Ορισμός

Η ηπατίτιδα ονομάζεται η φλεγμονή του ήπατος.


Αίτια, επιπτώσεις και παράγοντες κινδύνου

Αίτια πρόκλησης της νόσου είναι:

• Ιογενείς λοιμώξεις (όπως της ηπατίτιδας Α, Β και C), βακτηριακές ή παρασιτικές
• Βλάβη του ήπατος οφειλόμενη στην κατανάλωση αλκοόλ ή δηλητηριωδών μανιταριών
• Φαρμακευτικά σκευάσματα, όπως η υπερβολική δόση ακεταμινοφαίνης, η οποία μπορεί να επιφέρει το θάνατο
• Ανοσοκύτταρα του οργανισμού που επιτίθενται στο ήπαρ και προκαλούν αυτοάνοση ηπατίτιδα

Υπάρχουν φαρμακευτικά σκευάσματα που μπορούν να προκαλέσουν βλάβη στο ήπαρ. Στα σκευάσματα αυτά περιλαμβάνονται η μεθυλντόπα (χορηγείται σπάνια ως αγωγή της αρτηριακής υπέρτασης), η ισονιαζίδη που χορηγείται ως αγωγή της φυματίωσης, τα αντιεπηλιπτικά σκευάσματα (όπως η βαλπροάτη και η φαινυτοϊνη), η χλωροπρομαζίδη, η αμιοδαρόνη (που χορηγείται ως αγωγή της αρρυθμίας) και κάποια αντιβιοτικά (συμπεριλαμβανομένου της τριμεθοπρίμης – σουλφαμεθοξαζόλης και της ερυθρομικίνης). Αν χρήζει να λάβετε κάποια από αυτά τα σκευάσματα, ο ιατρό σας ενδεχομένως να χρειαστεί να εξετάσει την ηπατική σας λειτουργίας.

Η παθοφυσιολογία του ήπατος οφείλεται επίσης σε κληρονομικές διαταραχές, όπως την κυστική ίνωση και τη νόσο του Wilson, μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από υπέρμετρα υψηλά επίπεδα χαλκού στον οργανισμό (η υπερπληθώρα χαλκού εναποτίθεται στο ήπαρ).

Άλλες αιτίες πρόκλησης της νόσου περιλαμβάνουν:

• Συστηματικό ερυθηματώδη λύκο
• Ρευματοειδή αρθρίτιδα
• Σύνδρομο Sjögren
• Σκληροδερμία
• Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου
• Σπειραματονεφρίτιδα
• Αιμολυτική αναιμία

Η ηπατίτιδα εμφανίζεται υπό τη μορφή σύντομης αποδρομής (οξεία ηπατίτιδα) ή υπό τη μορφή μακρά διάρκειας πάθησης (χρόνια πάθηση). Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προκληθεί εξελισσόμενη ηπατική βλάβη, ηπατική ανεπάρκεια ή ακόμη και καρκίνος του ήπατος.

Ο βαθμός σοβαρότητας της ηπατίτιδας, εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου της αιτίας πρόκλησης της ηπατικής βλάβης και παθοφυσιολογικών καταστάσεων που πιθανόν να συνυπάρχουν. Η ηπατίτιδα Α, για παράδειγμα, χαρακτηρίζεται από ταχεία διάρκεια αποδρομής, χωρίς χρόνιες υπολειπόμενες ηπατικές διαταραχές.

Οι πιο κοινοί παράγοντες κινδύνου είναι:

• Ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών
• Υπερδοσολογία ακεταμινοφαίνης – η δόση που απαιτείται για την πρόκληση ηπατικής βλάβης, δεν απέχει και τόσο από τη συνιστώμενη θεραπευτική δόση. Φροντίστε να λαμβάνετε το συγκεκριμένο σκεύασμα σύμφωνα με τις συνιστώμενες δόσεις που αναγράφονται στην συσκευασία – Συμβουλευτείτε τον ιατρό σας για την ασφαλή δόση που μπορείτε να λάβετε. Στην περίπτωση που πάσχετε από βαριά ηπατική νόσο, ο ιατρός θα σας συστήσει την αποφυγή ορισμένων αντιφλεγμονώδων φαρμάκων
• Συμμετοχή σε επικίνδυνες σεξουαλικές δραστηριότητες (πολλαπλοί ερωτικοί σύντροφοι και σεξουαλικές επαφές χωρίς προστασία)
• Κατανάλωση μολυσμένων τροφών
• Μετακίνηση σε περιοχές, η οποίες έχουν υψηλή συχνότητα κρουσμάτων σε διάφορες παθήσεις
• Διαμονή σε οικοτροφεία ή κέντρα επανένταξης
• Ύπαρξη μέλους της οικογένειας με πρόσφατη λοίμωξη ηπατίτιδος Α
• Χρήση ή κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών
• Δέκτες μεταμόσχευσης οργάνου
• Προσβεβλημένοι του ιού HIV ή πάσχοντες από AIDS
• Λήψη μετάγγισης αίματος πριν το 1990 (ως τότε οι αιματολογικές εξετάσεις διάγνωσης της ηπατίτιδας δεν ήταν διαθέσιμες)
• Νεογνά των οποίων η μητέρα πάσχει από ηπατίτιδας Β ή C (μεταδίδεται μέσω τοκετού)
• Ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, συμπεριλαμβανομένου των οδοντιάτρων λόγω επαφής τους με αίμα
• Απόκτηση τατουάζ

Βλ. επίσης:

• Ηπατίτιδα Α
• Ηπατίτιδα Β
• Ηπατίτιδα C

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα της ηπατίτιδας περιλαμβάνουν:

• Κοιλιακό άλγος ή μετεωρισμό
• Γυναικομαστία στο άρρεν φύλο
• Σκουρόχρωμα ούρα κι αποχρωματισμό κοπράνων
• Κόπωση
• Γενικευμένο κνησμός
• Ίκτερος (κιτρινωπή χροιά δέρματος ή οφθαλμών)
• Απώλεια όρεξης
• Δεκατική πυρετική κίνηση
• Ναυτία κι έμετος
• Απώλεια σωματικού βάρους

Πολλά άτομα που πάσχουν από ηπατίτιδα Β ή C δεν παρουσιάζουν κανένα σύμπτωμα κατά την έναρξη της προσβολής από τη νόσο, αλλά σε δεύτερο χρόνο μπορεί να εμφανίσουν ηπατική δυσλειτουργία. Σε περίπτωση που έχετε κάποιον παράγοντα κινδύνου ηπατίτιδας , οφείλετε να εξετάζεστε περιοδικά.


Σημεία κι εξετάσεις

Κατά τη φυσική εξέταση ο ιατρός θα διαπιστώσει κιτρινωπή χροιά δέρματος, διογκωμένο κι ευαίσθητο ήπαρ ή συλλογή υγρού στην κοιλιακή χώρα (ασκίτης), η οποία μπορεί να επιμολυνθεί.

Μπορούν να διεξαχθούν οι ακόλουθες εξετάσεις:

• Ορολογικές εξετάσεις των ιών της ηπατίτιδας
• Δοκιμασίες ηπατικής λειτουργίας
• Δείκτες ανοσίας
• Υπέρηχος κοιλίας
• Βιοψία ήπατος, ώστε να καθοριστεί η έκταση / σοβαρότητα της βλάβης του ήπατος
• Παρακέντηση, αν υπάρχει συλλογή υγρού στην κοιλιακή χώρα

Θεραπεία

Ο ιατρός θα συζητήσει μαζί σας για τις πιθανές θεραπευτικές αγωγές που μπορείτε να ακολουθήσετε, αναλόγως την αιτιοπαθογένεια της ηπατικής σας νόσου. Σε περίπτωση που έχετε απώλεια σωματικού βάρους, ο ιατρός ίσως σας συστήσει μια διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε θερμίδες.


Πρόγνωση

Η πρόγνωση βασίζεται σε πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου της αιτίας πρόκλησης της ηπατίτιδας, της κλινικής σας εικόνας και παραγόντων που καθιστούν πολύπλοκη τη θεραπεία ή την αποκατάστασή σας. Ωστόσο πολλοί ασθενείς επανέρχονται πλήρως, αν και μπορεί να χρειαστούν αρκετοί μήνες έως ότου το ήπαρ αποκατασταθεί.

Το 80% των περιπτώσεων που πάσχουν από ηπατίτιδα C, εμφανίζουν χρόνια ηπατική νόσο και είναι πολύ πιθανό, να εξελιχθεί σε ηπατική ανεπάρκεια (κίρρωση) ή καρκίνο του ήπατος.


Επιπλοκές

Επιπλοκές αποτελούν η μόνιμη ηπατική βλάβη, η ηπατική ανεπάρκεια ή ο καρκίνος του ήπατος. Άλλες επιπλοκές περιλαμβάνουν την αιφνίδια βακτηριακή περιτονίτιδα (όταν φλεγμαίνει το υγρό που βρίσκεται στην κοιλιακή χώρα) και τους κιρσούς του οισοφάγου που μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρή αιμορραγία.


Επικοινωνία με τον ιατρό σας

Επισκεφθείτε άμεσα τον ιατρό σας ή επισκεφθείτε κάποιο νοσοκομείο, σε περίπτωση που:

• Παρουσιάσετε συμπτώματα που σχετίζονται με την ακεταμινοφαίνη ή άλλα φαρμακευτικά σκευάσματα – ίσως χρειαστεί να υποβληθείτε σε πλύση στομάχου
• Έμετο με παρουσία αίματος
• Έχετε αιματηρά ή πολύ σκουρόχρωμα κόπρανα
• Σύγχυσης ή παραληρήματος

Επικοινωνία με τον ιατρό σας

Καλέστε τον ιατρό σας αν:

• Παρουσιάσετε οποιοδήποτε σύμπτωμα ηπατίτιδας ή έχετε τη υποψία ότι εκτεθήκατε σε ιό της ηπατίτιδας Α, Β ή C
• Έχετε αδύνατη κατακράτηση της προσλαμβανόμενης τροφής λόγω του υπέρμετρου εμέτου. Ίσως χρειαστεί να λάβετε ενδοφλέβια διατροφικά στοιχεία (παρεντερική χορήγηση τροφής)
• Έχετε την αίσθηση πάσχοντος μετά από ταξίδι που πραγματοποιήσατε στην Ασία, την Αφρική, τη νότια ή την κεντρική Αμερική

Πρόληψη

Διατίθενται τα παρακάτω εμβόλια κατά της ηπατίτιδας:

• Το εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Α χορηγείται σε άτομα υψηλού κινδύνου, όπως το νοσηλευτικό προσωπικό οικοτροφείων ή παροχής φροντίδας κατ’ οίκον, υπαλλήλους εργαστηρίων και ταξιδιώτες σε χώρες, στις οποίες υπάρχει αυξημένη συχνότητα ηπατίτιδας. Ενδείκνυται επίσης κατά την παιδική ηλικία, ο προγραμματισμένος εμβολιασμός κατά της ηπατίτιδας Α
• Το εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Β χορηγείται πλέον σε όλα τα βρέφη και τα μη εμβολιασμένα παιδιά κάτω των 18 ετών. Το εμβόλιο διατίθεται σε ενήλικες υψηλού κινδύνου, όπως το ιατρικό προσωπικό, τους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών και τα άτομα με επικίνδυνη σεξουαλική δραστηριότητα

Μια δόση ανοσοσφαιρίνης επίσης αποτελεί πρόληψη της εμφάνιση της λοίμωξης, ακόμη κι αν χορηγηθεί μετά από έκθεση στον ιό:

• Δύναται να χορηγηθεί σύντομα μετά από στενή επαφή (όπως το φίλημα, η κοινή χρήση οικιακών σκευών ή είδη τουαλέτας) με πρόσφατα, εντός των 2 τελευταίων εβδομάδων, διαγνωσμένο ασθενή, ηπατίτιδας Α
• Χορηγείται μαζί με το εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Α, άμεσα μετά τον τοκετό, σε νεογνά των οποίων η μητέρα πάσχει από ηπατίτιδας Β

Άλλα προστατευτικά μέτρα που μπορείτε να λάβετε:

• Αποφύγετε την επαφή με αίμα ή παράγωγα αίματος. Λάβετε προστατευτικά μέτρα, αν αυτό επιβάλλεται από την εργασία σας
• Αποφύγετε τη σεξουαλική επαφή με ασθενή ηπατίτιδας ή άτομο αγνώστου ιατρικού ιστορικού. Λάβετε προστατευτικά μέτρα σε κάθε σας σεξουαλική επαφή
• Πλένετε τα χέρια σας μετά τη χρήση τουαλέτας ή πριν την επαφή με τροφές
• Αποφύγετε την κοινή χρήση πιάτων, οικιακών σκευών ή ειδών τουαλέτας, με ασθενή ηπατίτιδας Α
• ΜΗ ΜΟΙΡΑΖΕΣΤΕ ξυραφάκια, βελόνες ή οδοντόβουρτσες
• Όταν ταξιδεύετε σε ενδημικές περιοχές, ΜΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΕΤΕ άψητα ή μερικώς άψητα φαγητά. Πίνετε εμφιαλωμένο νερό
• ΜΗΝ ΚΑΝΕΤΕ ΧΡΗΣΗ ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών. Αν είστε χρήστης, μην κάνετε ποτέ κοινή χρήση συριγγών, άντ’ αυτού αναζητείστε βοήθεια από υπηρεσία χορήγησης συριγγών ή πρόγραμμα αποθεραπείας ναρκωτικών ουσιών
• Να είστε επιφυλακτικοί αν σκοπεύετε να κάνετε τατουάζ ή τρυπήματα
• ΜΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΕΤΕ αλκοόλ ενώ λαμβάνεται παράλληλα ακεταμονιφαίνη. Σε περίπτωση που ήδη πάσχετε από ηπατίτιδα, αποφύγετε τη λήψη και των δύο παραπάνω (προς αποφυγή επιδείνωσης της ηπατικής βλάβης)

Πότε οφείλετε να εξεταστείτε για ηπατίτιδα:

• Στην περίπτωση σεξουαλικής επαφής ή κοινής χρήσης συριγγών με άτομο ύποπτο ότι πάσχει από κάποια ιογενής ηπατίτιδας (κυρίως Β και C)
• Ακόμη κι αν δεν παρουσιάζετε κανένα σύμπτωμα

Ορισμός

Κίρρωση είναι η αλλοίωση του ήπατος και η ανεπαρκής ηπατική λειτουργία ως αποτέλεσμα χρόνιας πάθησης του ήπατος

Αίτια, συχνότητα εμφάνισης και παράγοντες κινδύνου

Η κίρρωση προκαλείται από χρόνια πάθηση του ήπατος. Τα συνήθη αίτια χρόνιας πάθησης του ήπατος:

• Λοιμώδης ηπατίτιδα Γ
• Μακροχρόνια κατάχρηση οινοπνεύματος

Άλλα αίτια δημιουργίας κίρρωσης είναι:

• Αυτοάνοση φλεγμονή του ήπατος
• Διαταραχές του συστήματος αποστράγγισης του ήπατος (του χολικού συστήματος), όπως η πρωτοπαθής χολική κίρρωση και η πρωτοπαθής σκληρυντική χολαγγειΐτιδα
• Ηπατίτιδα Β
• Ορισμένα φάρμακα
• Διαταραχές στον μεταβολισμό του σιδήρου και του χαλκού (αιμοχρωμάτωση και νόσος του Wilson)
• Μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος και μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα μπορούν να αναπτυχθούν βαθμιαία, ή μπορεί να μην να υπάρξουν καθόλου συμπτώματα.
Όταν εκδηλωθούν συμπτώματα, αυτά μπορεί να είναι:

• Δυσπεψία ή πόνος στην κοιλιά
• Σύγχυση ή ανησυχία που συνδέεται με προβλήματα
• Ανικανότητα, απώλεια ενδιαφέροντος για σεξ και ανάπτυξη στήθους στους άντρες (γυναικομαστία)
• Ναυτία και εμετός
• Αιμορραγίες της μύτης ή των ούλων
• Κόπρανα υποκίτρινα ή στο χρώμα του άργιλου
• Αραχνοειδή αιμοφόρα αγγεία στο δέρμα (ευρυαγγείες)
• Πρήξιμο ή συγκέντρωση υγρού στα πόδια (οίδημα) και στην κοιλιά (ασκίτης)
• Εμετός με αίμα ή κόπρανα με αίμα
• Αδυναμία
• Απώλεια βάρους
• Κιτρινωπό δέρμα, βλεννώδεις μεμβράνες, ή κίτρινα μάτια (ίκτερος)

Ενδείξεις και εξετάσεις

Κατά τη διάρκεια της φυσικής εξέτασης ο γιατρός μπορεί να διαπιστώσει:

• Διογκωμένο το συκώτι ή τη σπλήνα
• Διόγκωση του στήθους
• Διόγκωση της κοιλιάς, ως αποτέλεσμα συγκέντρωσης υγρού
• Ερυθρότητα των παλαμών
• Αραχνοειδή αιμοφόρα αγγεία στο δέρμα (ευρυαγγείες)
• Μικρότερα (συρρικνωμένα) δάχτυλα
• Μικρούς όρχεις
• Διεσταλμένες φλέβες στο κοιλιακό τοίχωμα
• Κιτρινωπό χρώμα ματιών ή δέρματος (ίκτερος)

Οι εξετάσεις μπορούν να αποκαλύψουν προβλήματα στο συκώτι, όπως:

• Αναιμία (που ανιχνεύεται με γενική εξέταση αίματος)
• Θρομβώσεις
• Προβλήματα στη λειτουργία του συκωτιού (που ανιχνεύονται με τις ηπατικές δοκιμασίες)
• Χαμηλή λευκωματίνη ορού

Για την αξιολόγηση της ηπατικής λειτουργίας μπορεί να γίνουν οι ακόλουθες εξετάσεις:

• Μαγνητική τομογραφία της κοιλιάς
• Αξονική τομογραφία της κοιλιάς
• Υπερηχογράφημα της κοιλιάς

Η κίρρωση του ήπατος επιβεβαιώνεται με βιοψία.

Ορισμένοι ασθενείς θα πρέπει να ελέγχονται για καρκίνο του ήπατος κάθε έξι μήνες. Ο γιατρός σας θα ελέγχει τα επίπεδα άλφα εμβρυοπρωτεΐνης μέσω εξέτασης αίματος και θα ζητά απεικονιστική εξέταση (υπερηχογράφημα, αξονική ή μαγνητική τομογραφία).



Θεραπεία

Όλοι όσοι πάσχετε από κίρρωση του ήπατος μπορείτε να ωφεληθείτε από ορισμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως:

• Κόψτε το αλκοόλ.
• Περιορίστε το αλάτι από τη διατροφή σας.
• Υιοθετήστε υγιεινή διατροφή.
• Εμβολιαστείτε για τη γρίπη, την ηπατίτιδα Α και την ηπατίτιδα Β, και τον πνευμονιόκοκκο (κατόπιν σύστασης του γιατρού σας).
• Πείτε στον γιατρό σας για κάθε είδους φάρμακα ή βότανα ή συμπληρώματα που παίρνετε τώρα ή σκέφτεστε να πάρετε.

Θεραπείες υπάρχουν και για τις διάφορες επιπλοκές της κίρρωσης, που είναι:

• Αιμορραγικοί κιρσοί – με άνω ενδοσκοπική περίδεση και σκληροθεραπεία
• Συγκέντρωση υγρού στην κοιλιά (ασκίτης) – με διουρητικά, περιορισμό των υγρών και του αλατιού, και αφαίρεση του υγρού (παρακέντηση)
• Διαταραχές της πήξης του αίματος – με προϊόντα αίματος ή βιταμίνη Κ
• Σύγχυση ή εγκεφαλοπάθεια – με λακτουλόζη και αντιβιοτικά
• Μολύνσεις – με αντιβιοτικά

Μια διαδικασία αποκαλούμενη διασφαγιτιδική ενδοηπατική αναστόμωση (TIPS) είναι μερικές φορές απαραίτητη για τους κιρσούς του οισοφάγου ή τον ασκίτη.
Όταν η κίρρωση προχωρεί στο τελικό στάδιο, οι ασθενείς μπορεί να είναι υποψήφιοι για μεταμόσχευση ήπατος.


Ομάδες στήριξης

Αναζητήστε ανακούφιση από το στρες που προκαλεί η ασθένεια, προσχωρώντας σε ομάδα στήριξης, τα μέλη της οποίας μοιράζονται κοινές εμπειρίες και προβλήματα.


Πρόγνωση

Η κίρρωση προκαλείται από μη αναστρέψιμη βλάβη του συκωτιού. Αν δημιουργηθεί κίρρωση, το συκώτι δεν θεραπεύεται και η λειτουργία του δεν επανέρχεται στο φυσιολογικό. Είναι μια σοβαρή πάθηση που μπορεί να οδηγήσει σε πολλές επιπλοκές.
Χρειάζεται η βοήθεια γαστρεντερολόγου ή ειδικού γιατρού, ηπατολόγου, που θα αξιολογήσουν και θα διαχειριστούν τις επιπλοκές. Η κίρρωση μπορεί να οδηγήσει στην ανάγκη για μεταμόσχευση συκωτιού.



Επιπλοκές

• Διαταραχές στην πήξη του αίματος
• Συγκέντρωση υγρού στην κοιλιά (ασκίτης) και μόλυνση του υγρού (βακτηριακή περιτονίτιδα)
• Διευρυμένες φλέβες στον οισοφάγο, το στομάχι ή τα έντερα που αιμορραγούν εύκολα (κιρσοί του οισοφάγου)
• Αυξανόμενη πίεση στα αιμοφόρα αγγεία του συκωτιού (υπέρταση της πυλαίας φλέβας)
• Νεφρική ανεπάρκεια (ηπατονεφρικό σύνδρομο)
• Καρκίνος στο συκώτι (ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα)
• Διανοητική σύγχυση, αλλαγή στο επίπεδο συνείδησης ή κώμα (ηπατική εγκεφαλοπάθεια)

Πότε να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας

Καλέστε τον γιατρό σας εάν:

• Αναπτύξετε συμπτώματα κίρρωσης

Καλέστε τον γιατρό σας, πηγαίνετε στα επείγοντα ή καλέστε το 166 εάν έχετε:

• Πόνο στην κοιλιά ή τον θώρακα
• Φούσκωμα στην κοιλιά ή ασκίτη που εμφανίστηκε πρόσφατα ή που ξαφνικά επιδεινώθηκε
• Πυρετό (πάνω από 38 C)
• Διάρροια
• Σύγχυση ή αλλαγή στην εγρήγορση, που επιδεινώνεται
• Πρωκτική αιμορραγία, εμετό με αίμα ή αίμα στα ούρα
• Δύσπνοια
• Εμετό περισσότερο από μία φορά την ημέρα
• Κιτρινωπό δέρμα ή μάτια (ίκτερος) που εμφανίστηκε ξαφνικά ή επιδεινώθηκε

Πρόληψη

Μην καταναλώνετε μεγάλες ποσότητες αλκοόλ. Εάν διαπιστώσετε ότι δεν μπορείτε να ελέγξετε τον εαυτό σας σε σχέση με την κατανάλωση αλκοόλ, ζητήστε επαγγελματική βοήθεια.
Μέτρα για την πρόληψη μετάδοσης της ηπατίτιδας Β ή Γ:

• Αποφεύγετε τη σεξουαλική επαφή με άτομο που πάσχει από οξεία ή χρόνια ηπατίτιδα Β ή Γ.
• Χρησιμοποιείτε προφυλακτικό και κάνετε ασφαλές σεξ.
• Αποφεύγετε να μοιράζεστε προσωπικά είδη, όπως ξυραφάκια ή οδοντόβουρτσες.
• Μην μοιράζεστε βελόνες ή άλλα φαρμακευτικά προϊόντα (όπως τα καλαμάκια εισπνοής).
• Καθαρίζετε τα αίματα με διάλυμα που περιέχει μια μεζούρα χλωρίνης σε 10 μεζούρες νερού.