ΑΠΟΣΤΟΛΗ...ΤΟ ΤΙΜΗΜΑ


Γράφει ο Θανάσης Δρίτσας,
Καρδιολόγος, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο


Το βιβλίο "Αποστολή...το τίμημα" παρουσιάζει το ταξίδι του διακεκριμένου καρδιοχειρουργού Πέτρου Αλιβιζάτου ο οποίος μέχρι πρόσφατα ήταν διευθυντής της Α΄ Καρδιοχειρουργικής Κλινικής του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου και επίσης ο δημιουργός του μοναδικού προγράμματος μεταμοσχεύσεων καρδιάς στον τόπο μας με διεθνείς προδιαγραφές και αποτελέσματα που ανταγωνίζονται καταξιωμένα κέντρα των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Αφηγητής ο ίδιος ο οποίος σε ζωντανά, γλαφυρά και άριστα ελληνικά (πράγμα που σπάνια συναντά κανείς πλέον σε νέες εκδόσεις) διηγείται την πορεία του μέσα στον κόσμο της Ιατρικής και ειδικότερα των μεταμοσχεύσεων. Στην ουσία, όπως αναφέρει ο συγγραφέας, εξιστορεί την αποστολή που από την παιδική του ηλικία προσδιόρισε η οικογενειακή του-επτανησιακή-παράδοση, η οποία υπαγόρευε τη διάκριση, αλλά μέσω μιας ουσιαστικής προσφοράς.

Μέσα από τα μάτια ενός προβληματισμένου και έξυπνου παιδιού ο συγγραφέας περιγράφει την αγριότητα των ημέρων του 1944, τις μάταιες ίσως θυσίες νέων ανθρώπων σε βωμούς ιδεολογιών, τον καθημερινό τρόμο και τις δύσκολες συνθήκες επιβίωσης που ανεξίτηλα σημάδεψαν εκείνον και την οικογένεια του. Στη συνέχεια περιγράφει ως παιδαγωγικό εφόδιο ζωής τη μαθητεία του στο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Αθηνών, ένα πρότυπο σχολείο αρίστων μαθητών στη γωνία των οδών Σκουφά και Λυκαβηττού όπου η ποιότητα και το ήθος των εκπαιδευτικών υπήρξαν μοναδικά και το επίπεδο της διδασκαλίας υποδειγματικό-έτσι άλλωστε εξηγούνται και τα άριστα ελληνικά του Πέτρου Αλιβιζάτου. Ο συγγραφέας τονίζει την έλλειψη ταξικών διακρίσεων στα πρότυπα σχολεία καθώς οι μαθητές έμπαιναν με μόνο κριτήριο την αριστεία μετά από δύσκολες εισαγωγικές εξετάσεις με αποτέλεσμα να ανήκουν σε όλες τις κοινωνικές τάξεις (βλ. η επιλογή των αρίστων μαθητών στα πρότυπα σχολεία καταργήθηκε δια νόμου μετά το 1981 από την τότε κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου).

Στη συνέχεια ο συγγραφέας περιγράφει την εμπειρία του από τα χρόνια των πανεπιστημιακών του σπουδών στην Ιατρική Σχολή του Παν. Αθηνών (1955-1961). Εκθέτει αντικειμενικά τα ζητήματα της παντοδύναμης καθηγητικής έδρας και της υποτέλειας στην εξουσία που χαρακτήριζε το ελληνικό πανεπιστήμιο της εποχής και γράφει κάπου χαρακτηριστικά: «Αν συγκρίνω τα έξη χρόνια των σπουδών μου με αυτά που έμαθα αργότερα θα έλεγα πως ουσιαστικές γνώσεις απόκτησα σε ελάχιστα εργαστήρια ή κλινικές, που με το σωστό σύστημα θα μπορούσαν να συντμηθούν σε δύο-τρία χρόνια.Υπήρχαν καθηγητές που κατείχαν μια θέση κι απλώς εξυπηρετούσαν την κοινωνική προβολή τους χωρίς να προσφέρουν. Κάποτε μπήκε στο εργαστήριο ένας απ΄αυτούς κρατώντας σωληνάριο με κίτρινο υγρό και ρώτησε τους φοιτητές τι περιείχε. Ένας είπε διάλυμα πικρικού οξέος, άλλος διχρωμικού καλίου. Όχι, όχι, λέει τότε ο καθηγητής. Δεν μπορείτε να το μαντέψετε. Είναι τα ούρα του διαδόχου Κωνσταντίνου!. Ήταν ο δικός του τρόπος για να πει ότι είχε γίνει αυλικός γιατρός».



Tις πανεπιστημιακές του σπουδές ακολούθησε η θητεία στο Πολεμικό Ναυτικό και η επαφή του με τον χειρουργό αντιπλοίαρχο Ιωάννη Μπουντούρη ο οποίος τον εντυπωσιάζει και τον εμπνέει ως χαρισματικός χειρουργός αλλά και επιστήμονας που ενημερώνεται και παρακολουθεί τις εξελίξεις στο αντικείμενο του. Η μικρότητα, η ιδιοτέλεια, η έλλειψη οράματος και η «βλαχοπολιτική» της ελληνικής πραγματικότητας (όπως τόνιζε με απελπισία ο αντιπλοίαρχος Μπουντούρης) υπήρξαν καθοριστικά στην απόφαση του να φύγει από την Ελλάδα στη συνέχεια και να αναζητήσει μια ουσιαστική και ποιοτική ιατρική εκπαίδευση στο εξωτερικό.

Ο συγγραφέας (ένας ακόμη Οδυσσέας ή μάλλον «Ιπτάμενος Ολλανδός» όπως προτιμάει να λέει ο ίδιος) περιγράφει στη συνέχεια όλους τους σταθμούς του μεγάλου επιστημονικού ταξιδιού του στις ΗΠΑ και τη Βρετανία. Μαθήτευσε σε σπουδαία κέντρα όπως πχ το νοσοκομείο Hammersmith του Λονδίνου και στις ΗΠΑ με εμπνευσμένους μέντορες της χειρουργικής όπως ο Dwight Harken καθηγητής του Harvard, o Keneth Warren διεθνής χειρουργική αυθεντία παγκρέατος και χοληφόρων, o Richard Lower καθηγητής του Medical College of Virginia που ήταν πατέρας των μεταμοσχεύσεων καρδιάς. Καθοριστική ήταν η θητεία του συγγραφέα κοντά στον σπουδαίο Magdi Yacoub που αποκαλείται στο βιβλίο «Λεονάρντο Ντα Βίντσι» της Καρδιοχειρουργικής. Στο Baylor University Medical Center των ΗΠΑ ο συγγραφέας ξεκινάει το πρόγραμμα μεταμοσχεύσεων καρδιάς και πραγματοποιεί ένα μεγάλο αριθμό μεταμοσχεύσεων με επιτυχία. To κείμενο μεταφέρει πολύ ζωντανά την ατμόσφαιρα της σκληρής εκπαίδευσης των χειρουργών στις ΗΠΑ, ιδιαίτερα στη βαθμίδα του εσωτερικού βοηθού (resident). Ο εσωτερικός βοηθός είναι κάτι σαν δόκιμος μοναχός ο οποίος-για περίπου τρία χρόνια-κυριολεκτικά «κατοικεί» στο νοσοκομείο σε 24ωρη βάση και ενώ εκπαιδεύεται προσπαθεί παράλληλα να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της κλινικής εργασίας, της παρουσίας στο χειρουργείο, των επειγόντων περιστατικών και των εφημεριών. Αν κανείς δεν μπορεί να επιβιώσει αυτών των απαιτήσεων τότε είναι ακατάλληλος να προχωρήσει τα σκαλοπάτια της εξιδίκευσης του. Αυτό ακριβώς αντιπροσωπεύει και το δόγμα της αμερικάνικης νοοτροπίας που μοιάζει με την κυρίαρχη αντίληψη εκπαίδευσης των βρετανών πιλότων της ιστορικής Royal Air Force (RAF): δηλ. πάρε τους καλούς και κάνε τους ακόμη καλύτερους (take the best and make them even better).

Το τελευταίο κομμάτι της αποστολής του Πέτρου Αλιβιζάτου ολοκληρώνεται στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο στο οποίο αναλαμβάνει επίσημα καθήκοντα την 1η Απριλίου 1996 και ξεκινάει το πρόγραμμα μεταμοσχεύσεων καρδιάς μέσα σε δύσκολες συνθήκες. Η επιστροφή του «Ιπτάμενου Ολλανδού» σε μιαν αχάριστη πατρίδα που ιστορικά ροκανίζει τα καλά της παιδιά (όπως ο Κρόνος) ήταν γεγονός και η αμφιθυμία γύρω από το ορθό της απόφασης αυτής μεγάλη. Αναφέρει ο συγγραφέας ότι ο στενός του φίλος, αναισθησιολόγος στις ΗΠΑ, Τάσος Τριανταφύλλου είχε τροφοδοτήσει την αμφιβολία σχετικά με την απόφαση του επαναπατρισμού με τα εξής λόγια: «Πως είναι δυνατόν μέσα στην Ελλάδα που μαστίζεται από ηθική κρίση να υπάρξει ίδρυμα που όλα θα λειτουργούν άψογα, θα τηρούνται οι διαδικασίες κι ο καθένας θα συνεργάζεται και θα αγαπάει τον πλησίον του!». Τελικά ο «πολέμαρχος» Πέτρος Αλιβιζάτος κατάφερε να χαρίσει στη διάρκεια της θητείας του στο Ωνάσειο μια καινούργια καρδιά σε 70 μεταμοσχευμένους που ξαναγύρισαν στις οικογένειες τους. Κατάφερε να στήσει ένα πρόγραμμα μεταμοσχεύσεων με διεθνείς προδιαγραφές και επιβίωση καλύτερη και από τα δεδομένα του Baylor των ΗΠΑ. Κατάφερε να εκπαιδεύσει περίπου μισή ντουζίνα χειρουργών με αμερικάνικο σύστημα εκπαίδευσης οι οποίοι στέκονται με αξιοπρέπεια απέναντι στο υπάρχον ιατρικό κατεστημένο. Ο ίδιος θεωρεί ότι η επιτυχία του αυτή οφείλεται στην ασυνήθιστη για τη χώρα μας «εργασία ομάδας» (βλ. δημοφιλής αγγλική έκφραση team work). Μιας ομάδας με όραμα, γνώση και ταλέντο η οποία δούλεψε με αφοσίωση μέσα στην ατμόσφαιρα παρακμής και έλλειψης αυτοσεβασμού που μαστίζει την ελληνική κοινωνία. Ο Πέτρος Αλιβιζάτος είναι βέβαιο ότι φύτεψε τον καλύτερο δυνατό σπόρο και απομένει στους διαδόχους του να αποδείξουν ότι είναι άξιοι συνεχιστές του σπάνιου συνδυασμού αριστείας και ήθους που άφησε παρακαταθήκη στο Ωνάσειο και την ελληνική κοινωνία.

Θεωρώ ότι το καλογραμμένο αυτό βιβλίο του Πέτρου Αλιβιζάτου θα αποτελέσει πολύτιμο εφόδιο για όλους τους νέους γιατρούς που τώρα ξεκινούν το ταξίδι τους στον κόσμο της ιατρικής. Την επιστημονική του πορεία χαρακτηρίζουν η εντιμότητα, το ήθος, το πείσμα, η μαχητικότητα, η προσήλωση στο στόχο, η πίστη στον υγιή ανταγωνισμό, η φιλοδοξία για διάκριση αλλά μέσω της προσφοράς και ο συγγραφέας αποδεικνύει ότι αυτές είναι τελικά οι ουσιαστικές προυποθέσεις προκειμένου να παράγει κάποιος χρήσιμο έργο. Ιδιαίτερα σήμερα που η σηπτική Ελλάδα των μνημονίων, των κομματαρχών και της «βλαχοπολιτικής» (όπως προφητικά τόνιζε ο χαρισματικός χειρουργός Μπουντούρης στον νεαρό γιατρό Αλιβιζάτο) βρίσκεται στο ζενίθ της, βιβλία όπως αυτό του Πέτρου Αλιβιζάτου προσφέρουν ελπίδα, ανακούφιση, αισιοδοξία και κυρίως όραμα για το μέλλον.
    Στην κορυφή