Οι Στατίνες είναι φάρμακα που πρωτίστως μειώνουν τη χοληστερόλη του ορού του αίματος. Η εισαγωγή τους στη θεραπευτική θεωρήθηκε επανάσταση, αφού πολλές μελέτες έδειξαν ότι η χρήση τους ελαττώνει την καρδιαγγειακή θνησιμότητα.

Οι στατίνες πρωτοκυκλοφόρησαν τη δεκαετία του ’80, θεωρούνται από τα αποτελεσματικότερα φάρμακα στην Καρδιολογία (η πενικιλίνη της Καρδιολογίας) και σήμερα λαμβάνονται από εκατομμύρια ασθενείς.

Τα φάρμακα της κατηγορίας αυτής ελαττώνουν τα επίπεδα της χοληστερίνης του αίματος παρεμποδίζοντας τη διαδικασία σύνθεσης της χοληστερίνης στο ήπαρ (συκώτι) όπου και παράγεται το 75% της χοληστερίνης του οργανισμού.

Η σημαντικότερη δράση όμως των στατινών σχετίζεται με τη σταθεροποίηση των αθηρωματικών πλακών των στεφανιαίων αρτηριών της καρδιάς, των οποίων η αιφνίδια ρήξη είναι η κύρια αιτία του εμφράγματος. Ακόμη είναι υπεύθυνες και για την αναζωογόνηση του ενδοθηλίου που επικαλύπτει το εσωτερικό των αγγείων μας. Έτσι όταν οι αθηρωματικές πλάκες είναι σταθερές και το ενδοθήλιο παράγει ουσίες που αντιστρατεύονται τη θρόμβωση των αρτηριών και του αρτηριακού σπασμού, τότε τα εμφράγματα και τα εγκεφαλικά επεισόδια ελαχιστοποιούνται.

Μάλιστα σε σχετικά πρόσφατες μελέτες απεδείχθη ότι η χορήγηση των στατινών οδηγεί ακόμη και σε μείωση των στενώσεων που προκαλούν οι αθηρωματικές πλάκες στις στεφανιαίες αρτηρίες και στις καρωτίδες.

Επιπρόσθετα οι στατίνες παρουσιάζουν και πολλά άλλα οφέλη, όπως η αναστολή της παραγωγής ορισμένων ουσιών που προκαλούν οξείδωση και φλεγμονή. Γι’ αυτό, τους αποδίδονται αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις και αντιθρομβωτικές ιδιότητες. Οι στατίνες χορηγούνται σήμερα ως άμεση θεραπεία μετά από ένα οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου (στο νοσοκομείο, εντός του πρώτου 24ώρου), επειδή από αρκετές έρευνες έχει αποδειχτεί ότι, χάρη στις αντιθρομβωτικές ιδιότητές τους, προστατεύουν το μυοκάρδιο. Επίσης έχει διαπιστωθεί ότι οι στατίνες, όταν χορηγούνται σε ασθενείς με στεφανιαία νόσο, μειώνουν την ανάγκη για τη διεξαγωγή αγγειοπλαστικής και by-pass, καθώς και τα ποσοστά εμφράγματος, ασταθούς στηθάγχης και αιφνίδιου θανάτου.

Εξάλλου, ολοένα και περισσότερες έρευνες καταλήγουν σε αισιόδοξα συμπεράσματα για την ευεργετική δράση των στατινών ακόμα και σε διάφορες άλλες νόσους πλην των καρδιαγγειακών, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η νόσος Αλζχάιμερ.

Τη δεκαετία του 1990 άρχισε μία μεγάλη μελέτη (ASCOT–LLA) που περιελάμβανε ασθενείς με αρτηριακή υπέρταση που παράλληλα με τα αντιυπερτασικά έπαιρναν και μία Στατίνη ( Ατορβαστατίνη).

Στη μελέτη αυτή συμμετείχαν 10305 ασθενείς από τη Μεγάλη Βρετανία, την Ιρλανδία και τη Σκανδιναβία. Η μελέτη διακόπηκε το 2003 πρόωρα, γιατί έδειξε μείωση του κινδύνου για έμφραγμα του μυοκαρδίου και θανάτου από στεφανιαία νόσο με ποσοστό 36% σε σχέση με τη λήψη εικονικού φαρμάκου.

Στο πρόσφατο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας που έγινε στο Παρίσι παρουσιάστηκαν νέα ενδιαφέροντα στοιχεία από την παρακολούθηση των αρχικών ασθενών της μελέτης εκείνης . Η ανάλυση βασίστηκε σε δεδομένα από 4605 ασθενείς από την ομάδα της Μεγάλης Βρετανίας. Φάνηκε ότι 8 χρόνια μετά τον τερματισμό της μελέτης οι θάνατοι από άλλες αιτίες εκτός των καρδιαγγειακών καταγράφηκαν μειωμένοι σε ποσοστό 14% σε σχέση με την ομάδα ελέγχου.

Ειδικότερα η μείωση αφορούσε θανάτους από λοιμώξεις και νόσους του αναπνευστικού. Τα ευνοϊκά αυτά αποτελέσματα δεν μπορούν να ερμηνευτούν πλήρως. Προηγούμενες μελέτες έχουν πράγματι δείξει ότι οι Στατίνες μπορεί να έχουν απρόβλεπτη ευνοϊκή δράση προστασίας από άλλες σοβαρές και πολλές φορές θανατηφόρες παθήσεις. Ειδικότερα πειραματικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι Στατίνες έχουν πολλαπλές ευεργετικές δράσεις πέραν της μείωσης της χοληστερόλης. Ευνοούν την προστατευτική δράση των λευκών αιμοσφαιρίων του αίματος και μειώνουν την έκκριση τοξικών ουσιών που απελευθερώνονται στις λοιμώξεις, όπως οι κυτοκίνες. Επίσης άλλες μελέτες παρατήρησης έχουν δείξει ότι οι ασθενείς που έπαιρναν προηγουμένως Στατίνες είχαν μειωμένο κίνδυνο θανάτου από σηψαιμία μετά από σοβαρές λοιμώξεις σε σχέση με ασθενείς που δεν λάμβαναν Στατίνες .

Για να διευκρινιστεί ο ακριβής μηχανισμός ευεργετικής δράσης του φαρμάκου θα απαιτηθούν και άλλες προοπτικές μελέτης. Ένα γεγονός είναι βέβαιο: «τα φάρμακα αυτά και ειδικότερα η Ατορβαστατίνη παρατείνουν τη ζωή αφού προφυλάσσουν όχι μόνο από τα καρδιαγγειακά επεισόδια, αλλά και από άλλες σοβαρές θανατηφόρες νόσους».

Χριστόδουλος Στεφανάδης
Καθηγητής Καρδιολογίας, διευθυντής Α΄ Καρδιολογικής Κλινικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, «Ιπποκράτειο» Γ.Ν.Α..
Clinical Professor of Medicine, Emory University School of Medicine, Atlanta, Georgia, USA