Ορισμός

Η εγκεφαλίτιδα είναι φλεγμονή του εγκεφάλου, που οφείλεται συνήθως σε λοιμώξεις.



Αίτια, συχνότητα εμφάνισης και παράγοντες κινδύνου

Η εγκεφαλίτιδα προκαλείται συχνά από ιογενή λοίμωξη. Υπεύθυνοι μπορεί να είναι διάφοροι τύποι ιών. Η έκθεση στους ιούς μπορεί να συμβεί:

• Εισπνέοντας αιωρούμενα σταγονίδια στον χώρο ασθενούς
• Από μολυσμένη τροφή ή ποτό
• Από δάγκωμα εντόμου
• Από δερματική επαφή

Στις αγροτικές περιοχές οι αρμποϊοί - που είτε μεταφέρονται από κουνούπια ή τσιμπούρια είτε καταπίνονται κατά λάθος – είναι η συνηθέστερη αιτία.
Στις αστικές περιοχές, συνηθέστεροι είναι οι εντεροϊοί, όπως:

• κοξάκι
• ιός ηχούς (echovirus)
• ιός πολιομυελίτιδας

Ποιος άλλος ιός μπορεί να προκαλέσει ιογενή εγκεφαλίτιδα:

• Αδενοϊός
• Κυτταρομεγαλοϊός
• Ιός εγκεφαλίτιδας ιπποειδών
• Ιός Epstein-Barr
• Ιός απλού έρπητα
• Ιλαρά
• Παρωτίτιδα (μαγουλάδες)
• Λύσσα
• Ερυθρά
• Ανεμοβλογιά
• Ιός του Δυτικού Νείλου

Οι ασθενείς με AIDS και άλλοι υψηλού κινδύνου μπορεί να προσβληθούν από εγκεφαλίτιδα εξαιτίας παρασίτων όπως:

• Στρογγυλοί σκώληκες
• Κυστικέρκωση
• Τοξόπλασμα

Αν και οι περισσότεροι τύποι εγκεφαλίτιδας οφείλονται σε ιούς, η ασθένεια μπορεί επίσης να προκληθεί από νόσους που οφείλονται σε βακτηρίδια, όπως:

• Νόσος του Lyme
• Σύφιλη
• Φυματίωση

Σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να προκληθεί εγκεφαλίτιδα από αλλεργική αντίδραση σε εμβόλιο. Μια αυτοάνοση ασθένεια και οι συνέπειες του καρκίνου μπορούν επίσης να προκαλέσουν εγκεφαλίτιδα.


Συμπτώματα

Όταν ο ιός εισέλθει στην κυκλοφορία του αίματος, μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή του εγκεφαλικού ιστού και της μεμβράνης που τον περιβάλλει. Λευκά αιμοσφαίρια εισβάλλουν στον εγκεφαλικό ιστό και προσπαθούν να καταπολεμήσουν τη λοίμωξη. Ο εγκεφαλικός ιστός πρήζεται (εγκεφαλικό οίδημα), γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή των νευρικών κυττάρων, να προκαλέσει εγκεφαλική αιμορραγία και εν τέλει βλάβη στον εγκέφαλο.

Στα συμπτώματα περιλαμβάνονται:

• Αδεξιότητα, αστάθεια στο βάδισμα
• Σύγχυση, απώλεια προσανατολισμού
• Υπνηλία
• Πυρετός
• Πονοκέφαλος
• Νευρικότητα ή έλλειψη ψυχραιμίας
• Φωτοφοβία
• Δυσκαμψία του αυχένα και της πλάτης (ορισμένες φορές)
• Εμετός

Επικίνδυνα συμπτώματα:

• Απώλεια των αισθήσεων, απουσία αντιδράσεων, νάρκη, κώμα
• Μυϊκή αδυναμία ή παράλυση
• Κρίσεις επιληψίας
• Αιφνίδια αλλαγή στις πνευματικές λειτουργίες
• Ελαττωμένο ενδιαφέρον για τις καθημερινές δραστηριότητες
• Υποτονική διάθεση, έλλειψη διάθεσης ή ανάρμοστη για την περίσταση διάθεση
• Εξασθενημένη κρίση
• Αδιαλλαξία, ακραίος εγωκεντρισμός, αναποφασιστικότητα ή κοινωνική αποστασιοποίηση
• Απώλεια μνήμης (αμνησία), εξασθενημένη βραχεία ή μακρά μνήμη

Ενδείξεις και εξετάσεις

• Ανώμαλα αντανακλαστικά
• Αυξανόμενη ενδοκρανιακή πίεση
• Πνευματική σύγχυση
• Στοματικά έλκη
• Μυϊκή αδυναμία
• Αυχενική ακαμψία
• Ενδείξεις σε άλλα όργανα, όπως το συκώτι και οι πνεύμονες
• Εξάνθημα
• Προβλήματα ομιλίας

Στις εξετάσεις περιλαμβάνονται:

• Μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου
• Αξονική τομογραφία στο κεφάλι
• Καλλιέργεια εγκεφαλονωτιαίου υγρού , αίματος ή ούρων (ωστόσο, αυτή εξέταση σπάνια χρησιμεύει)
• Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα
• Οσφυονωτιαία παρακέντηση και καλλιέργεια
• Εξετάσεις αντισωμάτων σε ιούς
• Εξετάσεις που εντοπίζουν και τις ελάχιστες ποσότητες DNA ιών (αντίδραση αλυσίδας πολυμεράσης)

Θεραπεία

Στόχος της θεραπείας είναι η υποστηρικτική φροντίδα του ασθενή (χρειάζεται ανάπαυση, σωστή τροφή και υγρά) ώστε να μπορέσει ο οργανισμός να καταπολεμήσει τη λοίμωξη και να υπάρξει ανακούφιση από τα συμπτώματα. Αναπροσανατολισμός και συναισθηματική υποστήριξη για ασθενείς με σύγχυση ή παραλήρημα μπορεί να βοηθήσουν.

Στα φάρμακα περιλαμβάνονται:

• Αντιϊκά φάρμακα, όπως η ακυκλοβίρη (Zovirax) και η φοσκαρνέτη (Foscavir) – για τη θεραπεία της εγκεφαλίτιδας από έρπη ή άλλες οξείες ιογενείς λοιμώξεις (ωστόσο, δεν υπάρχουν ειδικά αντιϊκά φάρμακα για την αντιμετώπιση της εγκεφαλίτιδας)
• Αντιβιοτικά – αν η λοίμωξη προκλήθηκε από συγκεκριμένα βακτηρίδια
• Αντιεπιληπτικά φάρμακα (όπως η φαινυτοΐνη) – για την πρόληψη των κρίσεων
• Στεροειδή (όπως η δεξαμεθαζόνη) – για τον περιορισμό του εγκεφαλικού οιδήματος (σε σπάνιες περιπτώσεις)
• Ηρεμιστικά – για την αντιμετώπιση της οξυθυμίας ή της νευρικότητας
• Ακεταμινοφαίνη – για τον πυρετό και τον πονοκέφαλο

Αν έχει επηρεαστεί σοβαρά η εγκεφαλική λειτουργία, μπορεί να χρειαστούν παρεμβάσεις όπως φυσικοθεραπεία και λογοθεραπεία, αφού πρώτα έχει τεθεί υπό έλεγχο η ασθένεια.


Πρόγνωση

Η εξέλιξη ποικίλλει. Κάποιες περιπτώσεις είναι ήπιες και μικρής διάρκειας και το άτομο αναρρώνει πλήρως. Άλλες περιπτώσεις είναι σοβαρές και οδηγούν σε μόνιμες βλάβες ή ακόμα και στον θάνατο.
Η οξεία φάση συνήθως διαρκεί 1-2 εβδομάδες. Ο πυρετός και τα συμπτώματα είτε βαθμιαία είτε αιφνιδίως υποχωρούν. Ορισμένοι άνθρωποι χρειάζονται αρκετούς μήνες για να αναρρώσουν πλήρως.


Επιπλοκές

Στις σοβαρές περιπτώσεις εγκεφαλίτιδας μπορεί να προκληθεί μόνιμη βλάβη στον εγκέφαλο. Μπορεί να επηρεάσει:

• Την ακοή
• Τη μνήμη
• Τον μυϊκό έλεγχο
• Την αίσθηση
• Την ομιλία
• Την όραση

Πότε να καλέσετε τον γιατρό σας

Επισκεφθείτε τα επείγοντα περιστατικά του νοσοκομείου ή καλέστε το 166 σε περίπτωση που παρουσιαστούν:

• Αιφνίδιος πυρετός
• Άλλα συμπτώματα εγκεφαλίτιδας

Πρόληψη

Ιδιαίτερη προσοχή στα κουνούπια (το τσίμπημα του κουνουπιού μπορεί να μεταδώσει ιούς) μπορεί να μειώσει την πιθανότητα κάποιας λοίμωξης που μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλίτιδα.

• Χρησιμοποιήστε εντομοαπωθητικό που περιέχει τη χημική ουσία DEET όταν βγαίνετε έξω (αλλά ποτέ προϊόντα που περιέχουν DEET σε νήπια κάτω των 2 μηνών)
• Απομακρύνετε οποιαδήποτε πηγή στάσιμου νερού (όπως παλιά λάστιχα, κονσέρβες, υδρορροές και ρηχές (παιδικές) πισίνες
• Προτιμάτε τα μακρυμάνικα πουκάμισα ή μπλούζες και τα μακριά παντελόνια όταν είστε έξω, ιδιαίτερα το βράδυ.
• Εμβολιάζετε τα ζώα κατά της εγκεφαλίτιδας που προκαλείται από τον ιό της λύσσας.
• Για ανθρώπους διατίθενται τα εξής εμβόλια:

- Εμβόλιο για την πρόληψη ενός τύπου ιογενούς εγκεφαλίτιδας που συχνά
προσβάλλει άτομα που μένουν σε ξενώνες ή στρατώνες
- Εμβόλιο για την ιλαρά
- Εμβόλιο για τον έρπη ζωστήρα