, δηλαδή η αθηρωματική πλάκα που έχει υψηλό κίνδυνο να ραγεί και να προκαλέσει καρδιακό επεισόδιο, έχει συγκεκριμένα μορφολογικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά. Για την ανίχνευση αυτών των χαρακτηριστικών έχουν αναπτυχθεί διάφορες μέθοδοι, όπως η ενδοστεφανιαία θερμογραφία, η οπτική συνεκτική τομογραφία (OCT) και η εικονική ιστολογία (VH). Ο συνδυασμός αυτών των τεχνικών αυξάνει τη διαγνωστική δυνατότητα για την εύρεση των επικίνδυνων αθηρωματικών πλακών, με απώτερο στόχο τη μείωση του ποσοστού εκδήλωσης οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου και της θνητότητας της στεφανιαίας νόσου. Είναι χαρακτηριστικό ότι από μελέτες της Α′ Καρδιολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών φαίνεται ότι αθηρωματικές πλάκες με αυξημένη θερμοκρασία (>0.10 OC) και πολύ λεπτή κάψα που καλύπτει την αθηρωματική πλάκα (<60-70 μm) ρήγνυνται σε μεγάλο ποσοστό και προκαλούν οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Σε μια μελέτη διαπιστώθηκε ότι το 70-80% των ασθενών με έμφραγμα του μυοκαρδίου έχουν τα αναφερόμενα χαρακτηριστικά.

Σε πρόσφατη μελέτη της Α′ Καρδιολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, διαπιστώθηκε ότι ασθενείς που έχουν υποστεί οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου και στους οποίους η υπεύθυνη αθηρωματική πλάκα έχει συγκεκριμένα μορφολογικά χαρακτηριστικά, όπως λεπτή ινώδη κάψα, έχουν ελάχιστο όφελος, αν αντιμετωπιστούν με θρομβόλυση μετά την εκδήλωση του εμφράγματος.

Η Α′ Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε συνεργασία με το Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης και πανεπιστήμια του εξωτερικού, εφαρμόζει για πρώτη φορά στον άνθρωπο την τρισδιάστατη ενδοστεφανιαία OCT, η οποία δίνει τη δυνατότητα ποσοτικοποίησης των δυνάμεων που αναπτύσσονται στα διάφορα τμήματα της στεφανιαίας αρτηρίας, ώστε να ανιχνεύονται οι ευάλωτες περιοχές, δηλαδή οι περιοχές με τη μεγαλύτερη πιθανότητα να ραγούν και να οδηγήσουν σε οξύ καρδιακό επεισόδιο. Ταυτόχρονα, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Bolton, αναπτύχθηκε η τεχνική της ακτινομετρίας μικροκυμμάτων για την αναίμακτη ανίχνευση της ευάλωτης αθηρωματικής πλάκας. Με την εφαρμογή της νέας αυτής μεθόδου, είναι η δυνατή η θερμική χαρτογράφηση ενός αγγείου και η αναγνώριση των περιοχών με την υψηλότερη έκλυση θερμότητας, οι οποίες είναι και οι πιο επικίνδυνες να οδηγήσουν σε καρδιακό επεισόδιο. Τα πρώτα αποτελέσματα της μεθόδου από την εφαρμογή της σε πειραματόζωα, αλλά και σε καρωτίδες ανθρώπων, ανακοινώθηκαν στο πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Καρδιολογίας στη Γαλλία (ESC Congress, Αύγουστος 2011, Παρίσι).

ΔΙΑΔΕΡΜΙΚΗ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ ΒΑΛΒΙΔΩΝ

Η πιο συχνή βαλβιδική νόσος των ενηλίκων είναι η στένωση της αορτικής βαλβίδας. Σύμφωνα με προσφάτως δημοσιευμένα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας, περίπου το 33% των ασθενών ηλικίας μεγαλύτερης των 75 ετών με σοβαρή συμπτωματική στένωση αορτής δεν υποβάλλονται σε χειρουργική αντικατάσταση της βαλβίδας, παρά το ότι αυτό αποτελεί τη μόνη θεραπεία. Η κύρια αιτία για την οποία η χειρουργική επέμβαση δεν πραγματοποιείται είναι ο υψηλός χειρουργικός κίνδυνος, λόγω των σημαντικών συνυπαρχόντων προβλημάτων υγείας που συχνά συνοδεύουν ασθενείς προχωρημένης ηλικίας (νεφρική ανεπάρκεια, βαρύ βρογχικό άσθμα, καρκίνος, κ.ά). Το γεγονός αυτό οδήγησε στην επινόηση νέων διαδερμικών μεθόδων και τεχνικών που να επιτρέπουν την αντικατάσταση της αορτικής βαλβίδας χωρίς τη διενέργεια χειρουργικής θωρακοτομής σε αυτούς ακριβώς τους ασθενείς. Διεθνώς, έχουν εμφυτευθεί περισσότερες από 25.000 βαλβίδες.

Πρόσφατα στο Ευρωπαικό Καρδιολογικό Συνέδριο στη Γαλλία (ESC Congress, Αύγουστος 2011, Παρίσι) ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα της μελέτης PARTNER, σύμφωνα με τα οποία η διαδερμική αντικατάσταση της αορτικής βαλβίδας έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση των θανάτων κατά 46% συγκριτικά με τη συντηρητική αντιμετώπιση ή τη βαλβιδοπλαστική. Ταυτόχρονα οι ασθενείς αυτοί έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής και μπορούν να ζήσουν την καθημερινότητά τους με πολύ λιγότερα συμπτώματα. Τα αποτελέσματα είναι μέχρι σήμερα ιδιαίτερα ενθαρρυντικά και, αν επιβεβαιωθούν, τότε πολλοί ασθενείς με σοβαρού βαθμού στένωση αορτικής βαλβίδας που δεν είναι δυνατόν να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση θα θεραπευθούν, ενώ οι πιο αισιόδοξοι προβλέπουν και την πλήρη αντικατάσταση της χειρουργικής επέμβασης από τη διαδερμική εμφύτευση της αορτικής βαλβίδας.

Στη χώρα μας πραγματοποιείται η πρωτοποριακή αυτή επέμβαση με απόλυτη επιτυχία στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο από την Α′ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική. Ήδη έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 80 επεμβάσεις με μηδενικά ποσοστά περιεπεμβατικής θνητότητας. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονισθεί η σημασία της συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών ιατρικών ειδικοτήτων (καρδιολόγων, καρδιοχειρουργών, αναισθησιολόγων), καθώς και η σημαντική συνεισφορά του νοσηλευτικού προσωπικού σε αυτή την υψηλών απαιτήσεων επέμβαση. Η βαλβίδα που τοποθετείται στις επεμβάσεις μας είναι μία τρίπτυχη βιοπροσθετική (Core Valve), η οποία τοποθετείται στη θέση της υπό ακτινοσκοπικό έλεγχο. Ένα σημαντικό πλεονέκτημα της βαλβίδας αυτής είναι ότι επί μη ικανοποιητικού αποτελέσματος μπορεί να αφαιρεθεί πριν την τελική της απελευθέρωση.


ΠΡΟΛΗΨΗ

Πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα έδειξαν ότι η Ικαρία, μαζί με τη Σαρδηνία και την Οκινάβα της Ιαπωνίας, είναι οι περιοχές του κόσμου με τα υψηλότερα ποσοστά υπερήλικων. Όπως μάλιστα δείχνουν τα δημογραφικά στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη μόνο το 0,1% του πληθυσμού ζει πάνω από 90 χρόνια, στην Ικαρία το αντίστοιχο ποσοστό είναι δεκαπλάσιο. Οι μέχρι τώρα παρατηρήσεις συγκλίνουν στον τρόπο ζωής των κατοίκων της Ικαρίας, που δρα προστατευτικά στην εμφάνιση καρδιαγγειακών και νεοπλασματικών νοσημάτων. Φαίνεται ότι η μακροχρόνια υιοθέτηση Μεσογειακού τύπου διατροφής, σε συνδυασμό με την ορεσίβια ζωή και τη χαλιναγώγηση του στρες, έχουν σημαντικό ρόλο, χωρίς όμως οι ακριβείς μηχανισμοί να έχουν διευκρινιστεί. Στα πλαίσια των παραπάνω επιδημιολογικών παρατηρήσεων, η Α′ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική ξεκίνησε μια μελέτη καταγραφής των κλινικών και παρακλινικών χαρακτηριστικών, καθώς και των συνηθειών και του τρόπου ζωής των κατοίκων της Νήσου Ικαρίας μέσης και προχωρημένης ηλικίας.

Από τα ηλικιωμένα άτομα, όσοι ακολουθούν συχνότερα Μεσογειακού τύπου δίαιτα είχαν σε μικρότερη συχνότητα παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, καλύτερη διατασιμότητα της αορτής, δηλαδή καλύτερη αγγειακή ηλικία, καθώς και βελτίωση στη σεξουαλική τους ζωή. Τα ποσοστά κατάθλιψης ήταν από τα χαμηλότερα σε σύγκριση με άλλους πληθυσμούς ηλικιωμένων (μελέτη ΑΤΤΙΚΗ).

Αν γίνει εφικτός ο καθορισμός του τρόπου με τον οποίο μπορούν οι συνήθειες του τρόπου ζωής να επηρεάσουν το κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου σε πληθυσμούς μεσηλίκων και ηλικιωμένων, θα αποκτήσουμε ένα εργαλείο για να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής και να αξιοποιήσουμε αποτελεσματικότερα τους υπάρχοντες πόρους περίθαλψης, ιδιαίτερα στους κατοίκους απομονωμένων νησιωτικών περιοχών, όπως η Ικαρία. Ίσως έτσι αποδειχθεί ότι η παρουσία μακροβιότητας δεν αποτελεί ένα τυχαίο γεγονός, όπως εικάζουν κάποιοι εκ των κατοίκων, αλλά το αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας υιοθέτησης ενός εναλλακτικού τρόπου και θεώρησης ζωής.