Ορισμός

Δυσανεξία στη λακτόζη ονομάζουμε την αδυναμία του οργανισμού να χωνέψει τη λακτόζη (έναν τύπο σακχάρου που βρίσκεται στο γάλα και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα).


Εναλλακτικές ονομασίες

Ανεπάρκεια λακτάσης, Δυσανεξία στο γάλα, Ανεπάρκεια δισακχαριτών, Δυσανεξία στα γαλακτοκομικά

Αίτια, συχνότητα εμφάνισης και παράγοντες κινδύνου

Η δυσανεξία στη λακτόζη συμβαίνει όταν το λεπτό έντερο δεν παράγει αρκετή ποσότητα ενός ενζύμου που ονομάζεται λακτάση. Ο οργανισμός των μωρών παράγει το ένζυμο αυτό ώστε να μπορεί να χωνέψει το γάλα, συμπεριλαμβανομένου και του μητρικού. Πριν γίνουν αγρότες, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν συνέχιζαν να πίνουν γάλα μετά την ηλικία των πρώτων παιδικών χρόνων, γι’ αυτό το σώμα τους δεν παρήγαγε λακτάση.

Η δυσανεξία στη λακτόζη παρατηρείται περισσότερο στους Ασιάτες, τους Αφρικανούς, τους Αφρο-αμερικανούς, τους ιθαγενείς της Αμερικής και τους Μεσογειακούς λαούς, παρά στους Ευρωπαίους της βόρειας και δυτικής Ευρώπης.

Η δυσανεξία στη λακτόζη μπορεί να ξεκινήσει σε διαφορετική ηλικία. Στους λευκούς, συνήθως ξεκινά στην παιδική ηλικία μετά τα 5. Στους Αφρο-αμερικανούς, η δυσανεξία στη λακτόζη συχνά εμφανίζεται νωρίς, στην ηλικία των 2 χρόνων.

Η δυσανεξία στη λακτόζη είναι πολύ συνήθης στους ενήλικες και δεν είναι επικίνδυνη. Περίπου 30 εκ. Αμερικανοί ενήλικες υποφέρουν από μια μορφή δυσανεξίας στη λακτόζη πριν φτάσουν την ηλικία των 20 χρόνων.

Η δυσανεξία στη λακτόζη συναντάται καμιά φορά και στα πρόωρα βρέφη. Τα παιδιά που γεννιούνται κανονικά μετά από 9μηνη κύηση δεν εμφανίζουν δυσανεξία στη λακτόζη μέχρι να γίνουν τουλάχιστον 3 χρόνων.

Η ανεπάρκεια λακτάσης μπορεί επίσης να είναι αποτέλεσμα κάποιας ασθένειας του εντέρου όπως η κοιλιακή ιδιοπαθής στεατόρροια (ευαισθησία του εντέρου στη γλουτένη) και η γαστρεντερίτιδα, ή επακόλουθο χειρουργικής επέμβασης στο έντερο. Προσωρινή ανεπάρκεια λακτάσης μπορεί να είναι επακόλουθο ιογενών ή μικροβιακών λοιμώξεων, ιδιαίτερα στα παιδιά, όταν τραυματιστούν τα κύτταρα του βλεννογόνου του εντέρου.


Συμπτώματα

• Φουσκώματα
• Κοιλιακές κράμπες
• Διάρροια
• Δύσοσμα κόπρανα
• Αέρια
• Υποσιτισμός
• Ναυτία
• Αργή ανάπτυξη
• Απώλεια βάρους

Τα συμπτώματα εκδηλώνονται συχνά αφού καταναλώσετε γαλακτοκομικά προϊόντα και ανακουφίζονται όταν δεν καταναλώνετε γαλακτοκομικά. Οσο μεγαλύτερη η ποσότητα γαλακτοκομικών, τόσο εντονότερα τα συμπτώματα.

Ενδείξεις και εξετάσεις

• Εντεροσκόπηση
• Δοκιμή αναπνοής λακτόζης- υδρογόνου
• Δοκιμή ανοχής στη λακτόζη
• Χορήγηση ουσιών που μειώνουν τον χρόνο διαβίβασης των κοπράνων

Θεραπεία

Η αποφυγή κατανάλωσης γαλακτοκομικών προϊόντων συνήθως βελτιώνει τα συμπτώματα. Ωστόσο, η απουσία γάλακτος από τη διατροφή μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη ασβεστίου, βιταμίνης D, ριβοφλαβίνης (βιταμίνη Β12) και πρωτεΐνης. Προσθέστε άλλες πηγές ασβεστίου στη διατροφή σας αν αφαιρέσετε τα γαλακτοκομικά προΐόντα.

Οι περισσότεροι άνθρωποι με χαμηλά επίπεδα λακτάσης μπορούν να δεχτούν περίπου 1 ½ φλιτζάνι γάλα τη φορά. Μεγαλύτερη ποσότητα (3 φλιτζάνια περίπου) μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα σε άτομα με δυσανεξία στο γάλα.

Γαλακτοκομικά προϊόντα που είναι ευκολότερα στην πέψη:

• Βούτυρο γάλακτος και τυριά (περιέχουν λιγότερη λακτόζη από το γάλα)
• Προϊόντα γάλακτος από ζύμωση (όπως το γιαούρτι)
• Κατσικίσιο γάλα (αλλά να το πίνετε παράλληλα με τα γεύματα και να το συνοδεύετε με συμπληρώματα αμινοξέων και βιταμινών, ιδιαίτερα αν το δίνετε στα παιδιά)
• Παγωτό, μίλκσεΪκ και παλαιωμένα ή σκληρά τυριά
• Γάλα και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα που δεν περιέχουν λακτόζη
• Αγελαδινό γάλα με προσθήκη λακτάσης για μεγαλύτερα παιδιά και ενήλικες
• Συνταγές σόγιας για παιδιά μικρότερα των 2 χρόνων
• Γάλα σόγιας ή ρυζιού για νήπια

Μπορείτε να προσθέσετε ένζυμα λακτάσης στο κανονικό γάλα ή να τα λαμβάνετε σε μορφή κάψουλας ή χαπιού που μασιέται.

Ισως χρειάζεται να βρείτε άλλους τρόπους να αναπληρώνετε το ασβέστιο στη διατροφή σας (χρειάζεστε 1.200 – 1.500 mg ασβέστιο την ημέρα):

• Να παίρνετε συμπληρώματα ασβεστίου
• Να καταναλώνετε τροφές πλούσιες σε ασβέστιο (χορταρικά, οστρακοειδή, σαρδέλες, σολωμό σε κονσέρβα, γαρίδες και μπρόκολα)
• Να πίνετε χυμό πορτοκαλιού με προσθήκη ασβεστίου

Διαβάζετε τις ετικέτες των τροφίμων. Λακτόζη περιέχεται και σε άλλα προϊόντα πλην των γαλακτοκομικών – συμπεριλαμβανομένων κάποιων ειδών μπύρας.


Πρόγνωση

Συνήθως τα συμπτώματα υποχωρούν από τη στιγμή που αποκλείσετε τα γαλακτοκομικά προϊόντα από τη διατροφή σας.


Επιπλοκές

Πιθανές επιπλοκές είναι η απώλεια βάρους και ο υποσιτισμός.


Πότε να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας

Επικοινωνήστε με τον γιατρό σας αν:

• Εσείς ή το παιδί σας εμφανίζετε συμπτώματα δυσανεξίας στη λακτόζη και χρειάζεστε πληροφόρηση για υποκατάστατα τροφίμων
• Τα συμπτώματά σας επιδεινώνονται ή δεν βελτιώνονται με τη θεραπεία ή αναπτύσσετε νέα συμπτώματα.

Πρόληψη

Δεν υπάρχει γνωστός τρόπος για την πρόληψη της δυσανεξίας στη λακτόζη.
Αν πάσχετε από την ασθένεια, το να αποφεύγετε ή να περιορίσετε την ποσότητα γαλακτοκομικών προϊόντων στη διατροφή σας μπορεί να μειώσει ή να προλάβει τα συμπτώματα.

Ορισμός

Η κοιλιοκάκη αποτελεί μια κληρονομική, αυτοάνοση νόσο, σύμφωνα με την οποία έχει υποστεί βλάβη ο βλεννογόνος του λεπτού εντέρου, λόγω κατανάλωσης γλουτένης κι άλλων πρωτεϊνών που ανευρίσκονται στο σιτάρι, στο κριθάρι, στη σίκαλη και πιθανόν στη βρώμη.


Εναλλακτικοί ορισμοί

Ιδιοπαθής στεατόρροια, Μη τροπική σπρου, Δυσανεξία στη γλουτένη, Γλουτενοευαίσθητη εντεροπάθεια.

Αίτια, επιπτώσεις και παράγοντες κινδύνου

Παραμένει άγνωστη η αιτία πρόκλησης της κοιλιοκάκης. Το εντερικό τοίχωμα διαθέτει προεκβολές (που ονομάζονται λαχνοί / λαχνώδες προεκβολές), οι οποίες απορροφούν τα θρεπτικά συστατικά. Σε μια αδιάγνωστη ή δίχως αγωγή κοιλιοκάκη, οι λαχνωτές αυτές προεκβολές επιδεινώνονται, με αποτέλεσμα τη διαταραχή της φυσιολογικής απορρόφησης των θρεπτικών ουσιών.

Η νόσος μπορεί να αναπτυχθεί καθ’ όλη τη διάρκεια ενός ατόμου, από τη βρεφική ηλικία έως τα βαθιά γεράματα.

Όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό της νόσου, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης της πάθησης. Η διαταραχή είναι πιο συχνή στους Καυκάσιους και στα άτομα με ευρωπαϊκή καταγωγή, ενώ οι γυναίκες φαίνεται να είναι πιο ευάλωτες απ’ ότι οι άνδρες.

Αρκετές είναι οι παθήσεις και οι καταστάσεις που συνοδεύουν την κοιλιοκάκη, συμπεριλαμβανομένου τις παρακάτω:

• Αναιμία
• Αυτοάνοσες διαταραχές, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα κι ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
• Κάποιοι συγκεκριμένοι τύποι καρκίνου του εντέρου
• Ερπητοειδής δερματίτιδα
• Σύνδρομο Down
• Δυσανεξία στη λακτόζη
• Αποβολή ή ανεξήγητη στειρότητα
• Νευρολογικές καταστάσεις
• Οστεοπόρωση ή οστεοπενία
• Θυρεοειδική πάθηση
• Σακχαρώδης διαβήτη τύπου I

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα της κοιλιοκάκης διαφέρουν αξιοσημείωτα από άτομο σε άτομο. Αυτή είναι και η αιτία που καθυστερεί πολλές φορές να τεθεί η διάγνωση. Για παράδειγμα, ένας ασθενής μπορεί να παρουσιάσει δυσκοιλιότητα, ένας άλλος διάρροια κι ένας τρίτος ασθενής να μην παρουσιάζει καμία διαταραχή του εντερικού συστήματος.

Μια μερική κατανομή των γααστρεντερικών συμπτωμάτων:

• Κοιλιακό άλγος
• Κοιλιακή διάταση, μετεωρισμός, αέρια, δυσπεψία
• Δυσκοιλιότητα
• Μειωμένη όρεξη (ίσως αυξημένη ή χωρίς μεταβολές)
• Διάρροια - χρόνια ή περιστασιακή
• Δυσανεξία στη λακτόζη (αποτελεί πάθηση που χρήζει διαφοροδιάγνωση, συνήθως υποχωρεί μετά τη λήψη θεραπευτικής αγωγής)
• Ναυτία κι έμετος
• Κόπρανα που επιπλέον, έντονης οσμής, αιματηρά ή με πρόσμιξη λίπους
• Ανεξήγητη απώλεια βάρους (αν και δεν αποκλείεται ασθενής κατά τη διάγνωση να είναι υπέρβαρος ή φυσιολογικού σωματικού βάρους)

Μια μερική κατανομή των μη γαστρεντερικών συμπτωμάτων:

• Αναιμία (χαμηλός ποσοτικός προσδιορισμός αίματος)
• Οστικό κι αρθρικό άλγος
• Πάθηση του οστίτη ιστού (οστεοπόρωση, κυφωσκολίωση, κάταγμα)
• Δύσπνοια / άπνοια (που οφείλεται στην αναιμία)
• Ταχεία / εύκολη πρόκληση εκχυμώσεων
• Διαταραχές της αδαμαντίνης των οδόντων κι αποχρωματισμός
• Κατάθλιψη
• Κόπωση
• Καθυστερημένη ανάπτυξη των παιδιών (στα παιδιά)
• Απώλεια τριχών
• Υπογλυκαιμία (χαμηλή τιμή σακχάρου αίματος)
• Οξυθυμία κι αλλαγές στη συμπεριφορά
• Υποσιτισμός
• Στοματικά έλκη
• Επώδυνες μυϊκές συσπάσεις
• Ρινορραγία
• Επιληπτικοί παροξυσμοί
• Κοντό ανάστημα, ανεξήγητο
• Δερματικές παθήσεις (ερπητοειδής δερματίτιδα)
• Οίδημα / διόγκωση γενικευμένη ή κοιλιακή
• Ένδεια βιταμινών ή μετάλλων, ενός ή περισσοτέρων θρεπτικών συστατικών (για παράδειγμα σιδήρου, φυλλικού οξέος, βιταμίνης Κ)

Σημεία κι εξετάσεις

• Ο ποσοτικός προσδιορισμός του αίματος (CBC), ίσως αναδείξει σημεία αναιμίας. Στην περίπτωση που διαπιστωθεί αναιμία, είναι πολύ σημαντικό να προσδιοριστεί η αιτία.
• Η αύξηση του επιπέδου της αλκαλικής φωσφατάσης θέτει την υπόνοια απώλειας οστίτη ιστού
• Χαμηλές τιμές χοληστερόλης κι αλβουμίνης, ίσως αποτελούν σημεία δυσαπορρόφησης και υποσιτισμού
• Ίσως σημειωθεί και ήπια αύξηση των τιμών των ηπατικών ενζύμων και πηξιολογικές διαταραχές αίματος.

Κάποια ειδικά αντισώματα ανιχνεύονται με αιματολογικές εξετάσεις, οι οποίες διεξάγονται μετά από ιατρική εντολή, στην περίπτωση υποψίας της κοιλιοκάκης. Σε θετικό αποτέλεσμα των παραπάνω εξετάσεων διεξάγεται εν συνεχεία μια γαστροσκόπηση με σκοπό τη λήψη δείγματος ιστού για βιοψία από το πρώτο τμήμα του λεπτού εντέρου (από το δωδεκαδάκτυλο).

Υπάρχει επίσης δυνατότητα προσδιορισμού μέσω γενετικών εξετάσεων αίματος, της πιθανότητας που διατρέχει κάποιος να αναπτύξει την πάθηση της κοιλιοκάκης.

Μια ενδοσκοπική εντεροσκόπηση (κολονοσκόπηση) των κατωτέρων τμημάτων του εντέρου που παρουσιάζουν και τη μεγαλύτερη συχνότητα εντόπισης της νόσου, αναδεικνύει την επιπέδωση των λαχνών.

Μια επαναληπτική βιοψία ή κύκλος αιματολογικών εξετάσεων, διεξάγεται συνήθως μερικούς μήνες αφού τεθεί η διάγνωση και ληφθεί αγωγή. Κατ’ αυτόν τον τρόπο επιβεβαιώνεται η διάγνωση. Φυσιολογικά αποτελέσματα των παραπάνω εξετάσεων, αντιστοιχούν σε θετική αντίδραση στη θεραπεία, επιβεβαιώνοντας και πάλι τη διάγνωση. Κάτι τέτοιο ωστόσο, δεν επισημαίνει και την ίαση της πάθησης.



Θεραπεία

Απαιτείται εφ’ όρου ζωής η λήψη τροφής / διατροφή χωρίς γλουτένη. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται η επούλωση των εντερικών λαχνών. Περιορίστε τις τροφές, τα ποτά και τα φαρμακευτικά σκευάσματα που περιέχουν σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και πιθανόν βρώμη.

Οφείλεται να διαβάζετε προσεκτικά τις ετικέτες των τροφών και των φαρμάκων για πιθανές κρυφές πηγές ιχνών των προαναφερθέντων, καθώς και παραγώγων τους. Δεν θα ήταν προτιμητέο να συνεχίζετε να ακολουθείτε την αμερικανική δίαιτα, μιας και η τελευταία περιέχει πολλά ίχνη από σιτάρι και κριθάρι. Με την κατάλληλη μόρφωση και προγραμματισμό, μπορείτε να επιτύχετε το στόχο της επούλωσης.

ΜΗ ξεκινήσετε μια διατροφή που δεν περιέχει γλουτένη προτού τεθεί η διάγνωση. Κάτι τέτοιο θα επηρεάσει μελλοντικές εξετάσεις προσδιορισμού της νόσου.

Ο ιατρός σας, ίσως σας συστήσει συμπληρώματα βιταμινών και μετάλλων προς διόρθωση των θρεπτικών διαταραχών. Περιστασιακά, ίσως συστηθούν και κορτικοστεροειδή (όπως πρεδνιζόνη) για μικρό χρονικό διάστημα ή για αντιμετώπιση της αποφρακτικής κοιλιοκάκης. Ακολουθώντας μια καλά ισορροπημένη διατροφή που δεν περιέχει γλουτένη, αποτελεί σε γενικές γραμμές, τη μόνη απαραίτητη αγωγή για μια φυσιολογική κλινική κατάσταση.

Αφού τεθεί η διάγνωση, αναζητήστε βοήθεια από αναγνωρισμένο διατροφολόγο με ειδικότητα στην κοιλιοκάκη και στη διατροφή που δεν περιέχει γλουτένη. Μια ομάδα υποστήριξης μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε την πάθηση και τις διατροφικές σας συνήθειες.


Πρόγνωση

Το πιο σημαντικό μέτρο λήψης για τη βελτίωση της υγείας σας είναι να αφαιρέσετε από τη διατροφή σας όλα τα βλαβερά συστατικά. Ακολουθώντας μια αυστηρή διατροφή έχετε πολλές πιθανότητες να ζήσετε μια μακρόχρονη, γεμάτη υγεία ζωή, εκτός κι αν ήδη είχατε υποστεί μόνιμες βλάβες προτού τεθεί η διάγνωση.


Επιπλοκές

Οφείλετε να ακολουθείτε προσεκτικά κι αδιάκοπα μια διατροφή χωρίς γλουτένη. Εάν η νόσος παραμείνει δίχως αγωγή μπορεί να προκαλέσει νοσηρές επιπλοκές.

Η καθυστερημένη διάγνωση ή η άρνηση να ακολουθήσετε συγκεκριμένη διατροφή, θέτει τον κίνδυνο να παρουσιάσετε μία από τις παρακάτω καταστάσεις:

• Αυτοάνοσες διαταραχές
• Συγκεκριμένους τύπους καρκίνου του εντέρου
• Κατάγματα
• Στειρότητα
• Αποβολή
• Οστεοπόρωση

Επικοινωνία με τον ιατρό σας

Καλέστε τον ιατρό σας αν παρουσιάσετε συμπτώματα κοιλιοκάκης.


Πρόληψη

Καθ’ ότι παραμένει άγνωστη η αιτία πρόκλησης της πάθησης, δεν υπάρχει τρόπος πρόληψής της. Γνωρίζοντας ωστόσο τους παράγοντες κινδύνου (όπως η ύπαρξη οικογενειακού μέλους με αυτή τη νόσο), αυξάνονται οι πιθανότητες πρώιμης διάγνωσης κι ενός μακροχρόνιου βίου.