Απο το βιβλίο του Καθηγητή Καρδιολογίας κ. Δημήτριου Θ. Κρεμαστινού
«Μπορούμε να νικήσουμε τις καρδιοπάθειες»
του Εκδοτικού Οίκου Α.Α. Λιβάνη

ΚΑΠΝΙΣΜΑ

Το κάπνισµα τσιγάρου µε φίλτρο, το πούρο ή η πίπα

Πολλοί πιστεύουν ότι το κάπνισµα τσιγάρου µε πρόσθετο φίλτρο, πίπας ή πούρου είναι λιγότερο επιβλαβές από το συµβατικό κάπνισµα. Αυτό στηρίζεται στο γεγονός ότι οι βλαβερές συνέπειες του καπνίσµατος σχετίζονται µε τον αριθµό των τσιγάρων που καπνίζει ο καπνιστής.

Oι µέχρι τώρα µελέτες έδειξαν ότι οι κίνδυνοι από το κάπνισµα, όταν γίνεται µε διάφορους µη συµβατικούς τρόπους, όχι µόνο δεν µηδενίζονται, αλλά ούτε καν περιορίζονται. Καίτοι υπήρξαν κατά καιρούς ορισµένοι ε­ρευνητές που υποστήριξαν ότι ο καπνιστής που καπνίζει πούρο ή πίπα διατρέχει µικρότερο κίνδυνο, ευρύτατες µελέτες δεν κατέληξαν σε θετικά αποτελέσµατα.

Μερικοί υποστήριξαν ότι το κάπνισµα µε ορισµένους τύπους φίλτρων είναι λιγότερο επικίνδυνο. Αυτό όµως δεν φαίνεται να επιβεβαιώνεται από καµία σοβαρή µελέτη. Ακόµα και το κάπνισµα τσιγάρου που περιέχει µικρότερη ποσότητα νικοτίνης ή πίσσας είναι εξίσου επιβλαβές για την υγεία, επειδή ο καπνιστής παθαίνει εθισµό και χωρίς να το καταλάβει, προοδευτικά, καπνίζει περισσότερα τσιγάρα. Έτσι η ποσότητα της νικοτίνης ή της πίσσας που εισπνέει είναι µεγάλη.

Η νικοτίνη και το µονοξείδιο του άνθρακα ευθύνονται κυρίως για τα δεινά του καπνίσµατος. Η νικοτίνη αυξάνει τις κατεχολαµίνες, οι οποίες είναι ουσίες που προκαλούν ευεξία στον οργανισµό, όµως αυξάνουν και την αρτηριακή πίεση και προκαλούν, παράλληλα, ελαφρά ταχυκαρδία. Αποτέλεσµα των µεταβολών αυτών είναι να αυξάνονται οι ανάγκες του µυοκαρδίου σε οξυγόνο. Παράλληλα το µονοξείδιο του άνθρακα προκαλεί ελάττωση της ικανότητας του αίµατος να µεταφέρει την απαραίτητη ποσότητα οξυγόνου στο µυοκάρδιο και γενικότερα σε όλα τα όργανα του οργανισµού.

Η προσφορά ελαττωµένης ποσότητας οξυγόνου στο µυοκάρδιο είναι ιδιαίτερα επιβλαβής σε ασθενείς που πάσχουν από στεφανιαία νόσο. O ασθενής µε στεφανιαία νόσο χρειάζεται οπωσδήποτε τη φυσιολογική ποσότητα οξυγόνου, για-τί οι στενώσεις που υπάρχουν στις στεφανιαίες αρτηρίες του προκαλούν ελάττωση της ποσότητας του αίµατος που διαποτίζει το µυοκάρδιό του και κατά συνέπεια ελάττωση του ποσού του οξυγόνου που χρειάζεται το µυοκάρδιο.

Εκτός από την ελάττωση της ποσότητας του οξυγόνου που απαιτείται για τη φυσιολογική λειτουργία του µυοκαρδίου το κάπνισµα προκαλεί αδρανοποίηση των παραγόντων που προκαλούν αγγειοδιαστολή των στεφανιαίων αρτηριών της καρδιάς, ενώ παράλληλα αυξάνει τις ουσίες εκείνες που προκαλούν σπασµό των στεφανιαίων αρτηριών και δηµιουργία θρόµβων µέσα σ’ αυτές.

• Έτσι εξηγείται γιατί οι καπνιστές, ακόµα και αν δεν έχουν στενωτικές βλάβες στις στεφανιαίες αρτηρίες τους, µπορούν να πάθουν έµφραγµα του µυοκαρδίου.

• Έτσι εξηγείται γιατί οι διαταραχές αυτές αυξάνουν τον αριθµό των έκτακτων κοιλιακών συστολών και γενικότερα όλων των επικίνδυνων αρρυθµιών για τη ζωή του καπνιστή.

• Έτσι, τέλος, εξηγούνται οι αιφνίδιοι θάνατοι νέων ανθρώπων, οι οποίοι παθαίνουν σπασµό και θρόµβωση των στεφανιαίων αρτηριών τους.

Αντιθέτως η διακοπή του καπνίσµατος µεταβάλλει ουσιαστικά την εξέλιξη του ασθενούς που πάσχει από έµφραγµα του µυοκαρδίου, ο οποίος, εάν αντιµετωπίσει παράλληλα και κάθε άλλο επιβαρυντικό παράγοντα, επιστρέφει, από πλευράς προγνώσεως, στην κατηγορία όλων των άλλων ατόµων που θεωρούνται υγιή.

---

Η υπευθυνότητα του καπνιστή

Πολλοί επιστήμονες υποστήριζαν μέχρι τώρα ότι το κάπνισμα είναι μία κακή συνήθεια του ανθρώπου, που όταν τα άτομα που καπνίζουν δεν έχουν ισχυρή προσωπικότητα ή θέληση δεν μπορούν να τη σταματήσουν ποτέ. Όμως η άποψη αυτή δεν φαίνεται να ευσταθεί απόλυτα. Πρόσφατα τρεις αξιόλογες επιστημονικές μελέτες, που δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Nature Genetics, αναφέρονται στην ιδιαίτερη σημασία των γονιδίων για τη συμπεριφορά του καπνιστή. Συγκεκριμένα στις μελέτες αυτές οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι καπνιστές που δεν μπορούν να σταματήσουν το κάπνισμα ή ακόμα και να το ελαττώσουν έχουν συγκεκριμένα παθολογικά γονίδια.

Τρεις διαφορετικές μελέτες, με συμμετοχή 140.000 ατόμων, υποστηρίζουν την άποψη των γονιδιακών μεταλλάξεων. Ειδικότερα μια ειδική μετάλλαξη, γνωστή ως μονήρεις νουκλεοτιδικοί πολυμορφισμοί (SNP's) σε περιορισμένες περιοχές του DNA, περιλαμβάνει τα υπεύθυνα γονίδια του εθισμού στη νικοτίνη. Δηλαδή με απλά λόγια οι άνθρωποι που έχουν τα συγκεκριμένα γονίδια είναι επιρρεπείς να εθίζονται εύκολα στη νικοτίνη που περιέχεται στο τσιγάρο και να μην μπορούν εύκολα να απεξαρτηθούν από αυτή. Το αξιοπερίεργο μάλιστα είναι ότι τα άτομα αυτά, που έχουν τις συγκεκριμένες μεταλλάξεις, έχουν μία επιρρέπεια να εμφανίζουν και καρκίνο στον πνεύμονα σε ποσοστό 10% υψηλότερο από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Το γεγονός αυτό επιτείνει ακόμα περισσότερο τον κίνδυνο για τους καπνιστές, γιατί πέραν της αδιαμφισβήτητης καρκινογόνου επίδρασης του τσιγάρου υπάρχει παράλληλα και γονιδιακή προδιάθεση για την εμφάνιση καρκίνου στον πνεύμονα.

Μετά όμως από όλα αυτά αυτόματα προκύπτουν μια σειρά ερωτημάτων, όπως π.χ. κατά πόσο

• μπορεί ο καπνιστής να αφεθεί στην τύχη του, αφού είναι προδιαγεγραμμένη γονιδιακά η πορεία της ζωής του, δηλαδή ένα είδος κισμέτ κατά το κοράνιο;

• Πώς μπορεί, εάν μπορεί να αντιδράσει στη γονιδιακή εντολή;

Καταρχήν αποτελεί αξίωμα της γενετικής ότι όποιος έχει παθολογικά γονίδια δεν είναι καταδικασμένος οπωσδήποτε να αρρωστήσει. Τα γονίδια είναι όπως οι σφαίρες μέσα σε ένα πιστόλι, που, για να εκπυρσοκροτήσει, κάποιος πρέπει να πατήσει τη σκανδάλη. Εάν κανένας δεν πατήσει τη σκανδάλη, τότε οι σφαίρες μπορούν να παραμένουν αδρανείς μέσα στο πιστόλι, χωρίς να προκαλέσουν καμία ζημιά. Το ίδιο συμβαίνει και με τα γονίδια. Για να εκδηλωθεί η παθολογική δράση ενός γονιδίου, πρέπει να υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες. Όσοι π.χ. είναι επιρρεπείς γονιδιακά να πάθουν κίρρωση του ήπατος (συκώτι) δεν θα το πάθουν εάν δεν είναι αλκοολικοί ή εάν δεν μολυνθούν από τον ιό της ηπατίτιδας Β. Και το ανάστροφο ισχύει. Όσοι είναι αλκοολικοί ή μολυνθούν από ιό ηπατίτιδας Β δεν παθαίνουν οπωσδήποτε κίρρωση εάν δεν είναι γονιδιακά επιβαρυμένοι. Κατά συνέπεια τα γονίδια μπορούν να καθορίσουν μέχρι σε ένα βαθμό την εξέλιξη της υγείας ενός ανθρώπου.

Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με το κάπνισμα. Εάν δεν καπνίσει ποτέ ο νέος, δεν κινδυνεύει να πυροδοτήσει όλους τους καταστροφικούς μηχανισμούς που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή του, έστω και εάν έχει παθολογικά γονίδια.

Εάν πάλι ο νέος αρχίσει να καπνίζει, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να το σταματήσει ή να ελαττώσει το κάπνισμα. Απλούστατα θα πρέπει να καταβάλει πολύ περισσότερες προσπάθειες ή θα χρειαστεί και συγκροτημένη θεραπεία απεξάρτησης ανάλογη της απεξάρτησης των ναρκομανών εάν έχει την ατυχία να διαθέτει παθολογικά γονίδια.

Η διακοπή του καπνίσματος στους μεσήλικες σηματοδοτεί την ανάσχεση της καταστροφής των αρτηριών και ταυτόχρονα παρέχει τη δυνατότητα να αρχίσει η θεραπεία αντιμετώπισης της αθηροσκλήρωσης. Το λεγόμενο αθηρωματικό φορτίο των αρτηριών σταθεροποιείται, ενώ παράλληλα αρχίζει η αναδιαμόρφωση του γεωμετρικού σχήματος της αρτηρίας, με αποτέλεσμα πέρα από τη βελτίωση της παράπλευρης κυκλοφορίας να παρατηρείται και ελάττωση του μεγέθους των αθηρωματικών βλαβών. Είναι εντυπωσιακή η εικόνα της στεφανιογραφίας που δείχνει ότι υποχωρούν οι στενώσεις όταν εφαρμόζεται η ενδεδειγμένη θεραπεία. Άλλωστε είναι γνωστό ότι μετά το έμφραγμα αυτός που διακόπτει το κάπνισμα έχει τρεις φορές μικρότερη πιθανότητα να ξαναπάθει έμφραγμα, σε αντίθεση με αυτόν που συνεχίζει να καπνίζει.

---

Tο παθητικό κάπνισμα και το έμφραγμα

Η απαγόρευση του καπνίσματος στους κλειστούς χώρους δεν αφορά την προστασία του καπνιστή. Αφορά την προστασία του μη καπνιστή, δηλαδή του παθητικού καπνιστή. Ο παθητικός καπνιστής είναι ένας άνθρωπος που δεν καπνίζει γιατί θέλει να προστατευθεί από όλα τα κακά επακόλουθα του καπνίσματος. Όμως εάν κάποιος γίνει παθητικός καπνιστής κινδυνεύει εξίσου με τον καπνιστή. Και το φοβερότερο γεγονός είναι ότι πιθανόν ο καπνιστής να μην πάθει ούτε καρκίνο πνεύμονος ούτε έμφραγμα του μυοκαρδίου εάν ανήκει στο προνομιούχο 20% του πληθυσμού που προστατεύεται από τα γονίδιά του, ενώ ο παθητικός καπνιστής κινδυνεύει να νοσήσει αν ανήκει στο 80% του πληθυσμού που στερείται γονιδιακής προστασίας.

Έτσι τα ηθικά ερείσματα –ότι δήθεν η απαγόρευση του καπνίσματος στερεί τον καπνιστή από το δικαίωμα της ελευθερίας του να αποφασίσει για τον τρόπο ζωής του– καταρρέουν, γιατί στην πραγματικότητα επιτρέπει στον καπνιστή να γίνεται επικίνδυνος για τη ζωή του συντρόφου του ή του διπλανού του.

Ανάλογα σκέπτεται και ο οδηγός εκείνος που ισχυρίζεται ότι έχει το δικαίωμα να τρέχει με 160 χιλιόμετρα/ώρα μέσα στην πόλη. Η απαγόρευση δεν αφορά την προστασία της ζωής του οδηγού, αλλά κυρίως την προστασία των ανθρώπων που θα χάσουν τη ζωή τους από το τροχαίο δυστύχημα που αυτός θα προκαλέσει.

Το δεύτερο μεγάλο θέμα που πρέπει να επιλύσει η πολιτεία είναι η αντιμετώπιση του εμφράγματος του μυοκαρδίου την πρώτη κρίσιμη ώρα της εκδήλωσής του.

Σήμερα εάν κάποιος πάθει έμφραγμα, ύστερα από τηλεφώνημα προς το ΕΚΑΒ, αναμένει το ασθενοφόρο να τον μεταφέρει στο εφημερεύον νοσοκομείο. Όμως εάν λόγω του συγκοινωνιακού προβλήματος το ασθενοφόρο καθυστερήσει ή εάν παραλάβει τον ασθενή χωρίς να έχει την αναγκαία υποδομή να αντιμετωπίσει τον αιφνίδιο θάνατο (απότομο σταμάτημα της καρδιάς) και ο ασθενής πάθει ανακοπή καρδιάς, χάνεται. Δεδομένου ότι το 60% των θανάτων από έμφραγμα του μυοκαρδίου συμβαίνουν προτού φτάσει ο άρρωστος στο νοσοκομείο (ειδικότερα την πρώτη ώρα), χιλιάδες άνθρωποι χάνονται αδικαιολόγητα κάθε χρόνο.

Οι υπάρχουσες κινητές μονάδες (μοτοσικλέτες) πρέπει να αναπτυχθούν χωροταξικά σε κάθε μεγάλη πόλη, ούτως ώστε μέσα σε λίγα λεπτά να βρίσκονται κοντά στον ασθενή μέχρις ότου φτάσει το ειδικό ασθενοφόρο με εξειδικευμένο προσωπικό και κατάλληλη υποδομή για να διακομίσει τον ασθενή στο νοσοκομείο. Το νοσοκομείο το οποίο θα δεχτεί τον ασθενή θα πρέπει να διαθέτει αιμοδυναμικό εργαστήριο σε πλήρη λειτουργία για να μπορεί να διανοίξει τη θρομβωμένη αρτηρία του εμφράγματος με αγγειοπλαστική - stent.

Σήμερα εκατοντάδες άνθρωποι χάνονται κάθε χρόνο ή μεταφέρονται στο νοσοκομείο με καρδιακή ανακοπή καθυστερημένα. Έτσι, όταν αποκατασταθεί η λειτουργία της καρδιάς, δεν είναι βέβαιο ότι η εγκεφαλική λειτουργία θα αποκατασταθεί επίσης. Έτσι μπορεί ένας ασθενής να ζήσει, όμως παραμένει εγκεφαλικά ανάπηρος. Και αυτό είναι το δράμα. Γιατί τελικά ο θάνατος αποτελεί κοινή ανθρώπινη μοίρα, όμως το να κινδυνεύει κάποιος άνθρωπος να χάσει την ανθρώπινη ταυτότητά του μέχρι του σημείου να καταλήξει εγκεφαλικά φυτό, αυτό συνιστά χειρότερη έκβαση και από αυτόν ακόμα το θάνατο.

---

Πώς να διακόψετε το κάπνισμα

Είναι αλήθεια ότι το βασικό συστατικό του καπνού αποτελεί η νικοτίνη, η οποία αναμφισβήτητα ενισχύει τη σωματική εξάρτηση, γιατί συμβάλλει στην απελευθέρωση ντοπαμίνης από τα εγκεφαλικά κύτταρα, η οποία με τη σειρά της προκαλεί αίσθημα ευφορίας και ικανοποίησης. Όταν τα επίπεδα της νικοτίνης στο αίμα ελαττωθούν απότομα (αιφνίδια διακοπή του καπνίσματος), τότε δημιουργούνται φαινόμενα εξάρτησης, που διαφέρουν από άτομο σε άτομο, με αποτέλεσμα την έντονη επιθυμία λήψης νικοτίνης (επανάληψη του καπνίσματος).

Για την περίπτωση αυτή η προμήθεια δισκίων νικοτίνης ή αυτοκόλλητων νικοτίνης με προοδευτικά ελαττωμένη δοσολογία προκαλεί ένα είδος απεξάρτησης του οργανισμού.

Όμως μια άλλη συνιστώσα της εξάρτησης προς το κάπνισμα είναι η κοινωνική συμπεριφορά του καπνιστή. Η αντίληψη που συνδέεται με το κοινωνικό του status, την αυτοτέλεια και την ανεξαρτησία της συμπεριφοράς του μέσα στο μικρό ή στο μεγάλο περίγυρό του.

Στο θέμα αυτό σημαντικό ρόλο παίζει η ισχυρή ή μη προσωπικότητα του καπνιστή. Όσο πιο αδύναμη είναι η προσωπικότητα του καπνιστή, τόσο πιο δύσκολο είναι το να αποφασίσει και να επιτύχει τη διακοπή του καπνίσματος.

Στο σημείο αυτό σημαντική προσφορά έχει το σύνολο της κοινωνίας και η ιδιαίτερη αντίδρασή της. Το νομοθετικό πλαίσιο και κυρίως η εφαρμογή του δείχνει στην πράξη πόσο πραγματικά και όχι υποκριτικά ενδιαφέρεται η πολιτεία για τους πολίτες της. Οι νόμοι σιγά σιγά πείθουν τον καπνιστή ότι το κάπνισμα είναι κάτι που τον καθιστά πολίτη δεύτερης κατηγορίας: Με το να μην μπορεί να ταξιδέψει με οποιοδήποτε μεταφορικό μέσο, με το να μην μπορεί να καθίσει σ' ένα εστιατόριο ή σ' ένα bar, με το να μην μπορεί να δείξει καπνίζοντας στην τηλεόραση πόσο... σημαντικός είναι, γιατί στις χώρες στις οποίες έχει ελαχιστοποιηθεί η στεφανιαία νόσος όλα αυτά είναι απαγορευμένα για τον καπνιστή και η απαγόρευση εφαρμόζεται στην πράξη.

Όμως υπάρχουν και φάρμακα. Και τέτοιο φάρμακο είναι η βαρενικλίνη, η οποία υπόσχεται πολλά. Παρενέργειες του φαρμάκου αναφέρονται ελάχιστες. Η πιο συχνή είναι η ναυτία. Η διάρκεια της θεραπείας είναι 3 έως 6 μήνες και η δοσολογία του φαρμάκου είναι 1-2 χάπια την ημέρα, 0,5-1 mg, και πάντα με ιατρική επίβλεψη. Το φάρμακο αυτό, ισχυρίζονται οι κατασκευαστές του, έδωσε τη δυνατότητα στο 44% των καπνιστών που το χρησιμοποίησαν να σταματήσουν το κάπνισμα.

Όμως επιτρέψτε μου να εκφράσω κάποιες προσωπικές σκέψεις. Δεν γνωρίζω κανέναν καπνιστή που να μην ταξίδεψε στην Αυστραλία γιατί δεν μπορούσε να παραμείνει άκαπνος για ένα 24ωρο, όσο περίπου διαρκεί το αεροπορικό ταξίδι. Δεν γνωρίζω κανέναν καπνιστή κατά τη νοσηλεία του στο νοσοκομείο με έμφραγμα ή ύστερα από εγχείρηση bypass ή εγχείρηση καρκίνου του πνεύμονος να ζήτησε να καπνίσει ένα τσιγάρο.

Όλα αυτά τα παραδείγματα υποδηλώνουν ότι η εξάρτηση ή η συνήθεια κτλ. που προβάλλουν οι καπνιστές υποτάσσονται στην αναγκαιότητα των στιγμών, του αυξημένου στρες ή του φόβου. Κατά συνέπεια η διακοπή του καπνίσματος είναι θέμα κυρίως θέλησης και ισχυρής προσωπικότητας και δευτερευόντως έρχονται όλα τα άλλα.

Γι' αυτό η σωστή αγωγή υγείας μέσα από τα σχολεία είναι ένα από τα πιο σοβαρά όπλα για την καταπολέμηση του καπνίσματος. Εδώ χρειάζεται η συνεργασία του εξειδικευμένου σχολιάτρου, του παιδοψυχιάτρου και του παιδαγωγού.

---

Πώς καταπολεμάται το κάπνισμα;

Όταν συνειδητοποιήθηκε από όλους ότι το κάπνισμα είναι η πρώτη σε συχνότητα κακή συνήθεια του ανθρώπου που σίγουρα τον σκοτώνει, άρχισε η μάχη εναντίον της.

Σήμερα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας διαπιστώνει ότι περίπου 5 εκατομμύρια άνθρωποι χάνονται κάθε χρόνο από το κάπνισμα. Οι 3 στους 4 ανθρώπους θα πάθουν σίγουρα κάποιο καρδιαγγειακό επεισόδιο κατά τη διάρκεια της ζωής τους, ενώ τον τέταρτο τον διεκδικεί ο καρκίνος και ιδιαίτερα ο καρκίνος του πνεύμονος.

Οι αριθμοί αυτοί είναι συγκλονιστικοί. Η μάχη άρχισε δειλά από την αρχή της δεκαετίας του '90. Στην αρχή αναγραφόταν με μικρά γράμματα πάνω στο πακέτο των τσιγάρων ότι το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία. Χρειάστηκε υπουργική απόφαση το 1994 για να υποχρεωθούν οι ελληνικές βιομηχανίες να αναγράψουν πάνω στα πακέτα τους με μεγάλα ευδιάκριτα γράμματα το τι ακριβώς προκαλεί το τσιγάρο, ούτως ώστε να ενημερώνεται ο καθένας που αγοράζει το πακέτο με τα τσιγάρα ότι ουσιαστικά αγοράζει το θάνατο. Παρά την υπουργική απόφαση ο υπογράφων γνωρίζει ποιες ακριβώς μεθόδους χρησιμοποίησε τότε για να αναγκάσει τις ελληνικές βιομηχανίες να συμμορφωθούν.

Ύστερα από αρκετά χρόνια ο καθηγητής-ακαδημαϊκός Κ. Στεφανής νομοθέτησε την πλήρη απαγόρευση των διαφημίσεων καπνού και την απαγόρευση του καπνίσματος σε κλειστούς χώρους (νοσοκομεία, μεταφορικά μέσα κτλ.). Παρ' όλα αυτά η χώρα μας εξακολουθεί να είναι πρωτοπόρος στο κάπνισμα σε όλη την Ευρώπη, ενώ το προσδόκιμο επιβίωσης του πληθυσμού μας, που ήταν εκ των πρώτων, κατήλθε στη 10η θέση. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό όταν βλέπουμε ότι οι λαοί οι οποίοι υιοθετούν τα μέτρα πρόληψης και ιδιαίτερα τα αντικαπνιστικά μέτρα βελτιώνουν συνεχώς το προσδόκιμο επιβίωσης του πληθυσμού τους. Τι πρέπει λοιπόν να πράξουμε; Απλούστατα να αντιγράψουμε τα μέτρα καταστολής που οι άλλες προηγμένες πολιτιστικά κοινωνίες υιοθέτησαν.

Υπάρχει βέβαια η φιλοσοφική άποψη ότι ο κάθε άνθρωπος μπορεί να απολαύσει όπως θέλει τη ζωή του, επιλέγοντας ακόμα και το θάνατό του. Όμως δεν είναι ουδόλως ηθικό να απολαμβάνεις ό,τι εσύ επιθυμείς και ταυτόχρονα η απόλαυσή σου να σκοτώνει τους γύρω σου. Ανάλογο φαινόμενο έχουμε με τους οδηγούς που τρέχουν με υπερβολική ταχύτητα και τιμωρούνται όχι κυρίως για να μη σκοτωθούν οι ίδιοι, αλλά για να μη σκοτώσουν άλλους ανθρώπους που ταξιδεύουν αμέριμνοι γύρω τους ή και στο αντίθετο ρεύμα κυκλοφορίας.

Για όλους αυτούς τους λόγους η Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία εισηγήθηκε την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος, επιβολή μέτρων (χρηματικό πρόστιμο) όχι στους καπνιστές, δηλαδή στον πολίτη, αλλά σε όλους τους ιδιοκτήτες που ανέχονται την παραβίαση των νόμων. Δηλαδή τηλεοράσεις, εστιατόρια, μπαρ και γενικότερα τους υπεύθυνους των κλειστών χώρων. Π.χ. ο σταθμός τηλεοράσεως που επιτρέπει σε ζωντανές εκπομπές του στους προσκεκλημένους του να καπνίζουν να τιμωρείται χρηματικά με πρόστιμο τέτοιου ύψους, που να είναι απαγορευτικό για το σταθμό να το παρακάμψει.

---

Πόσο ωφελεί ο καφές μαζί με ένα τσιγάρο;

Από τις καθημερινές απλές απολαύσεις ενός ανθρώπου είναι ο πρωινός καφές που συνοδεύεται από ένα τσιγάρο. Είναι μια συνήθεια που εμπεριέχει στοιχεία εθισμού. Και οι δύο βασικές ουσίες που περιέχονται τόσο στον καφέ όσο και στο τσιγάρο, δηλαδή η καφεΐνη και η νικοτίνη, ανήκουν στις ουσίες που προκαλούν εξάρτηση. Μια εξάρτηση που, όσον αφορά τουλάχιστον τη νικοτίνη, είναι αναμφισβήτητα επιβλαβής για τον οργανισμό. Καμία μελέτη μέχρι σήμερα δεν έχει αμφισβητήσει την καταστροφική επίδραση του καπνίσματος πάνω στις αρτηρίες και στον οργανισμό γενικότερα. Όμως τι γίνεται με τον καφέ; Για τον καφέ τα πράγματα φαίνεται ότι είναι διαφορετικά. Υπήρξαν βέβαια μεμονωμένες μελέτες που έδειξαν ότι η χρήση του καφέ ελαττώνει την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του στόματος, του οισοφάγου, του φάρυγγα, του εντέρου, του ήπατος (συκωτιού), όμως δεν υπήρξε μεγάλη προγραμματισμένη μελέτη που να διερευνήσει ποια είναι η επίπτωση του καφέ στις καρδιαγγειακές παθήσεις και την επιβίωση του ανθρώπου γενικότερα.

Η μελέτη σχεδιάστηκε από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Harvard με στόχο να διερευνηθεί η σχέση του καφέ με τη θνησιμότητα από οποιαδήποτε πάθηση, συμπεριλαμβανομένων και των καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Ο αριθμός των ατόμων που μελετήθηκε δεν είναι ευκαταφρόνητος, δηλαδή 41.736 άνδρες και 86.214 γυναίκες. Η μελέτη κάλυψε το χρονικό διάστημα από το 1980 έως το 2004 και έδωσε εντυπωσιακά αποτελέσματα, τα οποία δημοσιεύτηκαν στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό Annals of Internal Medicine.

Η χρήση του καφέ τελικά υπήρξε ευεργετική για τον άνθρωπο. Η θνησιμότητα ελαττώθηκε παράλληλα με τη χρήση του καφέ. Μάλιστα τα αποτελέσματα υπήρξαν ιδιαίτερα εντυπωσιακά όσο η χρήση του καφέ ήταν μεγαλύτερη. Το ίδιο παρατηρήθηκε και για τους θανάτους από καρδιαγγειακές παθήσεις. Ειδικότερα εάν εχρησιμοποιείτο καφές ντεκαφεϊνέ. Η λήψη 2-6 ποτηριών καφέ την ημέρα επέφερε ελάττωση των θανάτων κατά 20% στους άνδρες και κατά 14% στις γυναίκες. Είναι χαρακτηριστικό ότι άνω των 6 ποτηριών καφέ η ωφελιμιστική του επίδραση χανόταν προοδευτικά.

Οι ερευνητές υποστήριξαν την άποψη ότι τα ευεργετικά αποτελέσματα από τη χρήση καφέ δεν οφείλονται αποκλειστικά στην καφεΐνη που περιέχει ο καφές, αλλά στις άλλες ενυπάρχουσες ουσίες. Η χορήγηση του καφέ παρεμποδίζει την οξείδωση της κακής χοληστερίνης (LDL), η οποία στην οξειδωμένη μορφή της προκαλεί αστάθεια των αθηροσκληρωτικών πλακών που βρίσκονται στα τοιχώματα των αρτηριών και που όταν σπάσουν δημιουργούν τα εμφράγματα. Γι' αυτό ο καφές με τη συγκεκριμένη του επίδραση σταθεροποιεί τις πλάκες και προφυλάσσει τον οργανισμό του ανθρώπου από το έμφραγμα και τον αιφνίδιο θάνατο.

Έτσι εάν κάποιος πίνει 3 καφέδες την ημέρα έχει άραγε το δικαίωμα να καπνίσει και ένα τσιγάρο μαζί; Ασφαλώς ναι. Όμως ο κίνδυνος πάντα υπάρχει, λόγω του εθισμού του καπνίσματος, να αυξηθούν σιγά σιγά τα τσιγάρα και με τον τρόπο αυτό να ακυρωθεί η ωφελιμιστική συμβολή του καφέ. Κατά συνέπεια ο καφές με τη συνοδεία το πολύ τριών τσιγάρων την ημέρα απευθύνεται σε πολύ εγκρατείς και ισχυρούς χαρακτήρες. Γιατί η πείρα έχει αποδείξει ότι οι βαρείς καπνιστές αρχίζουν με 2-3 τσιγάρα την ημέρα, για να καταλήξουν στα 2-3 πακέτα την ημέρα.

Δυστυχώς για τους καπνιστές, παρά τις προσπάθειες των καπνοβιομηχανιών, δεν κατέστη δυνατόν να εμφανιστεί στα ιατρικά περιοδικά έστω και μία εργασία που να απαλύνει τη ζοφερή εικόνα των συνεπειών του καπνίσματος. Κατά συνέπεια λοιπόν δεν υπάρχουν περιθώρια να παίζει κάποιος με τη φωτιά, δηλαδή το τσιγάρο. Έτσι και ο καφές μαζί με ένα τσιγάρο αποτελεί ένα απολαυστικό αλλά και επικίνδυνο ταυτόχρονα παιχνίδι.