Η διαφθορά αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή στην προσπάθεια να καταπολεμηθεί η διακίνηση των ναρκωτικών. Οι εγκληματικές οργανώσεις κάνουν στρατηγική και συστηματική χρήση της βίας, του εκφοβισμού και της δωροδοκίας τόνισε σήμερα ο Δρ. Χαράλαμπος Πουλόπουλος, διευθυντής ΚΕΘΕΑ παρουσιάζοντας την έκθεση INCB 2010.:

Ο βαθμός επικράτησης της διαφθοράς δεν είναι εύκολο να μετρηθεί, ο αντίκτυπός της, ωστόσο, γίνεται ιδιαίτερα αισθητός στις υπηρεσίες ελέγχου των ναρκωτικών που διαχειρίζονται μεγάλα χρηματικά ποσά και μεγάλες ποσότητες ουσιών, καθώς και στις αντίστοιχες δικαστικές και τελωνειακές αρχές.

Μια από τις περιοχές του κόσμου, σύμφωνα με την έκθεση, όπου ανθίζει το οργανωμένο έγκλημα και η συνδεόμενη με τα ναρκωτικά διαφθορά είναι και η βαλκανική, καθώς οι οικονομίες των περισσότερων βαλκανικών χωρών βρίσκονται σε μετάβαση. Η πάταξη του φαινομένου είναι δύσκολη, καθώς τα εγκληματικά δίκτυα διαθέτουν συνήθως τεράστιους πόρους- οι οποίοι σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να υπερβαίνουν τα μεγέθη εθνικών οικονομιών- πολιτική επιρροή, έχουν πρόσβαση σε εξελιγμένες τεχνολογίες και λαμβάνουν πολύ αυστηρά μέτρα προφύλαξης.

Η Επιτροπή προτείνει διαφανή και αντικειμενικά συστήματα πρόσληψης, αξιολόγησης, προαγωγής και εναλλαγής στις διάφορες θέσεις των κρατικών αξιωματούχων. Πρόσβαση του κοινού και των ΜΜΕ στις δικαστικές αποφάσεις, διάθεση επαρκών πόρων για την εφαρμογή της έννομης τάξης, διεθνή συνεργασία κ.ά.

ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ
Περισσότερο από το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού στερείται ή έχει ανεπαρκή πρόσβαση σε φάρμακα που ανακουφίζουν τον πόνο. Το 90% των νόμιμων ναρκωτικών ουσιών καταναλώνεται από το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού (ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία και ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες). Οι πρώτες ύλες επαρκούν για να καλυφθούν οι ιατρικές ανάγκες όλων σε οποειδή αναλγητικά. Το πρόβλημα είναι οι διάφοροι φραγμοί στην πρόσβαση (νομοθεσία, πολιτική υγείας, εκπαίδευση ιατρών κλπ)


ΝΕΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ
Η προσπάθεια ελέγχου των ναρκωτικών αντιμετωπίζει συνεχείς, καθώς επινοούνται διαρκώς νέα ναρκωτικά, τα οποία σήμερα διακινούνται εύκολα μέσω διαδικτύου.

Ανησυχία εμπνέει η διαθεσιμότητα φυτικών μειγμάτων που περιέχουν συνθετικά κανναβινοειδή και κυκλοφορούν στο εμπόριο με ονομασίες, όπως spice. Οι ουσίες αυτές με επιδράσεις παρόμοιες με της κάνναβης προς το παρόν δεν υπόκεινται σε έλεγχο.

Επιπλέον, πηγή ανησυχίας αποτελεί και η ταχεία ανάπτυξη νέων ναρκωτικών νέας γενιάς (designer drugs), τα οποία παράγονται για να παρακάμψουν τα υφιστάμενα συστήματα ελέγχου. Τα ναρκωτικά αυτά προκύπτουν με ελαφρά τροποποίηση της μοριακής δομής μια γνωστής και ελεγχόμενης ουσίας. Η μεφεδρόνη, που εντοπίστηκε πρώτη φορά το 2007 και από το 2008 γνωρίζει ευρεία εξάπλωση στην Ευρώπη, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ναρκωτικού νέας γενιάς. Οι ουσίες αυτές διακινούνται μέσω Διαδικτύου ή καταστημάτων και συχνά διαφημίζονται ως άλατα μπάνιου ή λίπασμα. Σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις η χρήση μεφεδρόνης σε συνδυασμό με άλλες ουσίες έχει επιφέρει θάνατο.

Η Επιτροπή καλεί επίσης σε εντατικοποίηση των πρωτοβουλιών για την αποτροπή της εκτροπής και χρήσης ουσιών που χρησιμοποιούνται για διευκόλυνση εγκλημάτων, όπως η φλουνιτραζεπάμη. Η έκταση της χρήσης τους είναι άγνωστη, λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων, η οποία οφείλεται στην απώλεια μνήμης που προκαλούν αυτές οι ουσίες, στο γεγονός ότι δεν γίνονται αντιληπτές, επειδή είναι άχρωμες, άγευστες, άοσμες, ή και λόγω του κοινωνικού στιγματισμού στις περιπτώσεις σεξουαλικών εγκλημάτων.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ

ΗΠΑ
Oι ΗΠΑ παραμένουν η μεγαλύτερη αγορά παράνομων ναρκωτικών παγκοσμίως. 38 εκατομμύρια άτομα, ή 15,1 % του πληθυσμού άνω των 12, έκαναν χρήση παράνομων ουσιών το 2009, ποσοστό που σηματοδοτεί αντιστροφή της πτωτική τάσης των προηγούμενων ετών.

Η κάνναβη παραμένει η ευρύτερα χρησιμοποιούμενη ουσία. Στη δεύτερη θέση, με αυξητική τάση, έρχονται τα συνταγογραφούμενα φάρμακα, ιδίως τα αναλγητικά οπιοειδή, για την εξάρτηση από τα οποία η ζήτηση θεραπείας έχει αυξηθεί σημαντικά (25% επί του συνόλου των αιτήσεων.) Πλέον ανησυχητική είναι η αύξηση της χρήσης κάνναβης και συνταγογραφούμενων φαρμάκων από τη νεολαία. Σε ό,τι αφορά την κάνναβη η αύξηση συμπίπτει με μεταβολή στην αντίληψη των νέων για την επικινδυνότητά της (λιγότερο επικίνδυνη).

Οι περισσότεροι εξαρτημένοι δεν λαμβάνουν καμία μορφή θεραπείας. Ωστόσο είναι ενθαρρυντική η λειτουργία 2.500 περίπου drug treatment courts, για τα οποία οι έρευνες δείχνουν ότι είναι αποτελεσματικά στη μείωση της υποτροπής και εξοικονομούν μακροπρόθεσμα πόρους. Συγκεκριμένα η Έκθεση αναφέρει: «Στις ΗΠΑ συνεχίζεται η αύξηση των drug courts. Στα τέλη του 2009 λειτουργούσαν σε ολόκληρη τη χώρα 2.459 drug treatment courts. Περισσότερα από τα μισά ήταν για ενήλικους. Επιπλέον, υπάρχει σημαντικός αριθμός εξειδικευμένων τέτοιων δικαστηρίων, για εφήβους, οικογένειες, ιθαγενείς, βετεράνους και φοιτητές. Οι αξιολογήσεις που έχει διενεργήσει η κυβέρνηση καθώς και ανεξάρτητοι ερευνητές δείχνουν ότι ο θεσμός αυτός, συγκρινόμενος με τα συνηθισμένα δικαστήρια, που οδηγούν σε συνήθεις μορφές τιμωρίας, όπως ο εγκλεισμός, είναι πιο επιτυχή στην πρόληψη της υποτροπής και εξοικονομούν μακροπρόθεσμα πόρους».


ΚΕΝΤΡΙΚΗ & ΝΟΤΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ
Στην Κεντρική Αμερική η ενδημική διαφθορά, η φτώχια και η υψηλή ανεργία αυξάνουν το πρόβλημα της χρήσης. Η «οικονομία» των ναρκωτικών είναι πιο ισχυρή από τις οικονομίες των κρατών.
Το Περού φαίνεται ότι σύντομα θα ξεπεράσει την Κολομβία στην παραγωγή κόκας, ενώ τ

ο Ελ Σαλβαδόρ, η Γουατεμάλα, και η Ονδούρα είναι οι χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά ανθρωποκτονιών στον κόσμο, λόγω των ναρκωτικών


ΑΦΡΙΚΗ
H κάνναβη είναι το ναρκωτικό που παράγεται, διακινείται και χρησιμοποιείται ευρύτερα στην Αφρική. Η ετήσια επικράτηση της χρήσης του στις ηλικίες 15-64 ετών κυμαίνεται μεταξύ 5% και 10%, ποσοστό διπλάσιο από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Αυξημένη παρουσιάζεται η χρήση όλων των ουσιών.

Το λαθρεμπόριο κοκαΐνης μέσω της Δυτικής Αφρικής προς την Ευρώπη αυξάνεται. Η τεράστια αξία της διακινούμενης ουσίας σε σχέση με το μέγεθος των τοπικών οικονομιών επιτείνει τον κίνδυνο διαφθοράς.

Κίνδυνο για τη δημόσια υγεία στην ήπειρο αποτελεί το συνεχιζόμενο πρόβλημα εύκολης πρόσβασης σε απομιμήσεις φαρμάκων χωρίς ιατρική συνταγή, ακόμα και στο δρόμο.

Δεν υπάρχει επάρκεια πόρων για τη θεραπεία των εξαρτημένων. Το Μαρόκο έγινε το 2010 η πρώτη χώρα στη Βόρεια Αφρική (και τον αραβικό κόσμο) που επιτρέπει νομοθετικά τη χρήση υποκατάστατων για τη θεραπεία της εξάρτησης.


ΑΣΙΑ
Η μεθαμφεταμίνη και η ηρωίνη είναι οι πιο διαδεδομένες παράνομες ουσίες στην ήπειρο. Στην Ανατολική και Νοτιοανατολική Ασία παραμένει αυξημένος ο κίνδυνος επιδημίας HIV/ AIDS, λόγω ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών.

Στην Κίνα το 2009 καταγράφηκαν 978.226 χρήστες, ενώ η Ινδία είναι η κύρια πηγή παγκοσμίως ψυχοτρόπων ουσιών που διακινούνται μέσω παράνομων φαρμακείων του Διαδικτύου.

Στο Αφγανιστάν, ένας μύκητας που πρόσβαλε τις καλλιέργειες μείωσε στο μισό την παραγωγή οπίου, παρόλο που η συνολική έκταση των σχετικών καλλιεργειών παρέμεινε σταθερή. Η μείωση αυτή δεν πρόκειται να επηρεάσει τη διαθεσιμότητα της ουσίας, καθώς τα αποθέματα επαρκούν για να καλύψουν τις παγκόσμιες ανάγκες για 2 έτη. Η χώρα αντιμετωπίζει και έντονο πρόβλημα χρήσης. Από το 2005 μέχρι σήμερα η χρήση οπίου αυξήθηκε κατά 53% και ηρωίνης κατά 140%. Οι Αφγανοί ηλικίας 15-64 ετών που κάνουν χρήση παράνομων ουσιών υπολογίζονται σε 1 εκατομμύριο.


Το γειτονικό Ιράν, από τα εδάφη του οποίου διακινείται το μεγαλύτερο μέρος της αφγανικής παραγωγής, παραμένει η χώρα με το υψηλότερο ποσοστό χρηστών οπιούχων στον κόσμο (2 εκ. Ιρανοί)


ΕΥΡΩΠΗ
Στην Ευρώπη η ευρύτερα χρησιμοποιούμενη ουσία παραμένει το χασίς με δεύτερη την κοκαΐνη. Σε αρκετές χώρες, η χρήση κάνναβης και «έκσταση» σταθεροποιείται ή μειώνεται, ενώ σε κάποιες άλλες, όπως η Δανία, η Ισπανία και των Ην. Βασίλειο η χρήση κοκαΐνης φαίνεται ότι μπορεί να αντικαθιστά τη χρήση «έκσταση». Παρατηρείται επίσης μικρή μείωση στη ζήτηση θεραπείας για οπιοειδή και αύξηση στη ζήτηση θεραπείας για κάνναβη και κοκαΐνη. Η πολυτοξικομανία παραμένει χαρακτηριστική όψη του προβλήματος των ναρκωτικών στην Ευρώπη.

Το υψηλότερο
Το μεγαλύτερο ποσοστό χρηστών οποιειδών σε όλη την Ευρώπη έχει η Ρωσία. Οι χρήστες υπολογίζονται μεταξύ 1,6 – 1,8 εκατομμύρια στην ηλικιακή ομάδα 15-64. Η Ανατολική Ευρώπη είναι από τις λίγες περιοχές του κόσμου όπου αυξάνεται η επικράτηση του ΗIV. Χαρακτηριστική η περίπτωση της Ουκρανίας όπου το 1,6 των ενηλίκων έχει μολυνθεί.

H «υποδομή» και τα δίκτυα των βαλκανικών χωρών στη διακίνηση ηρωίνης «αξιοποιείται» όλο και περισσότερο για τη διακίνηση κοκαΐνης. Σύμφωνα την Interpol όλο και περισσότεροι υπήκοοι των βαλκανικών χώρων εμπλέκονται σε υποθέσεις διακίνησης της ουσίας.

Όσον αφορά τους τρόπους διακίνησης έχουν καταγραφεί καινοτόμες τεχνικές, όπως η ενσωμάτωση της βάσης της κοκαΐνης σε ενδύματα, πλαστικά και κερί, από τα οποία στη συνέχεια εξάγεται με ειδικές τεχνικές σε παράνομα εργαστήρια

Στην Ολλανδία συνεχίζεται η αύξηση ζήτησης θεραπείας για την κάνναβη, ενώ η χώρα προχώρησε σε αλλαγή πλαισίου λειτουργίας για τα coffee shops.

Η Ελλάδα παρουσιάζει σταθερά από τα χαμηλότερα ποσοστά ετήσιας επικράτησης κάνναβης και κοκαΐνης στην Ευρώπη, ενώ έχουν αυξηθεί οι κατασχέσεις στη χώρα.