Ορισμός

Αν ένα οστό δεχθεί μεγαλύτερη πίεση από όση μπορεί να αντέξει, θα ραγίσει ή θα σπάσει. Το σπάσιμο οποιουδήποτε μεγέθους ονομάζεται κάταγμα. Αν το σπασμένο οστό τρυπήσει το δέρμα και προεξέχει, ονομάζεται ανοιχτό (σύνθετο) κάταγμα.
Το κάταγμα πίεσης (ράγισμα) είναι μια τριχοειδής σχισμή του οστού που αναπτύσσεται εξαιτίας επαναλαμβανόμενης και παρατεταμένης άσκησης βάρους στο σημείο αυτό.


Εναλλακτικοί ορισμοί

Οστό – σπασμένο, Κάταγμα, Κάταγμα πίεσης (ράγισμα)


Τι πρέπει να προσέξετε

Είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς ένα εξαρθρωμένο από ένα σπασμένο οστό. Ωστόσο και τα δύο είναι επείγοντα ιατρικά περιστατικά, και τα βήματα για τις πρώτες βοήθειες είναι τα ίδια.


Αιτίες

Οι ακόλουθες είναι συχνές αιτίες καταγμάτων:

• Πτώση από μεγάλο ύψος
• Αυτοκινητιστικά ατυχήματα
• Άμεσα χτυπήματα
• Κακοποίηση παιδιών
• Επαναλαμβανόμενη πίεση, όπως αυτή που προκαλείται από το τρέξιμο, μπορεί να προκαλέσει ράγισμα στο πόδι, τον αστράγαλο, την κνήμη ή το ισχίο.

Συμπτώματα

• Ένα εμφανώς μετατοπισμένο ή παραμορφωμένο μέλος ή άρθρωση
• Πρήξιμο και εκχύμωση ή αιμορραγία
• Οξύς πόνος
• Μούδιασμα και κνησμός
• Σχισμένο δέρμα και προεξέχον οστό
• Περιορισμένη κινητικότητα ή αδυναμία κίνησης του τραυματισμένου μέλους

Πρώτες βοήθειες

1. Ελέγξτε αν ο τραυματίας αναπνέει κανονικά. Αν είναι απαραίτητο, καλέστε το 166 και αρχίστε ασκήσεις ανάνηψης ή περιορισμού της αιμορραγίας.
2. Κρατήστε τον τραυματία ακίνητο και ήρεμο.
3. Εξετάστε τον τραυματία προσεκτικά για ενδεχόμενα πρόσθετα τραύματα.
4. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αν φθάσει γρήγορα η ιατρική βοήθεια, αφήστε το ιατρικό προσωπικό να αναλάβει τη φροντίδα του τραυματία.
5. Αν το οστό προεξέχει από το δέρμα, θα πρέπει να αντιμετωπισθεί άμεσα για να προληφθεί τυχόν μόλυνση. Μην αναπνέετε πάνω από την πληγή και μην δοκιμάσετε να την ψηλαφίσετε. Αν είναι δυνατόν, ξεπλύνετε ελαφρά το τραύμα για να αφαιρέσετε τυχόν βρώμα (χώμα κλπ.), αλλά μην τρίψετε δυνατά ή ρίξετε πολύ υγρό πάνω του. Καλύψτε το με αποστειρωμένους επιδέσμους.
6. Αν χρειάζεται, ακινητοποιήστε το σπασμένο οστό με νάρθηκα ή αναρτήρα. Πρόχειροι νάρθηκες γίνονται με μια εφημερίδα τυλιγμένη ρολό ή ένα κομμάτι ξύλο. Ακινητοποιήστε την περιοχή πάνω και κάτω από το τραυματισμένο οστό.
7. Εφαρμόστε παγοκύστες για τη μείωση του πόνου και του πρηξίματος.
8. Λάβετε μέτρα για να προλάβετε τυχόν σοκ. Ξαπλώστε κάτω τον τραυματία, ανασηκώστε του τα πόδια ώστε να είναι περίπου 30 εκ. ψηλότερα από το κεφάλι και καλύψτε τον με ένα παλτό ή μια κουβέρτα. Ωστόσο, ΜΗΝ μετακινήσετε τον τραυματία αν υποψιάζεστε τραύμα στο κεφάλι, τον αυχένα ή την πλάτη.

ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ

Ελέγξτε την κυκλοφορία του αίματος του τραυματία. Πιέστε σταθερά το δέρμα κάτω από το σημείο του κατάγματος. (Για παράδειγμα, αν το κάταγμα είναι στο πάνω μέρος του ποδιού, πιέστε το κάτω μέρος). Στην αρχή θα πρέπει να είναι άσπρο και σε δύο δευτερόλεπτα περίπου να γίνει ρόδινο. Αλλα σημάδια ανεπαρκούς κυκλοφορίας είναι το ωχρό ή κυανό δέρμα, το μούδιασμα ή ο κνησμός και η έλλειψη παλμού. Αν η κυκλοφορία είναι ανεπαρκής και το εκπαιδευμένο ιατρικό προσωπικό ΔΕΝ έρθει γρήγορα, προσπαθήστε να ευθυγραμμίσετε το τραυματισμένο μέλος σε θέση ανάπαυσης. Αυτό θα μειώσει το πρήξιμο, τον πόνο και τη βλάβη στους ιστούς από την έλλειψη αιμάτωσης.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΑΣ

1. Τυλίξτε το τραύμα με ένα στεγνό καθαρό ύφασμα.
2. Αν η αιμορραγία συνεχίζεται, πιέστε δυνατά πάνω στο τραύμα. ΜΗΝ χρησιμοποιήσετε αιμοστατικό περίδεσμο (τουρνικέ) στα άκρα για να σταματήσετε την αιμορραγία εκτός κι αν απειλείται η ζωή του τραυματία από αυτήν.

Τι να ΜΗΝ κάνετε

• ΜΗΝ μετακινείτε τον τραυματία πριν σταθεροποιήσετε το σπασμένο οστό
• ΜΗΝ μετακινείτε άτομο με τραυματισμένο ισχίο, λεκάνη ή μηρό εκτός κι αν απολύτως απαραίτητο. Αν πρέπει να μετακινήσετε τον τραυματία σε ασφαλές σημείο, τραβήξτε τον από τα ρούχα (όπως οι ώμοι του πουκαμίσου, η ζώνη, ή τα μπατζάκια του παντελονιού).
• ΜΗΝ μετακινείτε άτομο που έχει πιθανόν τραυματιστεί στη σπονδυλική στήλη.
• ΜΗΝ δοκιμάζετε να επαναφέρετε ένα οστό στη σωστή θέση ή να του αλλάξετε θέση εκτός κι αν φαίνεται ότι εμποδίζεται η κυκλοφορία του αίματος.
• ΜΗΝ δοκιμάζετε να αποκαταστήσετε τη σπονδυλική στήλη στη σωστή θέση σε περίπτωση που δείχνει να έχει τραυματιστεί.
• ΜΗΝ δοκιμάζετε την κινητικότητα ενός οστού.

Καλέστε αμέσως ιατρική βοήθεια αν

Καλέστε ασθενοφόρο αν:

• Υπάρχει υποψία για κάταγμα στο κεφάλι, τον αυχένα ή την πλάτη.
• Υπάρχει υποψία για κάταγμα στο ισχίο, την λεκάνη ή τον μηρό.
• Δεν μπορείτε να ακινητοποιήσετε εντελώς το τραύμα επιτόπου μόνοι σας.
• Υπάρχει εκτεταμένη αιμορραγία.
• Μια περιοχή κάτω από την τραυματισμένη άρθρωση είναι ωχρή, κρύα, άκαμπτη ή κυανή.
• Υπάρχει οστό που προεξέχει από το δέρμα.

Ακόμα κι αν τα κατάγματα σε άλλα οστά μπορεί να μην αποτελούν επείγοντα ιατρικά περιστατικά, χρειάζονται και αυτά ιατρική φροντίδα. Καλέστε τον γιατρό σας και φροντίστε να σας δει.
Αν ένα παιδί δεν αντέχει πίεση ή βάρος σε ένα πόδι ή χέρι μετά από ατύχημα, ή αδυνατεί να το κινήσει, ή βλέπετε καθαρά ότι υπάρχει παραμόρφωση, πρέπει να υποψιαστείτε κάταγμα και να ζητήσετε ιατρική βοήθεια.


Πρόληψη

• Φοράτε προστατευτικά ενδύματα όταν κάνετε σκι, ποδηλασία, παγοδρομία ή συμμετέχετε σε σπορ που συνεπάγονται επαφή με άλλους. Τέτοια είναι τα κράνη, τα προστατευτικά των αγκώνων, των γονάτων και των κνημών.
• Δημιουργήστε ένα σπίτι ασφαλές για παιδιά. Φράξτε τις σκάλες και κρατάτε τα παράθυρα κλειστά.
• Διδάξτε τα παιδιά πώς να φροντίζουν μόνα για την ατομική τους ασφάλεια.
• Επιβλέπετε προσεκτικά τα παιδιά. Δεν υπάρχει υποκατάστατο της επίβλεψης, όσο ασφαλές κι αν είναι το περιβάλλον ή η περίσταση.
• Προλάβετε τις πτώσεις με τον μην στέκεστε όρθιοι πάνω σε καρέκλες, πάγκους ή άλλα ασταθή αντικείμενα. Απομακρύνετε χαλιά και καλώδια από το πάτωμα. Χρησιμοποιείτε χειρολαβές στις σκάλες και αντιολισθητικά χαλάκια στο μπάνιο. Αυτά τα μέτρα είναι ιδιαίτερα αναγκαία για τους ηλικιωμένους.