Οι διαφορετικές κατευθυντήριες οδηγίες που ακολουθεί κάθε χώρα στην αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας αλλά και τα αποτελέσματα από έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε ασθενείς, συζητήθηκαν στο πλαίσιο διεξαγωγής του EULAR (European League Against Rheumatism) που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα. Έρευνα που διεξήχθη σε 12 χώρες της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, για τις κατευθυντήριες οδηγίες στην αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και το βαθμό συμφωνίας τους με τις τρέχουσες συστάσεις από την EULAR, έδειξε ότι υπάρχει μεγάλη διακύμανση μεταξύ των χωρών στην πρόσβαση των ασθενών στην ενδεδειγμένη περίθαλψη. Αυτό συμβαίνει είτε εξαιτίας αυστηρών κατευθυντήριων γραμμών που περιορίζουν την κλινική ελευθερία, είτε εξαιτίας καθυστερήσεων στην έναρξη της αρχικής θεραπείας, είτε λόγω περιορισμών στην πρόσβαση στα βιολογικά φάρμακα.

Παράλληλα συζητήθηκαν και τα ευρήματα έρευνας που πραγματοποιήθηκε σε 1000 ασθενείς από την Ιταλία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο σύμφωνα με τα οποία διαπιστώνονται καθυστερήσεις ή εμπόδια στην πρόσβαση σε ρευματολόγο, καθώς και στο σύνολο των διαθέσιμων θεραπειών. Επιπλέον τα ευρήματα έδειξαν ότι οι ασθενείς οι οποίοι διαγνώστηκαν έγκαιρα με ΡΑ είχαν πολύ καλύτερη έκβαση της νόσου τους και λειτουργικότητα στη ζωή τους. Αξίζει να τονιστεί ότι η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μία προοδευτική νόσος. Για το λόγο αυτό, αν δεν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα, μπορεί να προκαλέσει μόνιμη παραμόρφωση των αρθρώσεων και σοβαρή αναπηρία.

Η έρευνα για τις κατευθυντήριες οδηγίες στη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας πραγματοποιήθηκε από το Κέντρο Πολιτικών Αναλύσεων του London School of Economics με την υποστήριξη της MSD και οι χώρες που συμμετείχαν ήταν οι : Βέλγιο, Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Ολλανδία, Πολωνία, Σλοβενία, Ισπανία και Σουηδία. Στη Σουηδία οι κατευθυντήριες γραμμές είναι πιο ευέλικτες και οι ειδικοί έχουν αυτονομία στη λήψη αποφάσεων, ενώ στην Αγγλία υπάρχουν περισσότεροι περιορισμοί, με αποτέλεσμα πολλοί λιγότεροι ασθενείς να θεωρούνται υποψήφιοι για βιολογική θεραπεία. Οι κατευθυντήριες γραμμές της Γαλλίας και της Ισπανίας είναι πιο ελαστικές στη χρήση των βιολογικών παραγόντων, ενώ αυτές της Γερμανίας και της Ιταλίας είναι συγκρίσιμες με τις συστάσεις της EULAR.

Πιο συγκεκριμένα στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Κλινικής Αριστείας (NICE) περιορίζει τη χρήση βιολογικών παραγόντων στα άτομα με σοβαρή ρευματοειδή αρθρίτιδα (κατηγοριοποιημένη βάσει της βαθμολογίας δραστηριότητας της νόσου, DAS-28 = 5,1 ή υψηλότερη) πριν από την έναρξη της θεραπείας, εν αντιθέσει με τη Σουηδία, την Ολλανδία και την Ισπανία, όπου έχει τεθεί όριο DAS-28 = 3,2, το οποίο αντιπροσωπεύει ένα πιο μέτριο επίπεδο νόσου, ενώ στη Σλοβενία το όριο είναι DAS-28 = 4,2. Μετά από πρόσφατη ανακοίνωση του NICE, δεν θα υπάρξουν αλλαγές στις τρέχουσες συστάσεις κατευθυντήριων οδηγιών για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα το 2012. Ωστόσο, κορυφαίοι ιατρικοί και επιστημονικοί φορείς της EULAR και της Βρετανικής Εταιρείας Ρευματολογίας συμφώνησαν ομόφωνα ότι η θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας με βιολογικούς παράγοντες θα πρέπει να ξεκινά νωρίτερα, ιδίως σε ασθενείς που δεν καταφέρνουν να επιτύχουν DAS-28 = 3,2 ή χαμηλότερο με τα τροποποιητικά της νόσου αντιρρευματικά φάρμακα (DMARD).

Στην Ελλάδα η πρώτη γραμμή θεραπείας είναι τα τροποποιητικά της νόσου φάρμακα (DMARDs) και σε περίπτωση αποτυχίας της θεραπείας τότε προστίθενται οι βιολογικοί παράγοντες. Σε ορισμένους ασθενείς με πολύ επιθετική νόσο και παρουσία δυσμενούς πρόγνωσης, οι βιολογικοί παράγοντες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σαν πρώτη θεραπεία, όπως ορίζουν οι διεθνείς αλλά και οι ελληνικές κατευθυντήριες οδηγίες.

Έρευνα σε ασθενείς με ΡΑ σε Ιταλία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο

Η έρευνα σε ασθενείς με ΡΑ σχεδιάστηκε προκειμένου να ερευνήσει τις εμπειρίες των ασθενών σε θέματα της υγειονομικής περίθαλψης που σχετίζονται με τη διάγνωση, τη θεραπεία και τον συνολικό βαθμό ικανοποίησης τους από την περίθαλψη. Τα βασικά αποτελέσματα της έρευνας περιλαμβάνουν τα εξής:

Πορεία ασθενή με ΡΑ στην παροχή φροντίδας

Η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών με ΡΑ σε όλες τις χώρες λαμβάνουν θεραπεία και παρακολουθούνται από ρευματολόγο, ωστόσο το ποσοστό ασθενών με ΡΑ στην Ιταλία (29%) που ανέφερε ότι η εθνική πολιτική υγειονομικής περίθαλψης καθυστέρησε ή εμπόδισε την πρόσβασή τους σε ρευματολόγο είναι μεγαλύτερο σε σύγκριση με τους ασθενείς στη Σουηδία (16%) και το Ηνωμένο Βασίλειο (19%). Επιπλέον, τα αποτελέσματα της έρευνας αποκάλυψαν ότι 30% των ασθενών με ΡΑ στη Σουηδία έπρεπε να περιμένουν περισσότερο από τρεις μήνες για να δουν ένα ρευματολόγο ή έναν ειδικό σε σύγκριση με το 23% των ασθενών στο Ηνωμένο Βασίλειο και το18% στην Ιταλία.

Θεραπεία και ενημέρωση των ασθενών σχετικά με τη θεραπεία τους

Ο κύριος στόχος στη θεραπεία της ΡΑ είναι η ύφεση. Ορισμένοι ασθενείς εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν περιορισμούς στην πρόσβαση στα βιολογικά φάρμακα ανάλογα με τη χώρα στην οποία ζουν, παρά τις βέλτιστες πρακτικές που έχουν οριστεί από τις κατευθυντήριες οδηγίες της EULAR. Τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώνουν ότι η πλειοψηφία των ασθενών που ζουν στην Ιταλία (75%), τη Σουηδία (84%) και το Ηνωμένο Βασίλειο (84%) συμμετείχαν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τη θεραπεία τους, κάτι που οδήγησε σε υψηλότερο βαθμό ικανοποίησης της τρέχουσας φαρμακευτικής αγωγής τους για τη μείωση των συμπτωμάτων. Ωστόσο, πρέπει να γίνουν ακόμα περισσότερα καθώς σημαντικό ποσοστό των ασθενών που ζουν στην Ιταλία (18%), τη Σουηδία (14%) και το Ηνωμένο Βασίλειο (19%), παραμένουν λίγο δυσαρεστημένοι ή δυσαρεστημένοι με την τρέχουσα φαρμακευτική αγωγή τους. Επιπλέον, 43% των ασθενών που έχουν διαγνωσθεί με ΡΑ στη Σουηδία έπρεπε να περιμένουν περισσότερο από έξι χρόνια για να λάβουν το τρέχον DMARD ή τη βιολογική θεραπεία τους, ενώ μόνο 18% των ασθενών στην Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο έπρεπε να περιμένουν τόσο πολύ.

Αξιολόγηση του δείκτη της υγείας - δείκτη αναπηρίας (HAQ-DI)

Οι ασθενείς με ΡΑ ρωτήθηκαν για τη λειτουργική τους κατάσταση και το επίπεδο αναπηρίας τους που σχετίζεται με διάφορες συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες. Συνολικά, τα πιο σημαντικά στοιχεία ήταν η υγιεινή, το να μπορεί να φτάσει κανείς να πιάσει κάτι, ενώ το ντύσιμο, το να σηκωθεί από την καρέκλα ή το κρεβάτι, το φαγητό και το περπάτημα εμφανίστηκαν λιγότερο σημαντικά. Τα ευρήματα από το Ερωτηματολόγιο αξιολόγησης του δείκτη της υγείας (HAQ-DI), αποκάλυψαν ότι οι ασθενείς με διάγνωση της ΡΑ σε μεταγενέστερο στάδιο της ζωής τους είχαν χαμηλότερες βαθμολογίες HAQ-DI, δηλαδή μικρότερη λειτουργική ικανότητα.