Την ανάγκη να υπάρξουν αξιολογήσεις και συγκεκριμένοι κανόνες για τη λειτουργία όλων των δομών Ψυχικής Υγείας τόνισε χθες σε συνέντευξη Τύπου η Υφυπουργός Υγείας κ. Φωτεινή Ν. Σκοπούλη.

«Ένα καλό σύστημα παροχής υγείας για τους πολίτες» τόνισε «θα ήταν σημαντικό «φάρμακο» στην κατάσταση την οποία βρισκόμαστε σήμερα. Δυστυχώς αυτό δεν υπάρχει και οφείλεται σε πολιτικές προηγούμενων ετών. Οι περικοπές έχουν γίνει οριζόντια και σε όλους τους τομείς. Ένας σημαντικός τομέας είναι και η Ψυχική Υγεία». Έκανε λόγο για την περικοπή κατά περίπου 50% στη χρηματοδότηση των δομών Ψυχικής Υγείας τόσο στα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου όσο και στα Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου, δηλαδή τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ).


Κάνοντας έναν παραλληλισμό η Υφυπουργός Υγείας επισήμανε: «Όταν λείπει από τον οργανισμό γλυκόζη τα κύτταρα προσπαθούν να συντηρηθούν ενεργοποιώντας έναν μηχανισμό που λέγεται «αυτοφαγία». Κρατάνε ουσιαστικά τις πιο σημαντικές τους λειτουργίες για να επιβιώσουν. Θεωρώ ότι έτσι πρέπει να κάνουμε κι εμείς τώρα. Πρέπει να επιβιώσουμε με ό,τι έχουμε διαφορετικά θα καταστραφούμε πλήρως». Και πρόσθεσε: «Με τους πόρους που διαθέτουμε πρέπει να μπορέσουμε να επιβιώσουμε και να αναγνωρίσουμε τις εστίες της σπατάλης που συνυπάρχουν σε όλες τις δομές της Υγείας είτε είναι Ψυχική Υγεία, είτε φάρμακο, νοσοκομεία κ.λπ. Και ίσως αυτό είναι αντιληπτό μόνο τώρα που βρέθηκε η Ελλάδα σε κατάσταση κρίσης».



Η συνύπαρξη τόσο του Δημόσιου συστήματος ψυχικής υγείας όσο και των ΜΚΟ είναι απαραίτητη. Οι ΜΚΟ όμως παρ΄ όλο που χρηματοδοτούνται εξ ολοκλήρου από το κράτος «διέπονται από ένα σύστημα διαχειριστικά ανεξέλεγκτο και επαφίενται στην καλή θέληση και διαχείριση του κάθε υπεύθυνου. Υπάρχουν δομές που διαχειρίζονται τα οικονομικά άριστα και άλλες όπου η κατάσταση είναι τραγική με φοβερές σπατάλες… Η σχέση των Δημόσιων Φορέων με τα Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου στη χώρα μας ενώ θα μπορούσαν να επιλύσουν πολλά προβλήματα δεν είναι ώριμες αλλά προβληματικές. Το Δημόσιο χρησιμοποιείται σαν κουμπαράς τον οποίο όλοι απομυζούν. Προσπαθούμε να περιορίσουμε τις σπατάλες με αξιολόγηση θέτοντας ένα συγκεκριμένο ελεγκτικό πλαίσιο και κανόνες στη σχέση και τη λειτουργία».



- Ακολουθούν ενημερωτικά δελτία με τους στόχους, το σχεδιασμό και τις ενέργειες του Υπουργείου Υγείας στον χώρο της Ψυχικής Υγείας καθώς και μια σειρά γενικών συγκριτικών στοιχείων από τους απολογισμούς των ΜΚΟ.


Μεταρρύθμιση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας

Για περισσότερα από 20 χρόνια, οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας στην Ελλάδα υφίστανται μία μεταρρυθμιστική διαδικασία στοχεύοντας:

1. στην παροχή ποιοτικών υπηρεσιών στους ψυχικά πάσχοντες,
2. στην προάσπιση των δικαιωμάτων της πιο ευάλωτης αυτής ομάδας ασθενών, που σε πολλές περιπτώσεις αδυνατούν να διεκδικήσουν ακόμη και τα βασικά τους δικαιώματα,
3. στην καταπολέμηση του κοινωνικού στιγματισμού που επιφέρει η «ταμπέλα» της ψυχικής νόσου με τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που τη συνοδεύουν, και
4. στην επαγγελματική αποκατάσταση των χρηστών των υπηρεσιών ψυχικής υγείας.



Επιχειρησιακά, η μεταρρύθμιση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας βασίζεται σε δύο άξονες:

1. στην αποασυλοποίηση των χρονίων ψυχικά πασχόντων, που πέρασαν δεκαετίες στα ψυχιατρικά άσυλα, σε απάνθρωπες πολλές φορές συνθήκες (σήμερα απομένουν μέσα στα εναπομείναντα άσυλα 350 χρονίως πάσχοντες), και
2. στην ανάπτυξη, σύγχρονων, ευέλικτων και προσιτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, μέσα στην κοινότητα, ενσωματωμένων ή στενά συνδεδεμένων στο Εθνικό Σύστημα Υγείας.



Η υλοποίηση του πρώτου άξονα στηρίχθηκε στην ανάπτυξη ενός μεγάλου αριθμού στεγαστικών δομών (οικοτροφεία, ξενώνες και διαμερίσματα), και επιχειρησιακά σε αυτό συνέβαλε τόσο το δημόσιο σύστημα υπηρεσιών ψυχικής υγείας, όσο και ο ιδιωτικός μη κερδοσκοπικός τομέας (ΜΚΟ) που ανέπτυξε ένα μέρος των δομών αυτών. Αντίστοιχα, υλοποιείται και ο δεύτερος άξονας, όπου ο δημόσιος τομέας είναι αποκλειστικά επιφορτισμένος με την ανάπτυξη των ψυχιατρικών κλινικών στα γενικά νοσοκομεία και των κέντρων ψυχικής υγείας, ενώ μια σειρά από άλλες κοινοτικές υπηρεσίες όπως κινητές μονάδες ψυχικής υγείας για τις απομακρυσμένες περιοχές, κέντρα ημέρας, μονάδες κατοίκων νοσηλείας και άλλες ειδικές υπηρεσίες αναπτύσσονται τόσο από ΝΠΔΔ, όσο και ΝΠΙΔ.



Είναι γεγονός ότι παρά την εργώδη προσπάθεια που έχει καταβληθεί όλα αυτά τα χρόνια, εξακολουθούν να υπάρχουν περιοχές στην χώρα μας χωρίς καμία ψυχιατρική υπηρεσία, ενώ οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους υπολείπονται μακράν των αποδεκτών ορίων.



Ενώ, έχουν δαπανηθεί περισσότερα από 1,4 δις ευρώ για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση, δεν έχουν επιτευχθεί οι αρχικοί στόχοι. Επιπλέον, η απορροφητικότητα του ΕΣΠΑ στον τομέα της ψυχικής υγείας, μόλις που ξεπερνά το 4%.



Ταυτόχρονα, μια σειρά από οργανωτικο-διοικητικές παρεμβάσεις, όπως η εφαρμογή της τομεοποίησης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, δεν έτυχαν της προσοχής που έπρεπε στο παρελθόν, με αποτέλεσμα, ουδέποτε μέχρι σήμερα να έχουν αξιολογηθεί ουσιαστικά οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας που έχουν αναπτυχθεί, αλλά και η εν γένει μεταρρυθμιστική προσπάθεια.



Το Υπουργείο Υγείας έχοντας καταγράψει συστηματικά τους τελευταίους 3 μήνες την υφιστάμενη κατάσταση έχει αναγνωρίσει τα θετικά σημεία της έως τώρα μεταρρυθμιστικής διαδικασίας, ταυτόχρονα όμως έχει εντοπίσει τις στρεβλώσεις του συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας, και έχει αναπτύξει συγκεκριμένο επιχειρησιακό σχεδιασμό για την περαιτέρω πορεία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην χώρα μας.



Οι άξονες του επιχειρησιακού αυτού σχεδιασμού είναι:



* Ανάπτυξη υπηρεσιών ψυχικής υγείας μέσα στις υπηρεσίες γενικής υγείας του ΕΣΥ, όπως είναι τα κέντρα υγείας, τα πολυιατρεία του ΕΟΠΥΥ και τα γενικά νοσοκομεία.
* Περαιτέρω συρρίκνωση και οριστική κατάργηση μέχρι το 2015 των τεσσάρων ψυχιατρείων που έχουν απομείνει (ΨΝ Δαφνί, ΨΝ Δρομοκαΐτειο, ΨΝΘ, ΚΘ Λέρου) και υποκατάστασή τους από κοινοτικά δίκτυα υπηρεσιών ψυχικής υγείας


- Περαιτέρω ανάπτυξη κοινοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας με στόχο την κάλυψη όσο το δυνατόν μεγαλύτερου ποσοστού του ελληνικού πληθυσμού.

- Καθολική εθνική εφαρμογή της τομεοποίησης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, ώστε κάθε περιοχή της χώρας μας να μπορεί να ανταποκρίνεται από μόνη της σε κάθε αίτημα για υπηρεσίες ψυχικής υγείας που ανακύπτει.

- Εξορθολογισμός της διοικητικής και διαχειριστικής οργάνωσης των ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα του τομέα ψυχικής υγείας, και αξιολόγηση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών, τόσο των ΝΠΙΔ, όσο και των ΝΠΔΔ.

- Εκπαίδευση και κατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού, τόσο των επαγγελματιών που εργάζονται στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, όσο και των γιατρών και νοσηλευτών που εργάζονται στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και τα νοσοκομεία.

- Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας από ΜΚΟ: Εξορθολογισμός & Διαφάνεια



Στο χώρο της ψυχικής υγείας εκτός από τους δημόσιους φορείς δραστηριοποιούνται και 64 Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου) που χρηματοδοτούνται σχεδόν αποκλειστικά από τον τακτικό προϋπολογισμό. Πρόκειται για:

· Οικοτροφεία, Ξενώνες και Προστατευμένα Διαμερίσματα που φιλοξενούν 1.477 άτομα

· Κέντρα Ημέρας, Κινητές Μονάδες και άλλες υποστηρικτικές μονάδες που εξυπηρετούν συνολικά 35.000 άτομα ετησίως τα οποία αντιμετωπίζουν ψυχικές διαταραχές.



Οι συγκεκριμένες ΜΚΟ απασχολούν συνολικά περίπου 2.950 εργαζομένους διαφόρων ειδικοτήτων (γιατροί, νοσηλευτές, ψυχολόγοι, διοικητικό προσωπικό κ.α.)

Το 2011 η συνολική χρηματοδότηση αυτών των 64 ΜΚΟ ήταν 88 εκατομμύρια ευρώ. Αυτή τη χρονιά, όμως, λόγω της υφιστάμενης οικονομικής κατάστασης υπήρξε περικοπή κατά σχεδόν 50% με τη συνολική χρηματοδότηση να φθάνει τα 40 εκατ. ευρώ. Μέχρι και σήμερα οι συγκεκριμένες δομές έχουν λάβει σχεδόν το σύνολο αυτών των χρημάτων. Επιπλέον, χρηματοδοτούνται από τα Νοσήλια των Ασφαλιστικών Ταμείων καθώς και από το 2% που παρακρατείται από κάθε προμήθεια των ΝΠΔΔ του ΕΣΥ.


-Δεν προχώρησαν σε περιστολή λειτουργικών δαπανών αλλά και σε μισθολογικές μειώσεις, στο πλαίσιο των οριζόντιων περικοπών

-Έχει καθυστερήσει η ολοκλήρωση των σχετικών διαδικασιών για την υπαγωγή τους στο νέο Ταμείο Υγείας, τον ΕΟΠΥΥ, ώστε να αρχίσουν να αποδίδονται τα Νοσήλια που για το 2012 υπολογίζονται σε περίπου 5,5 εκατ. ευρώ. Το αποτέλεσμα είναι σήμερα να αντιμετωπίζονται σημαντικά οικονομικά προβλήματα με απλήρωτους εργαζόμενους και προμηθευτές.


-Το παράδοξο πάντως είναι ότι ενώ οι 64 ΜΚΟ έχουν λάβει το 50% του προϋπολογισμού που είχαν καταθέσει και θα έπρεπε οι εργαζόμενοι να είναι τακτοποιημένοι μισθολογικά τουλάχιστον έως και τον Ιούνιο, εμφανίζονται απλήρωτοι εργαζόμενοι από τον Απρίλιο.


-Απαραίτητος ο εξορθολογισμός της λειτουργίας τους.


Σύμφωνα με τις καταγραφές που έχουν γίνει διαπιστώνονται σημαντικές διακυμάνσεις σε διάφορους τομείς.:

-Υπάρχει ανισομερής γεωγραφική κατανομή των δομών με αποτέλεσμα ολόκληρες περιφερειακές ενότητες της χώρας να μη διαθέτουν καμία ψυχιατρική υπηρεσία.

-Το δίκτυο παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους είναι υποτυπώδες.



Παρατηρήσεις από την ανάλυση των απολογισμών για το 2011:

-ΜΚΟ με περίπου παρόμοιο προϋπολογισμό, 6,3 εκατ. ευρώ η μία και 6,7 εκατ. ευρώ η άλλη, φαίνεται να λειτουργούν η πρώτη με 31 διοικητικούς υπαλλήλους και 14 λογιστές ενώ η δεύτερη με 14 διοικητικούς και 5 λογιστές.

-Ξενώνας διαθέτει έξι ψυχολόγους ενώ άλλη δομή έχει απολογισμό 386.000 ευρώ χωρίς ουσιαστικά να παρέχει υπηρεσίες ψυχικής υγείας.

-Εντοπίζονται αποκλίσεις τόσο στον αριθμό των εργαζομένων (π.χ. Οικοτροφεία Βαριάς Νοητικής Υστέρησης απασχολούν από 16 έως και 26 εργαζόμενους) αλλά και σε αμοιβές εργαζομένων (από 303.000 ευρώ έως και 615.000 ευρώ συνολικά) . Για παράδειγμα διοικητικός υπάλληλος αμείβεται με 63.000 ευρώ το χρόνο (4.500 ευρώ μηνιαίως), Επιστημονικά Υπεύθυνος ΠΕ Ιατρός με 70.000 ευρώ (5.000 ευρώ/μήνα), Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Βοηθός Νοσηλεύτρια με 40.000 ευρώ (2.850 ευρώ/μήνα).

-Σημαντικές αποκλίσεις εμφανίζονται και σε αμοιβές ελεύθερων επαγγελματιών (π.χ σε Οικοτροφεία ΒΝΥ από 8.000 ευρώ έως και 64.000 ευρώ ετησίως), αλλά και στο κόστος ανά ένοικο (από 26.800 ευρώ μηνιαίως έως και 56.300 ευρώ ετησίως). Δηλαδή, διακύμανση από 2.234 ευρώ το μήνα έως και 4.692 ευρώ/μήνα.

-Παρόμοιες αποκλίσεις εμφανίζονται και στις φαρμακευτικές δαπάνες (π.χ. στα Οικοτροφεία ΒΝΥ από 1.000 ευρώ έως και 43.000 ευρώ ετησίως).

-Ιδιαίτερα υψηλό θεωρείται και το μέσο ετήσιο κόστος ανά ένοικο (π.χ. στα Οικοτροφεία ΒΝΥ φθάνει τις 44.000 ευρώ δηλαδή πάνω 3.650 ευρώ μηνιαίως).

-Οι μεγάλοι φορείς εμφανίζονται να δαπανούν σημαντικά ποσά (από 230.000 ευρώ έως και 355.000 ευρώ) για την κεντρική τους διοίκηση χωρίς όμως να προβλέπεται νομοθετικά τέτοιου είδους επιχορήγηση.


Είναι εμφανές ότι όλο αυτό το σύστημα χρειάζεται εξορθολογισμό και διαφάνεια, ώστε αυτές οι, απαραίτητες για το χώρο της ψυχικής υγείας, δομές να συνεχίσουν να λειτουργούν εύρυθμα εξυπηρετώντας συμπολίτες μας που το έχουν ανάγκη. Αλλά παράλληλα να αποδεικνύεται ότι υπάρχει σεβασμός στα χρήματα των Ελλήνων φορολογουμένων. Μόνο με αυτόν τρόπο θα μπορέσουμε να οδηγηθούμε στην ολοκλήρωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης.


Ήδη, η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας έχει προχωρήσει σε εκταμίευση ποσού περίπου 6.000.000 ευρώ ώστε να αντιμετωπισθούν άμεσες ανάγκες, με προτεραιότητα την αποπληρωμή δεδουλευμένων των εργαζομένων. Επιπλέον, 5.000.000 ευρώ έχουν συλλεχθεί από την παρακράτηση του 2% και θα αποδοθούν μέσα στον Οκτώβριο. Γίνονται επίσης και μια σειρά από ενέργειες για την καταβολή του ποσοστού 2% επί των προμηθειών εκτός από τα Νοσοκομεία, και όλων των ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ που εποπτεύονται από το Υπουργείο Υγείας, όπως προβλέπεται από την ισχύουσα νομοθεσία και δε συνέβαινε μέχρι σήμερα.

Παράλληλα, όμως, για όλους τους παραπάνω λόγους ανασυγκροτήθηκε η Επιτροπή Διοικητικού, Οικονομικού και Διαχειριστικού Ελέγχου ενώ επανασυγκροτείται και η Επιτροπή Αξιολόγησης των Μονάδων Ψυχικής Υγείας. Από τα συμπεράσματα και τις προτάσεις που θα προκύψουν θα επανασχεδιαστεί το σύστημα λειτουργίας των δομών ψυχικής υγείας με στόχο πάντα την ολοκλήρωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης.