Ορισμός

Με τον όρο αφυδάτωση αναφερόμαστε στην ανεπαρκή (για την κάλυψη των αναγκών του σώματος) ποσότητα νερού και υγρών, που διαθέτει ο οργανισμός. Προκαλείται από απώλεια μεγάλης ποσότητας υγρών, μη κατανάλωση νερού ή υγρών ή και τα δύο. Η διάρροια κι ο έμετος συνιστούν συνήθης αιτίες πρόκλησης της αφυδάτωσης.

Τα βρέφη και τα παιδιά είναι πιο επιρρεπής σε σχέση με τους ενήλικες, να εμφανίσουν αυτήν την διαταραχή, μιας και διαθέτουν μικρότερο σωματικό βάρος και υψηλότερο ισοζύγιο νερού και ηλεκτρολυτών. Όπως επίσης οι ηλικιωμένοι και οι πάσχοντες από παθολογική κατάσταση έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης της αφυδάτωσης.

Η πάθηση ταξινομείται ως ήπια, μέτρια ή σοβαρή, αναλόγως του μεγέθους της απώλειας της ποσότητας των υγρών ή της ποσότητας των υγρών που έχει αναπληρωθεί. Η σοβαρή αφυδάτωση, είναι κατάσταση απειλητική για τη ζωή κι αποτελεί επείγον περιστατικό.

Αίτια, επιπτώσεις κα παράγοντες κινδύνου

Η απώλεια υγρών του σώματος μπορεί να οφείλεται σε:

• Διάρροια κι έμετο
• Εκσεσημασμένη ποσότητα ούρων / πολυουρία, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του μη ελεγχόμενου σακχαρώδους διαβήτη ή της χρήσης διουρητικών
• Εκσεσημασμένη εφίδρωση (για παράδειγμα σωματική άσκηση)
• Πυρετός

Μπορεί να μη λαμβάνετε επαρκή ποσότητα υγρών λόγω των ακόλουθων περιπτώσεων:

• Ναυτίας
• Απώλεια όρεξης επειδή νοσείτε από κάποια παθολογική κατάσταση
• Υποφέρετε από πονόλαιμο ή στοματικά έλκη

Σε παιδιά που αντιμετωπίζουν κάποια παθολογική κατάσταση, η αφυδάτωση αρκετά συχνά, ενδέχεται να οφείλεται σε συνδυασμό των δύο – άρνησης λήψης τροφής ή υγρών και απώλεια υγρών λόγω διάρροιας εμέτου ή πυρετού.


Συμπτώματα

• Ξηροστομία
• Ολιγοουρία ή ανουρία. Η συμπύκνωση των ούρων χαρακτηρίζεται από σκούρα κίτρινη χροιά
• Μη παραγωγή δακρύων
• Εμβαθυσμένοι οφθαλμοί
• Χαρακτηριστικά εμβαθυσμένα σημάδια – fontanelles (μαλακά ευπίεστα σημάδια στην κορυφή του κρανίου παιδιού)
• Ληθαργική κωματώδη κατάσταση (με σοβαρή αφυδάτωση)

Τα συμπτώματα της πραγματικής αφυδάτωσης μπορεί να συνοδεύονται κι από έμετο, διάρροια ή την αίσθηση αδυναμίας «να συγκρατήσουμε τροφή ή υγρά», τα οποία ενδεχομένως να προκαλούν την αφυδάτωση.

Σημεία κι εξετάσεις

Μια φυσική εξέταση μπορεί να αναδείξει σημεία:

• Χαμηλής αρτηριακής πίεσης
• Πτώση της αρτηριακής πίεσης κατά την άρση μετά από κλινήρης στάση
• Ταχυκαρδία
• Ελάττωση της σπαργής των ιστών – το δέρμα ενδεχομένως να χάσει την ελαστικότητά του κι έπειτα από προκλητή ανασήκωσή του να επανέλθει αργά –μειωμένη επιστροφή
• Καθυστερημένη αναπλήρωση τριχοειδών
• Σοκ

Οι εξετάσεις περιλαμβάνουν:

• Βιοχημικές εξετάσεις τους αίματος (προς έλεγχο των ηλεκτρολυτών, ιδίως του νατρίου, καλίου και των επιπέδων διττανθρακικού άλατος)
• Ειδικό βάρος των ούρων (υψηλό ειδικό βάρος υποδεικνύει σοβαρή αφυδάτωση)
• BUN (άζωτο ουρίας αίματος – μπορεί να είναι αυξημένο στην αφυδάτωση)
• Κρεατινίνη (αυξημένη στην αφυδάτωση)
• Ποσοτικός προσδιορισμός αίματος (CBC) προς ανίχνευση σημείων συμπυκνωμένου αίματος

Μπορούν να διεξαχθούν κι άλλες εξετάσεις, προκειμένου να εντοπιστεί η αιτία τη αφυδάτωσης (για παράδειγμα επίπεδα σακχάρου του αίματος προς έλεγχο του σακχαρώδους διαβήτη).


Θεραπεία

Προς αντιμετώπιση της ήπιας αφυδάτωσης, η κατανάλωση υγρών είναι επαρκής. Είναι προτιμητέο να καταναλώνετε συχνές και μικρές ποσότητες υγρών (αν πρόκειται για βρέφη ή παιδιά, χρησιμοποιείστε ένα κουτάλι ή μια σύριγγα) εν αντιθέσει να προσπαθείτε να καταναλώνετε μεγάλες ποσότητες υγρών εφ΄ άπαξ. Κάτι τέτοιο ενδέχεται να προκαλέσει αυξημένο έμετο.

Τα διαλύματα ηλεκτρολυτών ή τα παγωμένα γλειφιτζούρια, μπορούν να αποβούν αρκετά αποτελεσματικά. Διατίθενται στα φαρμακεία. Τα υγρά / ποτά ενέργειας περιέχουν αρκετή ποσότητα σακχάρου κι ενδέχεται να επιδεινώσουν ή να προκαλέσουν διάρροια. Όσον αφορά τα βρέφη και τα παιδιά, αποφύγετε να χρησιμοποιήσετε το νερό ως υγρό αναπλήρωσης.

Σε περιπτώσεις μέτριας έως σοβαρής αφυδάτωσης, ίσως χρειαστεί η ενδοφλέβια χορήγηση υγρών και η ενδονοσοκομειακή νοσηλεία. Ο ιατρός κατά πρώτον θα επιχειρήσει να ταυτοποιήσει την αιτία της αφυδάτωσης κι έπειτα θα προχωρήσει στη θεραπεία της.

Οι περισσότερες περιπτώσεις ιών του στομάχου (ονομάζεται και γαστρεντερίτιδα) υποχωρούν αυτόματα εντός κάποιων ημερών.


Πρόγνωση

Αν η διάγνωση της αφυδάτωσης τεθεί έγκαιρα κι αντιμετωπισθεί εν καιρώ, η πρόγνωση είναι συνήθως καλή.


Επιπλοκές

Αν η αφυδάτωση παραμείνει άνευ θεραπείας μπορεί να καταλήξει σε αποπληξία, μόνιμη εγκεφαλική βλάβη ή θάνατο.


Επικοινωνία με τον ιατρό σας

Καλέστε το 166 αν εσείς ή το παιδί σας εμφανίσετε τα παρακάτω συμπτώματα:

• Ζάλη
• Αίσθηση ελαφρής κεφαλής
• Λήθαργο
• Σύγχυση

Επικοινωνήστε άμεσα με τον ιατρό σας αν εσείς ή το παιδί σας παρουσιάσετε τα παρακάτω συμπτώματα:

• Μη παραγωγή δακρύων
• Εμβαθυσμένα μάτια
• Ολιγουρία ή ανουρία άνω των 8 ωρών
• Ξηροδερμία με μειωμένη επιστροφή του δέρματος κατά την ανασήκωσή του.
• Ξηροστομία ή ξηροφθαλμία
• Ευπίεστο εμβαθυσμένο σημείο στην κορυφή του κρανίου του παιδιού
• Ταχυκαρδία
• Πρόσμιξη αίματος στα κόπρανα ή έμετος
• Διάρροια ή έμετος (στα βρέφη κάτω των 2 μηνών)
• Ατονία ή αδράνεια

Καλέστε τον ιατρό σας και στην περίπτωση που δεν είστε σίγουροι ότι οι προσπάθειες χορήγησης υγρών στο παιδί σας είναι σωστές κι αποτελεσματικές.

Επικοινωνήστε με τον ιατρό σας και στις περιπτώσεις που:

• Η ανικανότητα διατήρησης υγρών σχετίζεται με κάποια παθολογική κατάσταση
• Ο έμετος επιμένει άνω των 24 ωρών στους ενήλικες ή άνω των 12 ωρών αν πρόκειται για παιδί
• Η διάρροια επιμένει άνω των 5 ωρών αν πρόκειται για ενήλικα ή παιδί
• Το παιδί σας ή το βρέφος σας παρουσιάζει μειωμένη ενεργητικότητα ή αυξημένη νευρικότητα
• Το παιδί σας εμφανίσει εκσεσημασμένη ούρηση, κυρίως αν υπάρχει ιστορικό σακχαρώδους διαβήτη ή αν λαμβάνετε διουρητικά

Πρόληψη

Ακόμη κι αν διαθέτετε καλή φυσική κατάσταση, καταναλώστε πολλά υγρά ημερησίως. Καταναλώστε πολλά υγρά ιδίως όταν η θερμοκρασία είναι υψηλή ή ασκείστε σωματικά.

Παρακολουθήστε προσεκτικά κάποιον που πάσχει από κάποια παθολογική κατάσταση, ιδίως αν πρόκειται για βρέφος, παιδί ή ηλικιωμένο. Αν νιώθετε ότι πάσχετε από μια κατάσταση που εξελίσσετε σε αφυδάτωση, συμβουλευτείτε έναν ιατρό προτού οδηγηθείτε σε αφυδάτωση μέτριας ή σοβαρής μορφής. Προχωρήστε σε αναπλήρωση υγρών μόλις εμφανίσετε διάρροια κι έμετο – ΜΗΝ ΠΕΡΙΜΕΝΕΤΕ για σημεία αφυδάτωσης.

Αν κάποιο άτομο πάσχει από κάποια παθολογική κατάσταση, ενθαρρύνετέ το να καταναλώσει πολλά υγρά. Έχετε κατά νου, ότι ο οργανισμός έχει περισσότερη ανάγκη από υγρά όταν παρουσιάζετε πυρετός, έμετος ή διάρροια. Το ευκολότερο σημείο παρακολούθησης είναι η ποσότητα ούρων (πολλές βρεγμένες πάνες ή συχνές επισκέψεις στην τουαλέτα) σίελα στο στόμα και παραγωγή δακρύων.