Σε παγκόσμιο «δολοφόνο» του ανθρωπίνου γένους συνεχίζουν να αναδεικνύονται καθημερινά οι καρδιαγγειακές παθήσεις, καθώς ευθύνονται για 17.1 εκατομμύρια θανάτους σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι έως το 2025 αναμένεται να ξεπερνούν τα 25 εκατομμύρια!

Σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο κάθε 2 δευτερόλεπτα καταγράφεται ένας θάνατος από στεφανιαία νόσο, κάθε 5 δευτερόλεπτα μια καρδιακή προσβολή και κάθε 6 δευτερόλεπτα ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο! Η στεφανιαία νόσος παραμένει η κύρια αιτία θνησιμότητας, με τους επιστήμονες να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και να τονίζουν την ανάγκη αλλαγής του τρόπου ζωής όλων μας, ακολουθώντας σωστή δίαιτα, η οποία φαίνεται να παίζει πρωταρχικό ρόλο στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, κάθε χρόνο καταγράφονται περισσότερα από 15.000 νέα περιστατικά στεφανιαίας νόσου, πολλά από τα οποία αποβαίνουν μοιραία για τους ασθενείς. Επιπλέον, τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι 1 στους 6 Έλληνες εφήβους εμφανίζει παθολογικά αυξημένη πάχυνση των στεφανιαίων αρτηριών, ενώ και 1 στους 3 ενήλικες πάσχει από υπέρταση, το σημαντικότερο παράγοντα κινδύνου εμφάνισης στεφανιαίας νόσου, αλλά μόνο οι μισοί πάσχοντες λαμβάνουν αγωγή. Ωστόσο, από αυτούς μόνο 3 στους 10 ελέγχουν την αρτηριακή τους πίεση, ενώ 7 στους 10, παρά την αγωγή, δεν την ελέγχουν επαρκώς.

Τα παραπάνω τόνισαν, με αφορμή τον αυριανό εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Καρδιάς (29 Σεπτεμβρίου) ο Πρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας (Ε.Κ.Ε.), Καθηγητής Καρδιολογίας κ. Γεώργιος Παρχαρίδης, ο Αντιπρόεδρος, Διευθυντής της Κρατικής Καρδιολογικής Κλινικής του Ιπποκρατείου Νοσοκομείου Αθηνών, κ. Ιωάννης Καλλικάζαρος και ο τ. Πρόεδρος, Διευθυντής της Καρδιολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Γ. Γεννηματάς» κ. Βλάσσιος Πυργάκης.

Όπως ανέφερε ο κ. Παρχαρίδης, η δίαιτα παίζει σπουδαίο ρόλο στην πρόληψη των καρδιαγγειακών επεισοδίων (εμφράγματα του μυοκαρδίου, αιφνίδιος θάνατος, εγκεφαλικό επεισόδιο). Οι Αμερικανοί πιστεύουν πως είμαστε ό,τι τρώμε. Οπότε, συνήθως τίθεται το ερώτημα τι δίαιτα πρέπει να ακολουθήσουν τα άτομα για πρόληψη της αθηροσκλήρωσης αλλά και τι δίαιτα πρέπει να ακολουθήσουν τα άτομα που ήδη πάσχουν από αθηροσκλήρωση.

Μεγάλες ποσότητες κεκορεσμένων λιπών (ζωϊκά λίπη) προκαλούν την αύξηση των λιπιδίων του αίματος η οποία οδηγεί στη συνέχεια στη δημιουργία και αύξηση της καρδιοαγγειακής νόσου (έμφραγμα, καρδιακή ανεπάρκεια, αιφνίδιος θάνατος, εγκεφαλικό επεισόδιο). Από την άλλη πλευρά, είναι αποδεδειγμένο ότι η ελάττωση της LDL (κακή χοληστερίνη) και η αύξηση της HDL (καλή χοληστερίνη) ελαττώνουν τον αριθμό των θανάτων από στεφανιαία νόσο, τις μη θανατηφόρες επιπλοκές καθώς και τα εγκεφαλικά επεισόδια.

Στη σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία, τόνισε ο Καθηγητής, θα πρέπει να δώσουμε ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα στο τι πρέπει να τρώμε, γιατί η υγιεινή δίαιτα συνδυαζόμενη με άσκηση μπορεί να ελαττώσει τη λήψη πολλών και ακριβών φαρμάκων. Και πρόσφατη μελέτη που έγινε στην Γαλλία επιβεβαιώνει ότι η Μεσογειακή Δίαιτα ελαττώνει τα καρδιακά επεισόδια.

Σύμφωνα με τη μελέτη, βρέθηκε ότι σε άτομα που ζούσαν στη Νότιο Γαλλία (κοντά στη Μεσόγειο) και υποβάλλονταν σε Μεσογειακή Δίαιτα (πολλά φρούτα, λαχανικά, θαλασσινά, ελαιόλαδο) οι θάνατοι από καρδιακά επεισόδια ήταν λιγότεροι από τους Γάλλους που ζούσαν στη Βόρεια Γαλλία και ακολουθούσαν την Δυτική διατροφή.


Ο Δεκάλογος για τη σωστή δίαιτα περιλαμβάνει:

1. Μεγάλη ελάττωση του ποσού των υδατανθράκων (ψωμί από άσπρο αλεύρι - άσπρο ρύζι - μακαρόνια - ζάχαρη - πατάτες)
2. Προσπάθεια να τρώει κανένας σύμπλοκους υδατάνθρακες (φασόλια που κατά πολλούς ονομάζονται ως κρέας του φτωχού γιατί αποτελούν μεγάλη πηγή πρωτεϊνών – ψωμί ολικής αλέσεως – ξηρούς καρπούς)
3. Να αποφεύγονται τα κόκκινα κρέατα (βοδινό - αρνί - χοιρινό) και να προτιμούνται τα λευκά όπως κοτόπουλο – κουνέλι - γαλοπούλα
4. Να χρησιμοποιούνται ελεύθερες ποσότητες ελαιολάδου
5. Να χρησιμοποιούνται ελεύθερες ποσότητες φρούτων - λαχανικών -χορταρικών
6. Να τρώμε θαλασσινά όπως ιχθυέλαιο από σολομό -αλλά εάν αυτός θεωρείται ακριβός- άριστες τροφές αποτελούν ο γαύρος, οι σαρδέλες, το σκουμπρί, ο κολιός, ο βακαλάος (ευτυχώς ο Θεός μερίμνησε τα μικρά και φθηνά ψάρια να είναι πολύ καλά για την υγεία μας)
7. Φασόλια
8. Μικρή κατανάλωση τροφών που περιέχουν ζάχαρο
9. Προσπάθεια να γίνει κάποιος χορτοφάγος
10. Άσκηση (που δεν στοιχίζει ούτε ένα ευρώ). Η αεροβική άσκηση (περπάτημα, Jogging, κολύμπι, κωπηλασία και άλλα), βρέθηκε ότι βελτιώνει την καρδιοαγγειακή υγεία.

Επιπλέον, περπάτημα 30 λεπτών κάθε μέρα ή μέρα παρά μέρα, αποτελεί ίσως την αποτελεσματικότερη και εντελώς ανέξοδη άσκηση.

Από την πλευρά του, ο Αντιπρόεδρος της Ε.Κ.Ε. υπογράμμισε ότι παγκοσμίως ο 20ος αιώνας χαρακτηρίστηκε από μια μοναδική αύξηση στο προσδόκιμο επιβίωσης και μια μεγάλη αλλαγή στις αιτίες νόσησης και θανάτου. Κατά την διάρκεια αυτής της αλλαγής, οι καρδιαγγειακές παθήσεις έγιναν η πιο συχνή αιτία θανάτου. Έναν αιώνα πριν, οι καρδιαγγειακές παθήσεις ευθύνονταν για λιγότερο από το 10% όλων των θανάτων. Σήμερα, ευθύνονται για πάνω από το 30% της παγκόσμιας θνησιμότητας.

Όπως ανέφερε ο κ. Καλλικάζαρος, κύριος εκπρόσωπος των καρδιαγγειακών παθήσεων είναι η αθηροσκληρωτική νόσος. Ελάχιστες παθήσεις στον άνθρωπο εμφανίζουν μια τόσο μακρά περίοδο ‘επώασης’, με την αθηροσκλήρωση να ξεκινά την προσβολή των αρτηριών μας ήδη από την πρώτη και δεύτερη δεκαετία της ζωής. Όντως, ένας στους έξι Έλληνες έφηβους εμφανίζει παθολογικά αυξημένη πάχυνση των στεφανιαίων αρτηριών. Ωστόσο, τυπικά, τα συμπτώματα της αθηροσκλήρωσης δεν εμφανίζονται παρά μόνο αρκετές δεκαετίες αργότερα.

Η αρτηριακή υπέρταση είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για αθηροσκληρωτική νόσο και κύρια αιτία πρόωρης νοσηρότητας και θνησιμότητας. Υπολογίζεται ότι ευθύνεται για το 6% των θανάτων παγκοσμίως, το 62% των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων και το 49% των εμφραγμάτων του μυοκαρδίου. Ένα δισεκατομμύριο άτομα παγκοσμίως, δηλαδή το 20% του ενήλικου πληθυσμού, πάσχει από υπέρταση και αυτός ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί σε 1,5 δισεκατομμύριo έως το 2025.

Με βάση πρόσφατα στοιχεία του WHO τον Σεπτέμβριο του 2011, στην Ελλάδα το 44,3% του πληθυσμού συνεχίζει να καπνίζει και το 17,8% είναι φυσικά ανενεργό. Κατά μέσο όρο, τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης έχουν βέβαια μειωθεί από το 1980, αλλά ο δείκτης μάζας σώματος και τα επίπεδα της γλυκόζης παρουσιάζουν επικίνδυνη και σταθερή αύξηση. Συνολικά, οι τάσεις δείχνουν ότι στην Ελλάδα, όπως και στις περισσότερες χώρες με υψηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, οι δράσεις μείωσης της αρτηριακής πίεσης και της χοληστερόλης έχουν κάποιο αποτέλεσμα, αλλά υπάρχει ανάγκη να ληφθούν εντατικά μέτρα σε ότι αφορά την παχυσαρκία και την αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη.

Δυστυχώς σε μια πρόσφατη μελέτη μας σε νεαρά ελληνόπουλα βρήκαμε ότι 25,8% ήταν υπέρβαρα και 5,8% ήταν παχύσαρκα. Επιπλέον, μόνο το 6% αυτών των εφήβων είχαν καλή συμμόρφωση με την μεσογειακή διατροφή, μια διατροφή που έχει αποδείξει τις ωφέλιμες δράσεις της στο καρδιαγγειακό σύστημα. Ο συνδυασμός της παιδικής παχυσαρκίας, αλλά και της παχυσαρκίας των ενηλίκων, της αυξημένης αρτηριακής πίεσης και των άλλων παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου έχει οδηγήσει σε επανειλημμένες προβλέψεις ότι επίκειται πανδημία των καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Είναι επομένως ανάγκη για την λήψη πρώιμων και ριζικών προληπτικών μέτρων. Μείζονος σημασίας είναι η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής και διαβίωσης. Βεβαίως, οι απαιτούμενες αλλαγές δεν μπορούν να επιτευχθούν μόνο σε ατομική βάση. Απαιτούνται ευρύτερες κοινωνικές αλλαγές. Σίγουρα οι επαγγελματίες υγείας θα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Ωστόσο, οι κύριες δράσεις θα πρέπει να ληφθούν από άλλους, συμπεριλαμβανομένων:

Σχεδιασμός των πόλεων, έτσι ώστε να διαθέτουν άνετα πεζοδρόμια και ποδηλατοδρόμους.
Σχολεία που να προάγουν την φυσική δραστηριότητα και να αποφεύγουν την κατανάλωση γλυκών και αναψυκτικών.
Εταιρείες παραγωγής και προώθησης τροφίμων που δεν θα δημιουργούν τρόφιμα υψηλά σε θερμίδες, λιπαρά και υπερβολικά αλατισμένα.
Τηλεοπτικοί σταθμοί που θα πάψουν να προάγουν μη υγιεινές επιλογές.
Γονείς που θα αναλάβουν την ευθύνη της πρόνοιας των παιδιών τους.
Και πάνω από όλα, ενήλικες που θα είναι ενημερωμένοι σχετικά με τους κινδύνους, θα ελέγχονται συστηματικά, θα αθλούνται και θα τρέφονται σωστά.

Στον όρο Οξέα Στεφανιαία Σύνδρομα αναφέρθηκε ο κ. Πυργάκης, υπογραμμίζοντας ότι αυτά αφορούν τις ακόλουθες κλινικές οντότητες :

Α. Το Οξύ Έμφραγμα του Μυοκαρδίου με ανάσπαση του διαστήματος ST στο Ηλεκτροκαρδιογράφημα (STEMI).
B. To Οξύ Έμφραγμα του Μυοκαρδίου χωρίς ανάσπαση ST (NSTEMI) και
Γ. Η Ασταθής Στηθάγχη (UA).

Κοινός παθοφυσιολογικός μηχανισμός των καταστάσεων αυτών είναι αυτός της ρήξης ή της διάβρωσης αθηρωματικής πλάκας εντός στεφανιαίας αρτηρίας με επακόλουθο τον σχηματισμό θρόμβου πού προκαλεί πλήρη (STEMI) ή μερική (NSTEMI, UA) απόφραξη του αυλού αυτής. Η σύγχρονη στρατηγική αντιμετώπισης των ΟΣΣ έχει ως ακολούθως :

Οι ασθενείς με Οξύ Στεφανιαίο Σύνδρομο (ΟΣΣ) πρέπει να μεταφέρονται επειγόντως στο πλησιέστερο Νοσοκομείο με ασθενοφόρο πού διαθέτει απινιδωτή. Άμεσα πρέπει να λάβουν Ασπιρίνη 160-325 mgr Per Os και Νιτρώδη υπογλωσσίως.

Οι πάσχοντες από Οξύ Έμφραγμα με ανάσπαση ST ( STEMI) :
Μετά την αρχική σταθεροποίηση, την χορήγηση O2 και αναλγησίας, πρέπει να υποβάλλονται επειγόντως σε θεραπεία επαναιμάτωσης η οποία περιορίζει την μυοκαρδιακή βλάβη και μειώνει την θνητότητα (25%) και την συχνότητα των επιπλοκών.

Η πρωτογενής Αγγειοπλαστική (PCI) πλεονεκτεί σημαντικά έναντι της Θρομβόλυσης, υπό την προυπόθεση ότι ο έπιπρόσθετος χρόνος πού απαιτείται για την διενέργειά της δεν υπερβαίνει την μία (1) ώρα περίπου. Επομένως όλοι οι ασθενείς πού διακομίζονται σε Νοσοκομείο πού διαθέτει Αιμοδυναμικό Εργαστήριο πρέπει να υποβάλλονται άμεσα σε PCI. Πιο δύσκολη είναι η διαχείριση των ασθενών πού διακομίζονται στα μικρά Νοσοκομεία (μη διαθέτοντα αιμοδυναμικό εργαστήριο).

Η στρατηγική επαναιμάτωσης στα Νοσοκομεία αυτά πρέπει να είναι η ακόλουθη: Ασθενείς πού προσέρχονται εντός 3 ωρών από την έναρξη των συμπτωμάτων υποβάλλονται σε Θρομβόλυση με ένα από τά νεώτερα Θρομβολυτικά (tPA, TNK, rPA). Επί αποτυχίας της Θρομβόλυσης: άμεση μεταφορά του ασθενούς σε τριτοβάθμιο Νοσοκομείο για αγγειοπλαστική διάσωσης (Rescue PCI). Ασθενείς με επιτυχημένη Θρομβόλυση στους οποίους υπάρχει η δυνατότητα διενέργειας PCI εντός του πρώτου 24-ώρου μεταφέρονται σε Νοσοκομείο πού διαθέτει Αιμοδυναμικό Εργαστήριο. Μετά το 24-ώρο μεταφέρονται αυτοί πού εμφανίζουν μετεμφραγματική ισχαιμία.

Ασθενείς με STEMI πού προσέρχονται καθυστερημένα ( 3-12 ώρες) ή έχουν αντενδείξεις Θρομβόλυσης μεταφέρονται άμεσα για PCI. Οι υψηλού κινδύνου εμφραγματίες (καρδιογενές Shock, καρδιακή ανεπάρκεια) υποβάλλονται αρχικά σε Θρομβόλυση και κατάλληλη καρδιοαναπνευστική υποστήριξη και ακολούθως μεταφέρονται σε τριτοβάθμιο Νοσοκομείο.

Οι πάσχοντες από ΟΣΣ χωρίς ανάσπαση ST (UA/NSTEMI) :

Η στρατηγική της πρώιμης Στεφανιαίας Αρτηριογραφίας – παρέμβασης (PCI) έχει αποδείξει την υπεροχή της έναντι της συντηρητικής, μόνο στους ασθενείς υψηλού κινδύνου.

Πολύ σημαντική επομένως η διαστρωμάτωση των ασθενών σε χαμηλού, ενδιαμέσου ή υψηλού κινδύνου βάσει κλινικών, Ηλεκτροκαρδιογραφικών, βιοχημικών κλπ κριτηρίων. Οι ασθενείς χαμηλού ή ενδιαμέσου κινδύνου υποβάλλονται σε συντηρητική (φαρμακευτική) αγωγή.

Εάν σταθεροποιηθούν, υποβάλλονται σε Δοκιμασία κόπωσης, από τα αποτελέσματα της οποίας επιλέγονται εκείνοι οι οποίοι θα υποβληθούν σε PCI σε προγραμματισμένη βάση.

Οι μη σταθεροποιούμενοι και όλοι οι ασθενείς υψηλού κινδύνου πρέπει να μεταφέρονται άμεσα σε τριτοβάθμιο Νοσοκομείο πού διαθέτει δυνατότητα Στεφανιογραφίας – διαδερμικής παρέμβασης (PCI) ή χειρουργικής επέμβασης CABG).