Ορισμός

Η ανεμοβλογιά αποτελεί μια από τις πιο κλασσικές παιδικές ασθένειες. Ένα παιδί ή κι ένας ενήλικας που πάσχει από ανεμοβλογιά, μπορεί να παρουσιάσει εκατοντάδες φυσαλίδες γεμάτες με υγρό, που προκαλούν κνησμό και οι οποίες, μετά τη ρήξη τους σχηματίζουν εφελκίδες / εσχάρες. Η ανεμοβλογιά οφείλεται σε ιό.

Ο ιός που προκαλεί την ανεμοβλογιά ονομάζεται varicella – zoster κι ανήκει στην οικογένεια των ερπητοϊών. Ο ίδιος ιός προκαλεί επίσης τον έρπητα ζωστήρα στους ενήλικες.


Εναλλακτικοί ορισμοί

Varicella (ανεμοβλογιά)


Αίτια, συχνότητα και παράγοντες κινδύνου

Ένα τυπικό σενάριο είναι ένα νεαρό παιδί καλυμμένο με φυσαλίδες / φλύκταινες σε όλο του το σώμα και να απουσιάζει από το σχολείο για μία εβδομάδα. Κατά το πρώτο ήμισυ της εβδομάδος, το παιδί αισθάνεται δυσφορία λόγω του έντονου κνησμού, ενώ το δεύτερο ήμισυ της εβδομάδος, αισθάνεται δυσφορία από πλήξη! Μετά την εισαγωγή κι ένταξη του εμβολίου κατά της ανεμοβλογιάς στην παιδική ηλικία, η ανεμοβλογιά, στην κλασσική της μορφή, έχει πάψει να θεωρείται πολύ συχνή πάθηση.

Η μετάδοση της ανεμοβλογιάς γίνεται πάρα πολύ εύκολα. Μπορείτε να προσβληθείτε από τον ιό, ακόμη και με μια απλή ψηλάφηση του υγρού των φυσαλίδων της ανεμοβλογιάς ή με τη κοντινή / στενή επαφή με άτομο που πάσχει από ανεμοβλογιά μέσω των μικροσταγονιδίων του βήχα ή του φταρνίσματος. Το εμβόλιο προλαμβάνει συνήθως την εξέλιξη της νόσου ολοκληρωτικά ή προκαλεί μόνο ήπια εκδήλωσή της. Ακόμη και οι ασθενείς όμως με ήπια συμπτώματα, μεταδίδουν τον ιό.

Μετά την προσβολή ατόμου από τον ιό, οι φυσαλίδες κάνουν την εμφάνισή τους 21 ημέρες αργότερα, ενώ ο ίδιος ο ιός γίνεται μεταδοτικός 1 – 2 ημέρες προτού την εμφάνιση των φυσαλίδων. Παραμένει να είναι μεταδοτικός για όσο διάστημα παρουσιάσει φυσαλίδες που δεν έχουν ακόμη εσχαροποιηθεί.

Οι περισσότερες περιπτώσεις ανεμοβλογιάς παρουσιάζονται σε παιδιά ηλικίας κάτω των 10 ετών. Η νόσος έχει συνήθως ήπια εκδήλωση, αν και δεν αποκλείεται σε μεμονωμένες περιπτώσεις, η εμφάνιση σοβαρών επιπλοκών. Οι ενήλικες και τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, παρουσιάζουν πιο έντονη κλινική εικόνα, απ’ ότι τα μικρά παιδιά.

Παιδιά των οποίων, η μητέρα τους έχει νοσήσει από ανεμοβλογιά στο παρελθόν ή της έχει χορηγηθεί το εμβόλιο κατά της ανεμοβλογιάς, διατρέχουν ελάχιστες πιθανότητες προσβολής από τον ιό, κατά το πρώτο έτος της ηλικίας τους. Ακόμη κι αν προσβληθούν, η νόσος λαμβάνει πολύ ήπια μορφή. Αυτό συμβαίνει γιατί τα αντισώματα της μητέρας τους παίζουν προστατευτικό ρόλο και στον δικό τους οργανισμό (μεταφορά αντισωμάτων από μητέρα σε έμβρυο). Όσον αφορά, όμως τα παιδιά κάτω του ενός έτους, των οποίων η μητέρα ουδέποτε νόσησε από ανεμοβλογιά, ούτε κι εμβολιάστηκε, διατρέχουν κίνδυνο (σε περίπτωση προσβολής τους) να παρουσιάσουν πολύ βαριά κλινική εικόνα.

Ανεμοβλογιά με βαριά συμπτωματολογία, παρουσιάζεται πιο συχνά σε παιδιά με δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα κάποιας σοβαρής ασθένειας ή φαρμακευτικής αγωγής με χημειοθεραπευτικά σκευάσματα ή στεροειδή.

Συμπτώματα

Τα περισσότερα παιδιά με ανεμοβλογιά υποδύονται μια παθολογική κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από πυρετό, κεφαλαλγία, κοιλιακό άλγος ή απώλεια όρεξης για μια περίοδο 1 – 2 ημερών προ της εμφάνιση των κλασικών φυσαλίδων με ερυθρά βάση. Τα συμπτώματα αυτά παραμένουν και μετά τις φυσαλίδες για 2 με 4 ημέρες.

Η πλειοψηφία των παιδιών αναπτύσσουν 250 – 500 μικρές, κνησμώδες, γεμάτες υγρό φυσαλίδες που επικάθονται σε ερυθρές κηλίδες του δέρματος.

• Οι φυσαλίδες εμφανίζονται πρώτα στο πρόσωπο, τον κορμό και το τριχωτό της κεφαλής και στη συνέχεια εξαπλώνονται και στο υπόλοιπο σώμα. Η εμφάνιση των κλασικών αυτών φυσαλίδων στο τριχωτό της κεφαλής, επιβεβαιώνει τη διάγνωση.
• Μετά από 1 με 2 ημέρες, οι φυσαλίδες μετατρέπονται σε φλύκταινες και στη συνέχεια ξεραίνονται. Παράλληλα, νέες εκθύσεις εξανθήματος εμφανίζονται κατά εστίες. Συχνά ανευρίσκονται φυσαλίδες εντός της στοματικής κοιλότητας, του κόλπου και στα βλέφαρα.
• Παιδιά με προϋπάρχουσες δερματικές παθήσεις, όπως έκζεμα, ίσως παρουσιάσουν μέχρι και 1500 φυσαλίδες.

Οι περισσότερες φυσαλίδες απομακρύνονται δίχως να αφήσουν ουλές, εκτός από εκείνες που επιμολύνονται από κάποιο βακτήριο κατά την εκδορά.

Κάποια παιδιά, παρά τον εμβολιασμό τους, εμφανίζουν μια ήπια μορφή ανεμοβλογιάς. Η ανάρρωσή τους όμως είναι πολύ πιο σύντομη κι εμφανίζουν ελάχιστες μόνο φυσαλίδες (λιγότερες από 30). Στα παιδιά αυτά, τίθεται με δυσκολία η διάγνωση, ενώ τα ίδια αποτελούν πηγή μόλυνσης για τους άλλους.

Σημεία και παρα-κλινικές εξετάσεις

Η διάγνωση της ανεμοβλογιάς συνήθως βασίζεται στην εικόνα του κλασικού εξανθήματος και στο ιατρικό ιστορικό του παιδιού. Αιματολογικές εξετάσεις και εξέταση των ίδιων των φυσαλίδων, μπορούν να επιβεβαιώσουν τη διάγνωση, εάν αυτή αμφισβητείται.


Θεραπεία

Τις περισσότερες φορές, αρκεί η εξασφάλιση της άνεσης στα παιδιά, ενώ ο οργανισμός τους αμύνεται κατά της πάθησης. Μπάνια με αλεύρι βρώμης σε χλιαρό νερό παρέχουν μια άνετη φλοιώδη επίστρωση στο δέρμα. Αντισταμινικά δια του στόματος, μειώνουν τον κνησμό, όπως και τοπικές αλοιφές. Κοπή των νυχιών προς αποφυγή επιμολύνσεων και ουλοποιήσεων.

Έχουν παρασκευαστεί ασφαλή αντιϊκά σκευάσματα. Για την καλύτερη δράση τους όμως, η αγωγή πρέπει να χορηγείται από το πρώτο 24ωρο εμφάνισης του εξανθήματος.

• Στην πλειοψηφία των παιδιών, που δεν πάσχουν από κάποια παθολογική κατάσταση και δεν εμφανίζουν βαριά κλινική εικόνα, τα αντιϊκά σκευάσματα δε χορηγούνται. Χορηγούνται αντιθέτως σε ενήλικες κι εφήβους, που διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης βαριάς συμπτωματολογίας, αν κι εφόσον η διάγνωση τεθεί πρώιμα
• Χορηγούνται αντιϊκά σκευάσματα σε εκείνους που πάσχουν από δερματικές παθήσεις (όπως έκζεμα ή πρόσφατο έγκαυμα από ηλιακή ακτινοβολία), από πνευμονολογικές παθήσεις (όπως άσθμα) ή σε εκείνους που προσφάτως βρίσκονταν υπό αγωγή με στεροειδή. Το ίδιο επίσης ισχύει και για όσους ενήλικες ή παιδιά, λαμβάνουν εφ’ όρου ζωής, ασπιρίνη.
• Κάποιοι ιατροί συστήνουν αντιϊκή αγωγή και στα άτομα που βιώνουν στην ίδια οικία με τον προσβληθέντα (ως πρόληψη / αγωγή πιθανής μετάδοσης του ιού) λόγω της στενής επαφής τους, ενώ αν όντως προσβληθούν διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών συμπτωμάτων

ΜΗ ΧΟΡΗΓΗΣΕΤΕ ΑΣΠΙΡΙΝΗ σε άνθρωπο που πιθανολογείται να πάσχει από ανεμοβλογιά. Η λήψη ασπιρίνης έχει ενοχοποιηθεί για μια πολύ σοβαρή κατάσταση που ονομάζεται σύνδρομο Reye. Η ιμπουπροφαίνη επίσης έχει ενοχοποιηθεί για την πρόκληση πολύ σοβαρών δευτεροπαθών λοιμώξεων. Δύναται να χορηγηθεί ακεταμινοφαίνη.

Μέχρι την πλήρη εσχαροποίηση ή ξήρανση των αλλοιώσεων, αποφύγετε να αφήσετε το παιδί σας να παίζει με άλλα παιδιά ή να επιστρέψει στο σχολείο ή εσείς στη δουλειά σας.


Πρόγνωση

Η έκβαση γενικά είναι πολύ καλή σε μη επιπλακείσες περιπτώσεις. Η εγκεφαλίτιδα, η πνευμονία κι άλλες εξωγενείς, εισβολητικές, βακτηριακές λοιμώξεις είναι σοβαρές, αλλά σπάνια, αποτελούν επιπλοκές της ανεμοβλογιάς.

Μετά την πρώτη προσβολή από τη νόσο, ο ιός παραμένει σε ανενεργή μορφή στον οργανισμό σας για όλη σας τη ζωή. Ένας στους 10 ενήλικες, θα εμφανίσει έρπητα ζωστήρα, λόγω της ενεργοποίησης του ιού σε περιόδους άγχους.


Επιπλοκές

• Γυναίκες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αν προσβληθούν, θέτουν το έμβρυο σε κίνδυνο συγγενούς λοιμώξεως
• Τα νεογνά διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης σοβαρής μορφής της νόσου σε περίπτωση προσβολής τους, ενώ η μητέρα τους δεν έχει ανοσία.
• Δευτεροπαθής επιλοίμωξη των φυσαλίδων είναι πιθανή
• Η εγκεφαλίτιδα είναι σοβαρή, αλλά σπάνια επιπλοκή
• Το σύνδρομο Reye, η πνευμονία, η μυοκαρδίτιδα και η παροδική αρθρίτιδα, αποτελούν πιθανές επιπλοκές της ανεμοβλογιάς
• Μπορεί να εμφανιστεί εγκεφαλική αταξία κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης ή και αργότερα. Η πάθηση χαρακτηρίζεται από πολύ ασταθές βάδισμα.

Επικοινωνία με τον οικογενειακό σας ιατρό

Καλέστε τον ιατρό σας αν υποπτεύεστε ότι το παιδί σας έχει προσβληθεί από ανεμοβλογιά ή αν το παιδί σας είναι μεγαλύτερο από 12 μηνών και δεν έχει εμβολιαστεί κατά της νόσου.


Πρόληψη

Επειδή η ανεμοβλογιά μεταφέρεται μέσω του αέρα και είναι άκρως μεταδοτική, είναι πολύ δύσκολο να την αποφύγετε, πριν την εμφάνιση του εξανθήματος. Είναι πολύ πιθανό να προσβληθείτε από τον ιό μέσω άλλου ανθρώπου, για παράδειγμα μέσα σε σούπερ-μάρκετ και να μην γνωρίζει ούτε κι εκείνος ότι πάσχει από ανεμοβλογιά.

Το εμβόλιο κατά της νόσου, αποτελεί μέρος του προκαθορισμένου προγράμματος ανοσοποίησης.

• Στα παιδιά χορηγούνται δύο δόσεις του παραδοσιακού εμβολίου κατά της ανεμοβλογιάς. Η πρώτη δόση γίνεται στην ηλικία των 12 – 15 μηνών και η δεύτερη στην ηλικία των 4 – 6 ετών
• Άτομα άνω των 13 ετών που δεν έχουν εμβολιαστεί ούτε έχουν προσβληθεί από τη νόσο, επίσης λαμβάνουν 2 δόσεις, με διαφορά 4 – 8 εβδομάδων μεταξύ τους

Κατά κανόνα, κανένας εμβολιασμένος ασθενής δεν πρόκειται να παρουσιάσει μέτριας ή σοβαρής μορφής ανεμοβλογιά. Η μειονότητα των παιδιών που εμφανίζουν τη νόσο, παρά τον εμβολιασμό τους, παρουσιάζουν πολύ ήπια συμπτώματα.

Το εμβόλιο κατά της ανεμοβλογιάς, δε χρήζει επαναληπτική χορήγηση κατά τη διάρκεια τα ζωής τους. Υπάρχει ωστόσο παρόμοιο, αλλά όχι αυτούσιο εμβόλιο, που χορηγείτε στην ενηλικίωση, προς μείωση των πιθανοτήτων εμφάνισης του έρπητα ζωστήρα.

Συζητήστε με τον ιατρό σας, για τις επιπλοκές της ανεμοβλογιάς, αν θεωρείται ότι το παιδί σας είναι υψηλού κινδύνου και υποψιάζεστε ότι έχει προσβληθεί. Ίσως απαιτηθούν άμεσα προληπτικά μέτρα. Χορηγώντας το εμβόλιο στα πρώιμα στάδια της προσβολής, ίσως μειωθεί η σοβαρότητα της κλινικής εικόνας.