Ορισμός

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα (RA) είναι μια χρόνια ασθένεια που εξελίσσεται σε φλεγμονή των αρθρώσεων και των ιστών που τις περιβάλλουν. Μπορεί επίσης να επηρεάσει άλλα όργανα.


Εναλλακτικοί ορισμοί

Αρθρίτιδα – ρευματοειδής


Αίτια, συχνότητα εμφάνισης και παράγοντες κινδύνου

Το αίτιο της ρευματοειδούς αρθρίτιδας είναι άγνωστο. Θεωρείται αυτοάνοσο νόσημα. Το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού φυσιολογικά μάχεται κάθε ξένη ουσία, όπως είναι οι ιοί. Αλλά σε ένα αυτοάνοσο νόσημα, το ανοσοποιητικό σύστημα εκλαμβάνει τον υγιή ιστό ως ξένη ουσία. Ως αποτέλεσμα αυτού, το σώμα ‘επιτίθεται’ στον εαυτό του. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Οι γυναίκες προσβάλλονται συχνότερα από τους άντρες.

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα προσβάλλει τις αρθρώσεις και στις δύο πλευρές του σώματος συμμετρικά. Τα σημεία που προσβάλλονται συνηθέστερα είναι οι καρποί, τα δάχτυλα των χεριών, τα γόνατα, τα κάτω άκρα και οι αστράγαλοι. Η πορεία και η σοβαρότητα της πάθησης ποικίλλουν σημαντικά. Λοιμώξεις, γονίδια και ορμόνες συμβάλλουν στην εξέλιξη της πάθησης.


Συμπτώματα

Η ασθένεια ξεκινά συνήθως σταδιακά με:

• Κόπωση
• Απώλεια όρεξης
• Πρωινή δυσκαμψία (διάρκειας περισσότερης της μιας ώρας)
• Εκτεταμένους μυϊκούς πόνους
• Αδυναμία

Τελικά, εμφανίζεται πόνος στις αρθρώσεις. Όταν η άρθρωση δεν χρησιμοποιείται για λίγο, αναπτύσσει θερμότητα, ευαισθησία στην επαφή και δυσκαμψία. Όταν υπάρξει φλεγμονή στον αρθρικό υμένα, παράγεται περισσότερο αρθρικό υγρό και η άρθρωση πρήζεται. Ο πόνος στις αρθρώσεις είναι συχνά αισθητός και στις δύο πλευρές του σώματος και μπορεί να πλήξει τα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών, τους καρπούς, τους αγκώνες, τους ώμους, τα ισχία, τα γόνατα και τους αστραγάλους.

Άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι:

• Αναιμία λόγω της αδυναμίας του μυελού των οστών να παράξει αρκετά νέα ερυθρά αιμοσφαίρια
• Κάψιμο, φαγούρα και δάκρυα στα μάτια
• Παραμορφώσεις στα χέρια και τα πόδια
• Περιορισμένη κινητικότητα
• Χαμηλός πυρετός
• Φλεγμονή στον πνεύμονα (πλευρίτιδα)
• Οζίδια κάτω από το δέρμα (συνήθως ένδειξη σοβαρότερης ασθένειας)
• Μούδιασμα ή ‘μυρμήγκιασμα’
• Ωχρότητα
• Κοκκίνισμα ή φλεγμονή στο δέρμα
• Διογκωμένοι αδένες

Η καταστροφή των αρθρώσεων μπορεί να επέλθει εντός 1-2 ετών από την εμφάνιση της ασθένειας.


Ενδείξεις και εξετάσεις

Υπάρχει ειδική εξέταση αίματος για τη διάγνωση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και τον διαχωρισμό της από άλλες μορφές αρθρίτιδας. Είναι η εξέταση αντισωμάτων αντι-CCP (Κυκλικό Κιτρουλινικό Πεπτίδιο). Άλλες διαγνωστικές εξετάσεις είναι:

• Γενική εξέταση αίματος
• C-αντιδρώσας πρωτεΐνης
• Ταχύτητα καθίζησης ερυθρών αιμοσφαιρίων
• Υπερηχογράφημα ή μαγνητική τομογραφία των αρθρώσεων
• Ακτινογραφία αρθρώσεων
• Εξέταση ρευματοειδούς παράγοντα (θετική στο 75% των ατόμων με συμπτώματα)
• Ανάλυση αρθρικού υγρού

Θεραπεία

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα απαιτεί θεραπεία εφ’ όρου ζωής που περιλαμβάνει φάρμακα, φυσικοθεραπεία, άσκηση, εκπαίδευση και πιθανόν χειρουργική επέμβαση. Η έγκαιρη και επιθετική αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας μπορεί να καθυστερήσει την καταστροφή των αρθρώσεων.

ΦΑΡΜΑΚΑ

Τροποποιητικά της νόσου, αντιρευματικά φάρμακα (DMARDs): Αυτά τα φάρμακα χρησιμοποιούνται σήμερα κυρίως για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, παράλληλα με τη γυμναστική, τις ενδυναμωτικές ασκήσεις και τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Η μεθοτρεξάτη (Rheumatrex) είναι το πιο διαδεδομένο τέτοιο φάρμακο για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Η λεφλουνομίδη (Arava) μπορεί να υποκαταστήσει τη μεθοτρεξάτη. Τα φάρμακα αυτά συνδέονται με τοξικές παρενέργειες, γι΄ αυτό θα πρέπει να κάνετε τακτικά εξετάσεις αίματος όταν τα παίρνετε.

Αντιφλεγμονώδη φάρμακα: Σε αυτά περιλαμβάνονται η ασπιρίνη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (NSAIDs), όπως η ιμποπρουφένη. Παρόλο που τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα έχουν αποτέλεσμα, η μακροχρόνια χρήση τους μπορεί να δημιουργήσει στομαχικές διαταραχές, όπως έλκη και αιμορραγίες, και πιθανόν καρδιακά προβλήματα. Γι’ αυτό και στη συσκευασία τους φέρουν πλέον προειδοποίηση για αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων (όπως έμφραγμα και εγκεφαλικό) και γαστρεντερικής αιμορραγίας.

Αντιελονοσιακά φάρμακα: Στην κατηγορία αυτών των φαρμάκων ανήκουν η υδροξυχλωροκίνη (Plaquenil) και η σουλφασαλαζίνη (Azulfidine), και χορηγούνται συνήθως σε συνδυασμό με τη μεθοτρεξάτη. Μπορεί να χρειαστούν εβδομάδες ή και μήνες πριν διαπιστώσετε οποιαδήποτε βελτίωση από τη χρήση των φαρμάκων αυτών.

Κορτικοστεροειδή: Τα φάρμακα αυτά έχουν πολύ καλό αποτέλεσμα στην αντιμετώπιση του πρηξίματος και της φλεγμονής των αρθρώσεων. Εξαιτίας όμως των ενδεχόμενων μακροπρόθεσμων παρενεργειών, τα κορτικοστεροειδή θα πρέπει να λαμβάνονται μόνο για σύντομο χρονικό διάστημα και στη χαμηλότερη δυνατή δοσολογία.

Αναστολείς της κυκλοοξυγενάσης 2 (COX-2): Τα φάρμακα αυτά μπλοκάρουν ένα ένζυμο που είναι υπεύθυνο για τη δημιουργία φλεγμονής, το COX-2. Αυτή η σειρά φαρμάκων στην αρχή κατατασσόταν στα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, αλλά με λιγότερες στομαχικές διαταραχές. Ωστόσο, πολυάριθμες αναφορές για εμφράγματα και εγκεφαλικά ανάγκασαν τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων να επαναξιολογήσει τους κινδύνους σε σχέση με τα πλεονεκτήματα των αναστολέων COX-2. To Celecoxib (Celebrex) εξακολουθεί να διατίθεται αλλά φέρει ισχυρή προειδοποίηση και σύσταση να συνταγογραφείται στη χαμηλότερη δυνατή δοσολογία και για το μικρότερο δυνατό διάστημα. Ρωτήστε τον γιατρό σας για το κατά πόσον αυτή η κατηγορία φαρμάκων είναι κατάλληλη για την περίπτωσή σας.

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΤΕΣ

Ειδικοί τροποποιητές των λευκών αιμοσφαιρίων: Οι θεραπείες αυτές καταπολεμούν αποτελεσματικά τη φλεγμονή. Περιλαμβάνουν τα:

• Οrencia (Αbatacept) – Χορηγείται υποδόρια ή ενδοφλέβια μια φορά τον μήνα. Μειώνει τον αριθμό των Τ- λεμφοκυττάρων (μια μορφή λευκών αιμοσφαιρίων).
• Rixutan (rituximab) – Xoρηγούμενο υποδόρια ή ενδοφλέβια δύο φορές τον χρόνο, μειώνει τον αριθμό των Β-λεμφοκυττάρων (μια άλλη μορφή λευκών αιμοσφαιρίων).

Αναστολείς των αυξητικών παραγόντων των καρκινικών κυττάρων (TNF): Αυτή η σειρά φαρμάκων μπλοκάρει μια πρωτεΐνη στο σώμα που ενέχεται στη δημιουργία φλεγμονής. Χορηγούνται υποδόρια ή ενδοφλέβια. Περιλαμβάνει τα:

• adalimumab (Humira)
• etanercept (Enbrel)
• infliximab (Remicade)

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Ορισμένες φορές χρειάζεται χειρουργική επέμβαση για την ανασύσταση μιας άρθρωσης που έχει υποστεί εκτεταμένη βλάβη. Η επέμβαση μπορεί να ανακουφίσει από τον πόνο της άρθρωσης, να διορθώσει τις παραμορφώσεις και να βελτιώσει - στον βαθμό που αυτό είναι δυνατό - τη λειτουργικότητα της άρθρωσης. Οι πιο επιτυχημένες επεμβάσεις είναι αυτές που πραγματοποιούνται στα γόνατα και τα ισχία. Η πρώτη χειρουργική θεραπεία είναι η υμενεκτομή (αφαίρεση αρθρικού υμένα).

Πολύ αργότερα, εναλλακτική λύση αποτελεί η ολική αντικατάσταση της άρθρωσης με πρόσθεση τεχνητού μέλους. Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις, η ολική αντικατάσταση του γόνατου ή του ισχίου μπορεί να σηματοδοτήσει τη διαφορά μεταξύ της απόλυτης εξάρτησης από άλλους και της αυτοεξυπηρέτησης μέσα στο σπίτι.

ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Ασκήσεις εύρους κινήσεων και εξατομικευμένο πρόγραμμα ασκήσεων που θα υποδειχτεί από φυσικοθεραπευτή μπορεί να επιβραδύνει την απώλεια της λειτουργικότητας της άρθρωσης. Τεχνικές προστασίας της άρθρωσης, ζεστά και κρύα επιθέματα, νάρθηκες και ορθωτικά βοηθήματα για την στήριξη και ευθυγράμμιση των αρθρώσεων μπορεί επίσης να είναι χρήσιμα. Μερικές φορές οι φυσικοθεραπευτές χρησιμοποιούν ειδικά μηχανήματα για τη διοχέτευση μεγάλης θερμότητας ή ηλεκτρικής διέγερσης για την ελάττωση του πόνου και τη βελτίωση της κινητικότητας της άρθρωσης.

Οι φυσικοθεραπευτές εργασίας μπορούν να κατασκευάσουν νάρθηκες για το χέρι ή τον καρπό και να σας εκπαιδεύσουν πώς να προστατεύετε και να χρησιμοποιείτε τις αρθρώσεις σας που έχουν προσβληθεί από αρθρίτιδα. Δείχνουν επίσης στους ασθενείς πώς να ανταποκρίνονται καλύτερα στα καθημερινά τους καθήκοντα στη δουλειά και στο σπίτι, παρά τους περιορισμούς που τους επιβάλλει η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Συνιστώνται επίσης συχνές περίοδοι ανάπαυσης μεταξύ δραστηριοτήτων, καθώς και 8-10 ώρες ύπνος κάθε βράδυ.
Ομάδες στήριξης

Για πρόσθετες πληροφορίες και πηγές ενημέρωσης, αναζητήστε ομάδες στήριξης για τους πάσχοντες από αρθρίτιδα.


Πρόγνωση

Πρέπει να κάνετε τακτικά εξετάσεις αίματος και ούρων για να διαπιστώνετε αν τα φάρμακα που λαμβάνετε είναι αποτελεσματικά αλλά και για τυχόν παρενέργειες από αυτά.

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα διαφέρει από άτομο σε άτομο. Tα άτομα με ρευματοειδή παράγοντα, αντισώματα αντι-CCP ή οζίδια κάτω από το δέρμα φαίνεται ότι πάσχουν από τη σοβαρότερη μορφή της ασθένειας. Επίσης τα άτομα που αναπτύσσουν ρευματοειδή αρθρίτιδα σε μικρότερες ηλικίες είναι πιθανότερο να δουν επιδείνωση στην υγεία τους πιο γρήγορα.

Πολλοί πάσχοντες από ρευματοειδή αρθρίτιδα εργάζονται κανονικά. Ωστόσο, μετά από πολλά χρόνια, περίπου το 10% από τους πάσχοντες αποκτά σοβαρή αναπηρία σε βαθμό που είναι αδύνατο να εκτελέσουν απλές καθημερινές συνήθειες, όπως το πλύσιμο, το ντύσιμο και το φαγητό.

Στο παρελθόν, ο μέσος όρος προσδόκιμου ζωής για τους πάσχοντες από αρθρίτιδα θα ήταν μειωμένο κατά 3-7 χρόνια. Εκείνοι που έπασχαν από σοβαρή μορφή της ασθένειας θα πέθαιναν 10-15 χρόνια νωρίτερα από το αναμενόμενο. Ωστόσο, καθώς η θεραπεία για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα έχει σημειώσει πρόοδο, οι σοβαρές αναπηρίες και οι απειλητικές για τη ζωή επιπλοκές έχουν μειωθεί σημαντικά και πολλοί άνθρωποι απολαμβάνουν σχετικά ομαλή ζωή.


Επιπλοκές

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα δεν είναι μόνο μια ασθένεια καταστροφική για τις αρθρώσεις. Μπορεί να επηρεάσει σχεδόν όλα τα όργανα.

Μια επιπλοκή που μπορεί να αποτελέσει απειλή για τη ζωή είναι όταν τα οστά της αυχενικής μοίρας χάσουν την ευστάθειά τους, ως αποτέλεσμα ρευματοειδούς αρθρίτιδας.

Η ρευματοειδής αγγειΐτιδα (φλεγμονή των αιμοφόρων αγγείων) είναι μια επίσης απειλητική για τη ζωή επιπλοκή της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Μπορεί να οδηγήσει σε δερματικά έλκη και μολύνσεις, αιμορραγικά στομαχικά έλκη και διαταραχές στα νεύρα που προκαλούν πόνο, μούδιασμα ή ‘μυρμήγκιασμα’. Η αγγειΐτιδα μπορεί επίσης να προσβάλει τον εγκέφαλο, τα νεύρα και την καρδιά, με επακόλουθο εγκεφαλικό, έμφραγμα, ή καρδιακή ανεπάρκεια.

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα προκαλεί διόγκωση του εξωτερικού υμένα της καρδιάς (περικαρδίτιδα) και άλλες επιπλοκές σε σχέση με την καρδιά. Μπορεί επίσης να εκδηλωθεί φλεγμονή του μυοκαρδίου, που ονομάζεται μυοκαρδίτιδα. Και οι δύο αυτές παθήσεις μπορεί να οδηγήσουν σε καρδιακή ανεπάρκεια.

Η θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας μπορεί να έχει σοβαρές παρενέργειες. Αν διαπιστώσετε οποιαδήποτε παρενέργεια, απευθυνθείτε αμέσως στον γιατρό σας.


Πότε να απευθυνθείτε στον γιατρό σας

Απευθυνθείτε στον γιατρό σας αν νομίζετε ότι παρουσιάζετε συμπτώματα ρευματοειδούς αρθρίτιδας.


Πρόληψη

Δεν υπάρχει γνωστός τρόπος πρόληψης της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Ωστόσο, είναι συχνά πιθανόν να αποφευχθεί περαιτέρω βλάβη των αρθρώσεων με την έγκαιρη θεραπεία.

Διακόψτε το κάπνισμα. Οι έρευνες δείχνουν ότι ο κίνδυνος εκδήλωσης ρευματοειδούς αρθρίτιδας είναι σχεδόν διπλάσιος στους ενεργούς καπνιστές από ότι στους μη καπνιστές.

Επειδή η ρευματοειδής αρθρίτιδα προκαλεί επιπλοκές στα μάτια, οι πάσχοντες από αυτήν πρέπει να τα ελέγχουν τακτικά.