Παρά την εθνική μας πρωτιά σε αριθμό καπνιστών (35% των ενηλίκων), η χώρα μας εμφανίζει μεγάλα κενά στην καταπολέμηση του καπνίσματος χωρίς ειδικές κατευθυντήριες οδηγίες, χωρίς επίσημο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τους φοιτητές Ιατρικής και τους γιατρούς της πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας περίθαλψης, χωρίς κάλυψη από τα ασφαλιστικά ταμεία των θεραπειών απεξάρτησης από τη νικοτίνη, χωρίς επαρκή αριθμό Ιατρείων Διακοπής Καπνίσματος, αλλά με φθηνά τσιγάρα (28% φθηνότερα από το μέσο όρο της Ευρώπης των 27).

Τα παραπάνω συμπεράσματα αναδείχθηκαν, μεταξύ άλλων για την Ελλάδα, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής έκθεσης «European Quitting: Progress and Pathways» (EQUIPP), η οποία κατέγραψε την πρόοδο 20 ευρωπαϊκών χωρών για την καταπολέμηση του καπνίσματος, σύμφωνα με τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από το Άρθρο 14*. Παράλληλα με την αποτύπωση της κατάστασης, η έκθεση παρέχει συγκεκριμένες, ρεαλιστικές συστάσεις στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τους επαγγελματίες Υγείας κάθε χώρας.

Η έκθεση πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή περισσότερων από 60 ειδικών στη διακοπή του καπνίσματος, από όλη την Ευρώπη. Επίσης, συμπεριέλαβε τις απόψεις γιατρών και κοινού, μέσα από έρευνα που διεξήχθη σε 2.482 επαγγελματίες Υγείας, 20.010 καπνιστές και 22.683 μη καπνιστές σε 20 ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

Η EQUIPP έχει εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρεία (ERS) και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την Πρόληψη του Καπνίσματος και του Καπνού (ENSP).

Οι κυβερνήσεις πρέπει να βελτιώσουν τις υπηρεσίες για τη διακοπή του καπνίσματος.
Περισσότεροι από 78 εκατομμύρια καπνιστές στην Ευρώπη θέλουν να κόψουν το κάπνισμα. Οι μισοί από αυτούς που το προσπάθησαν, θεωρούν τις υπηρεσίες για τη διακοπή του καπνίσματος ανεπαρκείς.

Από τους επαγγελματίες Υγείας που ρωτήθηκαν, το 87% πιστεύουν ότι η στήριξη των καπνιστών πρέπει να παρέχεται από γιατρούς της πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, ο στόχος αυτός δεν είναι εφικτός, καθώς το 55% των γιατρών εκτιμούν ότι οι συνάδελφοί τους στην πρωτοβάθμια φροντίδας Υγείας δεν διαθέτουν την απαραίτητη εκπαίδευση, ώστε να παρέχουν αποτελεσματικά τις συγκεκριμένες υπηρεσίες.

Η παροχή υπηρεσιών και στήριξης είναι παράγοντας βασικής σημασίας για να βοηθηθούν οι καπνιστές στη διακοπή του καπνίσματος, αλλά και για να ανταποκριθούν οι κυβερνήσεις, που έχουν προσυπογράψει τη σχετική σύμβαση-πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, στις δεσμεύσεις τους για μείωση της χρήσης καπνού. Η επένδυση στη βελτίωση των υπηρεσιών για τη διακοπή του καπνίσματος, υποστηρίζεται εξίσου από τους επαγγελματίες του τομέα της Υγείας, τους καπνιστές και τους μη καπνιστές. Το 68% των μη καπνιστών και το 51% των καπνιστών που ερωτήθηκαν σε όλη την Ευρώπη πιστεύει ότι οι κυβερνήσεις θα πρέπει να επενδύσουν περισσότερο στη μείωση του αριθμού των καπνιστών, παρά στη θεραπεία των προβλημάτων υγείας που προκαλούνται από το κάπνισμα. Η ίδια άποψη προκύπτει και από την έρευνα στους επαγγελματίες Υγείας, το 88% των οποίων πιστεύει ότι η ευθύνη για τη βελτίωση της υποδομής για τη διακοπή του καπνίσματος ανήκει στην κυβέρνηση.
Τι περιμένουν οι Έλληνες από το κράτος για τη μείωση του καπνίσματος

Η επένδυση στη βελτίωση των υπηρεσιών για τη διακοπή του καπνίσματος φαίνεται να αποτελεί βασικό αίτημα των Ελλήνων, ιατρών και κοινού, που συμμετείχαν στην έρευνα της EQUIPP.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα για την Ελλάδα, περισσότεροι από τους μισούς στο σύνολο των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι το κράτος θα πρέπει να διαθέσει περισσότερους πόρους για θεραπείες διακοπής καπνίσματος (57%), καθώς και για υπηρεσίες υποστήριξης των καπνιστών που επιθυμούν να διακόψουν (52%). Το 47% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι θα πρέπει να αυξηθεί ο αριθμός των εξειδικευμένων ιατρείων διακοπής καπνίσματος. Επιπλέον, όπως υποστηρίζει το 34% του ελληνικού κοινού, οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να αποκτήσουν περισσότερη εκπαίδευση και συμμετοχή σε θέματα διακοπής καπνίσματος.

Τι προτείνουν οι ειδικοί στην Ελλάδα

Στην έκθεση EQUIPP, οι ειδικοί αναδεικνύουν ως στόχο τη μείωση των καπνιστών κατά 10%, έως το έτος 2012. Για την επίτευξη του στόχου, συνιστούν τα εξής:

• Να αναγνωριστεί η εξάρτηση από τον καπνό ως νόσος.
• Να καλύπτονται από τα Ταμεία οι θεραπείες για τη διακοπή του καπνίσματος.
• Να δημιουργηθούν εθνικές κατευθυντήριες οδηγίες για τη διακοπή του καπνίσματος.
• Να αυξηθεί η κατάρτιση και εκπαίδευση των επαγγελματιών του τομέα της Υγείας στη διακοπή του καπνίσματος.
• Να αυξηθεί η κατάρτιση και εκπαίδευση του κοινού στη διακοπή της συνήθειας.
• Να εφαρμοστεί στην πράξη ολοκληρωμένη πολιτική για την κατανάλωση προϊόντων καπνού, γιατί έτσι δημιουργούνται συνέργιες των αντικαπνιστικών μέτρων, οι οποίες αυξάνουν την αποτελεσματικότητα των θεραπειών διακοπής του καπνίσματος.

Στην εκδήλωση παρουσίασης της EQUIPP στη χώρα μας, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, κ. Γουργουλιάνης τόνισε: “Σήμερα λειτουργούν πάνω από 50 Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος σε όλη την Ελλάδα και η προσέλευση των ενδιαφερόμενων έχει αυξηθεί κατά 30%. Παράλληλα αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες για την εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας (περισσότερους από 300 κατά το 2010) και την ενημέρωση του ευρύτερου κοινού. Επιπρόσθετα στηρίζουμε τη λειτουργία των Ιατρείων Διακοπής Καπνίσματος, τα οποία αν και παράγουν σημαντικό έργο, δεν καλύπτουν ικανοποιητικά όλη την επικράτεια. Θεωρούμε απαραίτητη την επέκτασή τους, ώστε να λειτουργεί τουλάχιστον ένα Ιατρείο Διακοπής Καπνίσματος, σε κάθε νομό της χώρας.”

Ο Πρόεδρος του Συλλόγου Ασθενών με ΧΑΠ, κ. Χρυσόπουλος κάλεσε τους αρμόδιους φορείς να εντείνουν τις προσπάθειες για την υποστήριξη των αναγκών ειδικών ομάδων ασθενών, αφενός εφαρμόζοντας τον αντικαπνιστικό νόμο για να τους προστατεύσει από το παθητικό κάπνισμα και αφετέρου βοηθώντας τους έμπρακτα να διακόψουν το κάπνισμα.

* Άρθρο 14
Σε μια προσπάθεια μείωσης της χρήσης καπνού, η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη της προσυπέγραψαν τη σύμβαση-πλαίσιο του ΠΟΥ για την καταπολέμηση του καπνίσματος. Στο Άρθρο 14 της σύμβασης αυτής, μέσω των κατευθυντήριων οδηγιών του που υιοθετήθηκαν πρόσφατα, απαιτείται δράση για την προώθηση της διακοπής της χρήσης καπνού και την παροχή κατάλληλης θεραπείας για την εξάρτηση από τον καπνό. Οι χώρες που προσυπέγραψαν τη σύμβαση, επομένως, έχουν νομική υποχρέωση να εφαρμόσουν τις συστάσεις του Άρθρου 14.

Ομως, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μετά από τρεις περίπου δεκαετίες, η αντιμετώπιση του καπνίσματος κινείται σε θετική τροχιά,. επισημανε στην παρουσιαση ο καθηγητής Π. Μπεχρακης και προσθεσε: "Οι τελευταίες νομοθετικές ρυθμίσεις και οι δραστηριότητες των Υπουργείων Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, ιδίως δε, η ελληνική συνεργασία με την σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Harvard έχουν αρχίσει να αποδίδουν καρπούς που αποτυπώνονται στις ακόλουθες παρατηρήσεις:

• Μείωση του επιπολασμού του καπνίσματος στον γενικό πληθυσμό κατά 2-3%.
• Μείωση της ετήσιας κατανάλωσης τσιγάρων κατά 12%.
• Μείωση της έκθεσης σε παθητικό κάπνισμα στους χώρους εστίασης και διασκέδασης κατά 35%.
• Αύξηση επισκέψεων σε Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος κατά 50%.
• Αποδοχή της πλήρους απαγόρευσης του καπνίσματος σε χώρους εστίασης και διασκέδασης σε ποσοστό 70% του γενικού πληθυσμού.

Σε εφαρμογή του άρθρου 14 του FCTC κινείται και το πρόγραμμα EQUIPP που μελετά την τρέχουσα κατάσταση της υποδομής για την διακοπή του καπνίσματος σε 20 Ευρωπαϊκές χώρες. Στους επιμέρους τομείς αξιολόγησης των εθνικών δράσεων για την διακοπή του καπνίσματος, η χώρα μας εμφανίζεται ότι έχει πολλά περιθώρια για ακόμη πιο αποτελεσματική ενίσχυση των μηχανισμών διακοπής του καπνίσματος.

Σημαντική είναι η καθυστέρηση στην υλοποίηση υπουργικής δέσμευσης σχετικά με την ένταξη της φαρμακευτικής αγωγής για την διακοπή του καπνίσματος στα συνταγογραφούμενα και καλυπτόμενα από τα δημόσια ταμεία απαραίτητα φάρμακα. Είναι ανάγκη η εθνική προσπάθεια που γίνεται για την μείωση του καπνίσματος να συμπεριλάβει παράλληλα τόσο την πρόληψη όσο και την διακοπή. Το κόστος που απαιτείται για την ενίσχυση των δύο παραπάνω μηχανισμών, κατά την γνώμη των ειδικών, υπερκαλύπτεται άμεσα από την εξοικονόμηση των εξόδων που συνεπάγεται η νοσηρότητα από το κάπνισμα.

Το πρόγραμμα EQUIPP παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Βερολίνο στις 17 Μαρτίου 2011 από την γερμανική Πνευμονολογική Εταιρεία DGP σε συνεργασία με το European Network for Smoking Prevention και την European Respiratory Society και υποδεικνύει ότι η πιο προηγμένη χώρα της Ευρώπης στην αντιμετώπιση του καπνίσματος είναι το Ηνωμένο Βασίλειο".