Ορισμός

Ο καρκίνος του μαστού είναι ένας καρκίνος που ξεκινά από τους ιστούς του μαστού.

Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι του καρκίνου του μαστού:

• Το πορογενές καρκίνωμα αρχίζει από τα κύτταρα των γαλακτοφόρων πόρων που μεταφέρουν το γάλα από τον μαστό στη θηλή. Οι περισσότεροι καρκίνοι είναι αυτής της μορφής.
• Το λοβιακό καρκίνωμα αρχίζει από τα αδενικά κύτταρα των λοβίων, που παράγουν το γάλα.

Σε σπάνιες περιπτώσεις, ο καρκίνος μπορεί να ξεκινήσει από άλλα σημεία του μαστού.

Οι περισσότεροι καρκίνοι του μαστού είναι ευαίσθητοι στην οιστρογόνο ορμόνη. Αυτό σημαίνει ότι τα οιστρογόνα συμβάλλουν στην ανάπτυξη ενός όγκου. Ένας τέτοιος καρκίνος ονομάζεται καρκίνος θετικός για οιστρογονικούς υποδοχείς ή ΕR θετικός καρκίνος.

Ορισμένες γυναίκες πάσχουν από αυτό που ονομάζεται HER-2 θετικός καρκίνος του μαστού. Ο HER-2 θετικός καρκίνος του μαστού αναφέρεται σε ένα γονίδιο που βοηθά τα κύτταρα να αναπτυχθούν, να διαιρεθούν και να αυτοθεραπευθούν. Όταν έχουν πολλά αντίγραφα αυτού του γονιδίου, τα κύτταρα – συμπεριλαμβανομένων των καρκινικών – αναπτύσσονται ταχύτερα. Οι ειδικοί πιστεύουν πως οι γυναίκες με ΗΕR-2 θετικό καρκίνο πάσχουν από μια πιο επιθετική νόσο και διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο επανεμφάνισης από άλλες που πάσχουν από διαφορετικό τύπο.


Εναλλακτικές ονομασίες

Μαστός – καρκίνος, Καρκίνωμα – Πορογενές, Καρκίνωμα - Λοβιακό


Αίτια, συχνότητα εμφάνισης και παράγοντες κινδύνου

Με την πάροδο των ετών, 1 στις 8 γυναίκες θα διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού.

Παράγοντες κινδύνου που δεν μπορείτε να επηρεάσετε είναι:

• Ηλικία και φύλο – Ο κίνδυνος να αναπτύξετε καρκίνο του μαστού αυξάνεται καθώς μεγαλώνετε. Η πλειονότητα των προχωρημένων καρκίνων του μαστού βρίσκεται σε γυναίκες πάνω από τα 50. Οι γυναίκες έχουν 100 φορές περισσότερες πιθανότητες από τους άντρες να πάθουν καρκίνο του μαστού.
• Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού – Είναι πιθανό να διατρέχετε μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο του μαστού αν έχετε στενό/ή συγγενή που έπασχε από καρκίνο του μαστού, της μήτρας, των ωοθηκών ή του παχέος εντέρου. Περίπου 20-30% των γυναικών με καρκίνο του μαστού έχουν οικογενειακό ιστορικό της ασθένειας.
• Γονίδια – Ορισμένοι άνθρωποι διαθέτουν γονίδια που τους κάνουν πιο ευάλωτους στην ανάπτυξη καρκίνου του μαστού. Τα συνηθέστερα ατελή γονίδια είναι τα γονίδια BRCA1 και ΒRCA2. Τα γονίδια αυτά παράγουν την πρωτεΐνη που σας προστατεύει από τον καρκίνο. Αλλά αν ένας από τους γονείς σας σάς μεταβιβάσει ένα ατελές γονίδιο, διατρέχετε μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο του στήθους. Οι γυναίκες με ένα τέτοιο γονίδιο έχουν ένα ποσοστό που φθάνει το 80% να προσβληθούν από καρκίνο του μαστού κάποια στιγμή στη ζωή τους.
• Έμμηνος ρύση – Οι γυναίκες με πρώιμη περίοδο (πριν την ηλικία των 12) ή καθυστερημένη εμμηνόπαυση (μετά τα 55) διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο του μαστού.

Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι:

• Κατανάλωση αλκοόλ – Περισσότερα από 1-2 ποτήρια αλκοόλ ημερησίως μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού.
• Τοκετός – Οι γυναίκες που δεν έχουν γεννήσει ή που γέννησαν μετά τα 30 έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να πάθουν καρκίνο του μαστού. Η εγκυμοσύνη περισσότερες από μία φορές ή η εγκυμοσύνη σε μικρή ηλικία, μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού.
• Θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (HRT) – Εχετε περισσότερες πιθανότητες να πάθετε καρκίνο του μαστού αν κάνατε ορμονοθεραπεία για αρκετά χρόνια. Πολλές γυναίκες καταφεύγουν στην ορμονοθεραπεία για να μειώσουν τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης.
• Παχυσαρκία – Η παχυσαρκία έχει συνδεθεί με τον καρκίνο του μαστού αν και αυτή η σύνδεση είναι αμφιλεγόμενη. Η θεωρία υποστηρίζει ότι οι παχύσαρκες γυναίκες παράγουν περισσότερα οιστρογόνα, που ευνοούν την ανάπτυξη καρκίνου του μαστού.
• Ακτινοβολία – Αν έχετε ως παιδί ή ως έφηβος, υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία στον θώρακα για την αντιμετώπιση καρκίνου, έχετε σημαντικά μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξετε καρκίνο του μαστού. Οσο πιο μικρός δε κατά την περίοδο της ακτινοθεραπείας τόσο μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχετε – ιδιαίτερα αν η ακτινοβολία δόθηκε σε κορίτσι του οποίου το στήθος βρισκόταν στην ανάπτυξη.

Εμφυτεύματα στήθους, χρήση ανθιδρωτικών και σουτιέν με μπανέλες δεν αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού. Δεν υπάρχουν ενδείξεις για ευθεία σύνδεση του καρκίνου του μαστού με τα παρασιτοκτόνα.



Συμπτώματα

Ο καρκίνος του μαστού στα πρώτα στάδια συνήθως δεν δίνει συμπτώματα. Για τον λόγο αυτό είναι σημαντικές οι προληπτικές εξετάσεις. Καθώς ο καρκίνος αναπτύσσεται, στα συμπτώματα περιλαμβάνονται:

• Ύποπτο ογκίδιο στον μαστό ή στη μασχάλη που είναι σκληρό, ανομοιογενές στις άκρες και συνήθως ανώδυνο.
• Αλλαγή στο μέγεθος, στο σχήμα, ή στην υφή του μαστού ή της θηλής – για παράδειγμα μπορεί να παρατηρήσετε ρυτιδώματα, εξογκώματα ή βαθουλώματα (όψη φλούδας πορτοκαλιού).
• Αποβολή υγρού από τη θηλή – μπορεί να είναι αίμα, διαφανές ή κίτρινο υγρό, ή πρασινωπό υγρό που μοιάζει με πύον.

Και οι άντρες παθαίνουν καρκίνο του μαστού. Στα συμπτώματα περιλαμβάνονται ψηλαφούμενο ύποπτο ογκίδιο ή πόνος και ευαισθησία του μαστού.

Στα συμπτώματα προχωρημένου καρκίνου περιλαμβάνονται:

• Πόνοι στα οστά
• Πόνος στο στήθος ή δυσφορία
• Δερματικές εξελκώσεις
• Πρήξιμο στο χέρι (από τη μεριά του μαστού που έχει προσβληθεί)
• Απώλεια βάρους

Ενδείξεις και εξετάσεις

Ο γιατρός θα ρωτήσει για τα συμπτώματα που παρουσιάζετε και για το οικογενειακό ιστορικό σας και θα σας εξετάσει κλινικά, στους μαστούς, τις μασχάλες, τον λαιμό και τον θώρακα.

Πρόσθετες εξετάσεις:

• Μαστογραφία που βοηθά στην αναγνώριση του ύποπτου ογκιδίου στον μαστό
• Μαγνητική τομογραφία του μαστού για την καλύτερη ταυτοποίηση του ογκιδίου
• Υπερηχογράφημα μαστού που δείχνει αν το ογκίδιο είναι συμπαγές ή περιέχει υγρό
• Βιοψία του μαστού, παρακέντηση, μερική ή ολική αφαίρεση του ογκιδίου για εργαστηριακή εξέταση από ειδικό
• Αξονική τομογραφία
• Βιοψία λεμφαδένα φρουρού
• Σπινθηρογράφημα

Αν ο γιατρός σας διαγνώσει καρκίνο του μαστού, θα χρειαστούν περαιτέρω εξετάσεις προκειμένου να διαπιστωθεί αν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί. Η διαδικασία αυτή λέγεται σταδιοποίηση. Η σταδιοποίηση βοηθά στον προσδιορισμό του είδους της θεραπείας και της παρακολούθησης και σας δίνει κάποια ιδέα για το τι να περιμένετε στο μέλλον.

Τα στάδια των καρκίνων του μαστού κυμαίνονται από 0 έως ΙV (0 – 4). Ο καρκίνος του μαστού που δεν έχει εξαπλωθεί ονομάζεται πορογενές καρκίνωμα in situ (DCIS) ή μη διηθητικός καρκίνος μαστού. Αν εξαπλωθεί, ο καρκίνος ονομάζεται διηθητικός καρκίνος του μαστού. Όσο πιο υψηλό το στάδιο, τόσο πιο προχωρημένος ο καρκίνος.



Θεραπεία

Η θεραπεία εξαρτάται από πολλούς παράγοντες: τον τύπο και το στάδιο του καρκίνου, αν ο καρκίνος είναι ευαίσθητος σε ορισμένες ορμόνες και αν ο καρκίνος παράγει αυξημένο αριθμό ενός γονιδίου που ονομάζεται HER2/neu.

Γενικά, στις θεραπείες του καρκίνου περιλαμβάνονται:

• Χημειοθεραπευτικά φάρμακα που καταστρέφουν τα καρκινικά κύτταρα
• Ακτινοθεραπεία που καταστρέφει τους καρκινικούς ιστούς
• Χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση των καρκινικών ιστών ή των όγκων, μαστεκτομή για την αφαίρεση μέρους ή ολόκληρου του μαστού και πιθανόν των γειτονικών ιστών.

Άλλες θεραπείες:

• Ορμονική θεραπεία που μπλοκάρει την παραγωγή ορμονών που συμβάλλουν στην ανάπτυξη όγκων
• Στοχευμένη θεραπεία στην ανάπτυξη και λειτουργία των καρκινικών κυττάρων

Μια νέα σειρά φαρμάκων που ονομάζονται αναστολείς αρωματάσης, όπως η εξεμεστάνη, έχει αποδειχτεί ότι αποδίδουν το ίδιο αν όχι καλύτερα από την ταμοξιφένη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με καρκίνο του μαστού.

Η στοχευόμενη θεραπεία, που ονομάζεται και βιολογική θεραπεία, είναι ένας νεότερος τύπος θεραπεία του καρκίνου.

Η θεραπεία του καρκίνου μπορεί να είναι τοπική ή συστημική.

• Οι τοπικές θεραπείες εφαρμόζονται μόνο στην πάσχουσα περιοχή. Η ακτινοθεραπεία και η χειρουργική επέμβαση είναι μορφές τοπικής θεραπείας.
• Οι συστημικές θεραπείες επηρεάζουν ολόκληρο το σώμα. Η χημειοθεραπεία είναι μια μορφή συστημικής θεραπείας.

Οι περισσότερες γυναίκες καταφεύγουν σε συνδυασμό θεραπειών. Για γυναίκες που βρίσκονται στα στάδια Ι, ΙΙ και ΙΙΙ καρκίνου του μαστού, o κύριος στόχος είναι να θεραπεύσουν τον καρκίνο και να προλάβουν την επανεμφάνισή του. Για γυναίκες στο στάδιο ΙV καρκίνου, ο στόχος είναι να υποχωρήσουν τα συμπτώματα και να παραταθεί η ζωή τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο καρκίνος στο στάδιο ΙV δεν μπορεί να θεραπευθεί.

• Στάδια Ο και πορογενές καρκίνωμα in situ (CDIS) – Αφαίρεση του όγκου συν ακτινοθεραπεία ή μαστεκτομή είναι η βασική θεραπεία. Υπάρχει κάποια διχογνωμία ως προς την αποτελεσματικότερη θεραπεία του πορογενούς καρκινώματος in situ.
• Στάδια Ι και ΙΙ – Αφαίρεση του όγκου συν ακτινοθεραπεία με μερική αφαίρεση λεμφαδένων είναι η βασική θεραπεία. Η ορμονοθεραπεία, η χημειοθεραπεία και η βιολογική θεραπεία μπορεί να ακολουθήσουν τη χειρουργική επέμβαση.
• Στάδιο ΙΙΙ – Η θεραπεία περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση που ακολουθείται πιθανόν από χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία και βιολογική θεραπεία.
• Στάδιο IV – Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση, ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία ή συνδυασμό αυτών των θεραπειών.

Όλες οι γυναίκες θα πρέπει να εξακολουθήσουν να κάνουν εξετάσεις αίματος, μαστογραφία και άλλες εξετάσεις για έλεγχο μετά τη θεραπεία.


Πρόγνωση

Το πόσο καλά θα πάτε μετά την θεραπεία για καρκίνο του μαστού εξαρτάται από πολλά πράγματα. Όσο πιο προχωρημένος ο καρκίνος τόσο πιο δυσοίωνη η εξέλιξη.

Η 5ετής επιβίωση αναφέρεται σε ασθενείς που ζουν τουλάχιστον 5 χρόνια μετά την εμφάνιση του καρκίνου. Σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία το ποσοστό της 5ετούς επιβίωσης για τα άτομα που προσβλήθηκαν από καρκίνο του μαστού και υποβλήθηκαν στην ενδεδειγμένη θεραπεία, έχει ως εξής:

• 100% για το στάδιο 0
• 100% για το στάδιο Ι
• 92% για το στάδιο ΙΙΑ
• 81% για το στάδιο ΙΙΒ
• 67% για το στάδιο ΙΙΙΑ
• 54% για το στάδιο ΙΙΙΒ
• 20% για το στάδιο ΙV

Επιπλοκές

Οι νέες βελτιωμένες θεραπείες βοηθούν τα άτομα με καρκίνο του μαστού να ζήσουν περισσότερο από ποτέ. Ωστόσο, ακόμα και με τη θεραπεία, ο καρκίνος του μαστού μπορεί να κάνει μετάσταση σε άλλα όργανα του σώματος. Μερικές φορές, ο καρκίνος επιστρέφει ακόμα κι αν ολόκληρος ο όγκος έχει αφαιρεθεί και οι γειτονικοί λεμφαδένες έχουν βρεθεί καθαροί.

Οι παρενέργειες ή επιπλοκές από τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού δεν είναι σπάνιες. Για παράδειγμα, η ακτινοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει πρήξιμο στο στήθος και πόνους στη γύρω περιοχή. Ρωτήστε τον γιατρό σας για τις παρενέργειες που μπορεί να έχετε κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

Πότε να απευθυνθείτε στον γιατρό σας

Επισκεφθείτε τον γιατρό σας αν:

• Ψηλαφείτε ένα ύποπτο ογκίδιο στον μαστό ή τη μασχάλη
• Είστε γυναίκα 40 ετών και άνω και δεν κάνατε μαστογραφία τον τελευταίο χρόνο
• Είστε γυναίκα 35 ετών και άνω και έχετε μητέρα ή αδελφή με καρκίνο του μαστού, ή έχετε ήδη προσβληθεί από καρκίνο του μαστού, της μήτρας, των ωοθηκών ή του παχέος εντέρου.
• Δεν ξέρετε πώς γίνεται ή χρειάζεστε βοήθεια για να μάθετε να κάνετε αυτοεξέταση

Πρόληψη

Πολλοί παράγοντες κινδύνου – όπως γονιδιακοί και οικογενειακό ιστορικό – δεν μπορούν να ελεγχθούν. Ωστόσο, η υγιεινή διατροφή και μερικές αλλαγές στον τρόπο ζωής σας, μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο να πάθετε καρκίνο γενικά.
Ο καρκίνος του μαστού θεραπεύεται ευκολότερα και είναι συχνά ιάσιμος αν διαγνωστεί εγκαίρως.

Η έγκαιρη διάγνωση προϋποθέτει:

• Τακτική αυτοεξέταση (ψηλάφηση)
• Κλινική εξέταση των μαστών από εξειδικευμένο γιατρό
• Μια πρώτη μαστογραφία ως μέτρο σύγκρισης για τις επόμενες

Οι περισσότεροι ειδικοί συνιστούν στις γυναίκες 20 ετών και άνω να κάνουν αυτοεξέταση μια φορά τον μήνα, την πρώτη βδομάδα μετά από την περίοδο.

Οι γυναίκες ηλικίας μεταξύ 20 και 39 θα πρέπει να υποβάλλονται σε κλινική εξέταση τουλάχιστον μια φορά κάθε 3 χρόνια.
Μετά την ηλικία των 40:

• Οι γυναίκες μετά τα 40 θα πρέπει να κάνουν μαστογραφία κάθε 1-2 χρόνια, ανάλογα με την ομάδα κινδύνου που ανήκουν. Οι γυναίκες θα πρέπει να απευθύνονται αμέσως στον γιατρό τους αν παρατηρήσουν οποιαδήποτε αλλαγή στους μαστούς τους, ασχέτως αν κάνουν ή όχι τακτικά αυτοεξέταση.
• Οι γυναίκες μετά τα 40 πρέπει απαραιτήτως να υποβάλλονται σε έλεγχο μαστών από τον γιατρό τους

Η μαστογραφία είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του μαστού.

Ορισμένες γυναίκες που ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου για καρκίνο του μαστού μπορεί να χρειάζονται και μια μαγνητική τομογραφία εκτός από την ετήσια μαστογραφία. Ρωτήστε τον γιατρό σας αν χρειάζεστε μαγνητική τομογραφία.

Οι απεικονιστικές εξετάσεις για τον καρκίνο του μαστού έχουν προκαλέσει πολλή συζήτηση και αμφισβήτηση. Κάθε γυναίκα χρειάζεται μια νηφάλια και ουσιαστική συζήτηση με τον γιατρό της, διαβάζοντας και διερευνώντας παράλληλα από μόνη της, ώστε να αποφασίσει αν η μαστογραφία είναι κατάλληλη για εκείνη.

Το Tamoxifen εγκρίνεται για την πρόληψη από τον καρκίνο του μαστού σε γυναίκες ηλικίας 35 και άνω, που ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου.

Οι γυναίκες που ανήκουν σε ομάδα πολύ υψηλού κινδύνου μπορούν να εξετάσουν την εκδοχή της προληπτικής μαστεκτομής, της αφαίρεσης δηλαδή των μαστών χειρουργικά. Πιθανές υποψήφιοι για μαστεκτομή είναι οι γυναίκες εκείνες που έχουν ήδη υποβληθεί σε αφαίρεση του ενός μαστού λόγω καρκίνου, γυναίκες με βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό και άτομα με γονιδιακές ή κληρονομικές διαταραχές που αυξάνουν τον κίνδυνο προσβολής από καρκίνο του μαστού.