Οι περισσότεροι άνθρωποι κατά καιρούς τυχαίνει να φάνε περισσότερο από ότι συνηθίζουν, χωρίς αυτό να αποτελεί πρόβλημα. Ωστόσο, υπάρχει μια λεπτή γραμμή που διαχωρίζει μια απλή περίσταση μεγάλης κατανάλωσης φαγητού, από την επεισοδιακή υπερφαγία (binge eating disorder), μια νέα διατροφική διαταραχή που «τρέφει τα συναισθήματα μας».

Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της επεισοδιακής υπερφαγίας είναι η κατανάλωση πολύ μεγάλης ποσότητας φαγητού και η αίσθηση αδυναμίας διακοπής του περιστατικού, η οποία παρατηρείται τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα για περισσότερους από 6 μήνες. Η μεγάλη κατανάλωση φαγητού γίνεται προκειμένου το άτομο να καλύψει συναισθηματικές ανάγκες (θυμό, στεναχώρια, άγχος κλπ).

Τα χαρακτηριστικά της επεισοδιακής υπερφαγίας είναι:

• Ταχεία κατανάλωση ποσότητας φαγητού πολύ μεγαλύτερης από το συνηθισμένο, τόσο που το άτομο νιώθει τελικά δυσφορία.
• Αίσθηση απώλειας του ελέγχου.
• Κατανάλωση φαγητού κρυφά, γιατί το άτομο ντρέπεται για συμπεριφορά του.
• Αίσθημα αηδίας, κατάθλιψης, ενοχών και αποστροφής μετά το επεισόδιο.

Η βασική διαφορά της επεισοδιακής υπερφαγίας από τη νευρογενή βουλιμία είναι ότι μετά το επεισόδιο, το άτομο δεν καταφεύγει σε «εξισορροπητικές» μεθόδους (εμετούς, χρήση καθαρτικών, υπερβολική άσκηση).

Άτομα τα οποία εμφανίζουν συχνότερα τη διαταραχή είναι:

• Οι νεαρές γυναίκες -ειδικά εκείνες που προβληματίζονται πολύ με την εμφάνιση τους και έχουν ως πρότυπο ομορφιάς τα πολύ αδύνατα-«ανορεξικά» μοντέλα.
• Άτομα με έντονο στρες και ψυχολογικά προβλήματα (χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη κλπ).
• Άτομα με αυξημένο σωματικό βάρος -χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλα τα υπέρβαρα άτομα έχουν επεισοδιακή υπερφαγία.
• Άτομα που έχουν κάνει πολλές αποτυχημένες προσπάθειες απώλειας βάρους.

Συχνά, τα άτομα με επεισοδιακή υπερφαγία παρουσιάζουν μεγάλες αυξομειώσεις βάρους, αφού οι κρίσεις υπερφαγίας εναλλάσσονται με στερητικές δίαιτες (πλήρης νηστεία, παράλειψη γευμάτων κλπ), οδηγώντας στο φαινόμενο ανακύκλωσης βάρους (γιο-γιο).

Τα τρόφιμα που συνήθως επιλέγονται στα περιστατικά υπερφαγίας είναι εύγευστα, φτωχά σε θρεπτικά συστατικά (συνήθως πρόκειται για τρόφιμα πλούσια σε ζάχαρη και λίπος, αμυλούχα τρόφιμα ή “junk food”) και χρησιμοποιούνται προκειμένου να «ανακουφίσουν» ή να «ανταμείψουν» το άτομο. Η επιλογή των τροφίμων γίνεται με βάση προηγούμενες εμπειρίες, οι οποίες έχουν τις ρίζες τους ακόμα και στην παιδική ηλικία.

Ενδεικτικά, η κατανάλωση σοκολάτας ή άλλων γλυκισμάτων, που έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν σαν ανταμοιβή καλής συμπεριφοράς ή έχουν συνδυαστεί με ευχάριστα γεγονότα (γιορτές, ειδικές περιστάσεις κλπ), καλλιεργεί –ενσυνείδητα ή υποσυνείδητα- την ιδέα ότι το φαγητό έχει τη δύναμη να προκαλεί ευχάριστα συναισθήματα. Σαν συνέπεια, το άτομο χρησιμοποιεί τα τρόφιμα αυτά, προκειμένου να καλύψει δυσάρεστα συναισθήματα, αναζητώντας τη «χαρά» που έχει νιώσει κατά την κατανάλωση τους στο παρελθόν. Η πρακτική αυτή ονομάζεται “comfort eating” ή σε ελεύθερη μετάφραση «φαγητό παρηγοριάς» και σχετίζεται με διάφορες διατροφικές διαταραχές, μεταξύ των οποίων και η επεισοδιακή υπερφαγία. Ωστόσο το «φαγητό παρηγοριάς» τελικά μόνο παρηγοριά δεν προκαλεί, αφού όταν το άτομο ενδώσει, τελικά αισθάνεται ενοχές, αδυναμία χαρακτήρα, αποτυχία και χαμηλή αυτοπεποίθηση.

Η διάγνωση της επεισοδιακής υπερφαγίας –όπως και των υπόλοιπων διατροφικών διαταραχών- είναι πολύ δύσκολη, αφού τα άτομα συνήθως «κρύβονται» από τον περίγυρο τους. Η αντιμετώπιση της διαταραχής γίνεται με τη βοήθεια ειδικού και χρησιμοποιεί τεχνικές όπως η γνωσιακή αναδόμηση, η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, ο έλεγχος ερεθισμάτων και η πρόληψη υποτροπής. Απώτερος στόχος είναι το άτομο να συνειδητοποιήσει και να αντιμετωπίσει τα αίτια που το οδηγούν στις κρίσεις υπερφαγίας, ώστε να απελευθερωθεί από το φαύλο κύκλο που δημιουργεί η διαταραχή.

Μαρία Κολοτούρου
Κλινική Διαιτολόγος–Διατροφολόγος MSc
Με την επιμέλεια του Πανελλήνιου Συλλόγου Διαιτολόγων
www.dietforall.gr